Amrita Sher-Gil
| Amrita Sher-Gil | |
|---|---|
 Sher-Gil (1936-yil) | |
| Tavalludi |
30-yanvar 1913-yil |
| Vafoti |
5-dekabr 1941-yil (28 yoshda) Lohur, Panjob |
| Fuqaroligi | Britaniya Hindistoni |
| Kasbi | Rassom |
| Millati | Vengriya qirolligi |
| Turmush oʻrtogʻi |
Viktor Egan (turm. 1938) |
| Otasi | Umrao Singh Sher Gil[1] |
Amrita Sher-Gil (1913-yil 30-yanvar – 1941-yil 5-dekabr) – venger va hind rassomi. U XX asr boshidagi eng buyuk avangard ayol rassomlardan biri va zamonaviy hind rassomchiligining asoschisi sifatida tanilgan. Yoshligidan rasm chizishga qiziqqan Sher-Gil sakkiz yoshidan boshlab rassomchilik darslariga qatnashgan. 1932-yilda 19-yoshida „Yosh qizlar“ kartinasi bilan tanilgan. Sher-Gil oʻz asarlarida xalqning kundalik hayotini tasvirlagan.
Sher-Gil butun umri davomida turli mamlakatlarga, jumladan, Turkiya, Fransiya va Hindistonga sayohat qilgan, asosan ijod namunalarida mustamlakachilikdan oldingi hind sanʼati uslublari va zamonaviy madaniyatdan foydalangan. Sher-Gil XX asr Hindistonining mashhur rassomi hisoblanib, uning merosi Bengal uygʻonish davri ijodkorlari bilan bir xil darajada turadi. U shuningdek kitobxon va pianinochi edi.
Hayoti va Ijodi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Amrita Sher-Gil 1913-yilning, 30-yanvarida Vengriya qirolligining Budapesht shahrida tugʻilgan[2][3][4][5]. Uning ota-onasi birinchi marta 1912-yilda Mariya Antuanetta Lohurga tashrif buyurganida uchrashishgan[4]. Uning onasi Hindistonga Maharaja Ranjit Singhning nabirasi malika Bamba Sutherlandning hamrohi sifatida kelgan[6][7]. U hind tarixshunos olimi Ervin Baktayning jiyani edi. Bolaligining koʻp qismini Budapeshtda oʻtkazgan[4]. Oilada ikki farzand boʻlgan, singlisining ismi Indira Sundaram. Yoshligida modellik uchun uy xizmatkorlarini majburlargan[8][9].
Uning oilasi Vengriyada moliyaviy muammolarga duch kelgan. 1921-yilda uning oilasi Hindistonning Shimla shahridagi Summer Hill shahriga koʻchib oʻtdi va Sher-Gil koʻp oʻtmay pianino va skripka chalishni oʻrganishni boshladi[8]. Toʻqqiz yoshida u singlisi Indira bilan birga Shimla shahridagi Mall Rouddagi Shimlaning Gaiety teatrida kontsertlar va spektakllarda rol oʻynadi[10]. Sher-Gil dastlab Xal Bevan-Petmandan, keyinchalik Uitmarshdan sanʼat boʻyicha rasmiy darslar oldi[4]. Shimlada Sher-Gil yaxshi sharoitda yashagan. Bolaligida u oʻzini ateist deb eʼlon qilgani uchun katolik maktabi Iso va Maryam monastiridan haydalgan[4][11].
Oʻn olti yoshida Sher-Gil onasi bilan Parijda tasviriy sanʼat boʻyicha taʼlim olish uchun Yevropaga ketdi, avvaliga Pierre Vaillent va Lucien Simon qoʻl ostidagi Grande Chaumière akademiyasida (u yerda Boris Taslitskiy bilan uchrashdi) va keyinchalik École des Beaux-Artsda[12][13]. U oʻz ustozi Lyusen Simon taʼsirida va Taslitskiy kabi rassom doʻstlari va sevgilisi bilan ishlagan. Uni Paul Cézanne, Paul Gauguin va Amedeo Modigliani kabi Yevropa rassomlarining ijod namunalari ilhomlantirgan. 16 yosh boʻlishiga qaramasdan u Parijda qatʼiyat bilan ijod qilgan. 1931-yilda Sher-Gil muddat Yusuf Ali Xon bilan unashtirilgan, ammo uning amakivachchasi va keyinchalik eri Viktor Egan bilan ham ishqiy munosabatda boʻlganligi haqida mish-mishlar tarqalgani sabab toʻy boʻlmagan[14][15] .
Vafoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]1941-yilda, 28 yoshida, Lahorda oʻzining birinchi yirik yakkaxon koʻrgazmasi ochilishidan bir necha kun oldin, Sher-Gil ogʻir kasal boʻlib, komaga tushib qoldi[16][17]. Keyinchalik 1941-yilning 5-dekabr tunida vafot etdi va oʻzidan koʻplab asarlar meros qilib qoldirdi[18]. Uning oʻlimi sababi aniqlanmagan. Abort va undan keyingi peritonit uning oʻlimining ehtimoliy sabablari deb taxmin qilingan[19]. Sher-Gilning onasi shifokor eri Eganni uni oʻldirganlikda ayblagan. Uning oʻlimidan bir kun oʻtib, Britaniya Vengriyaga urush eʼlon qilgan va Egan dushman sifatida qamoqqa olingan. Sher-Gil 1941-yilning 7-dekabrida Lahorda dafn etilgan[20].
Nomini abadiylashtirish
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Sher-Gilning ayollar qismatini tasvirlash sanʼati Hindiston va boshqa mamlakatlar ayollari uchun mayoq rolini oldi[21]. Hindiston hukumati uning asarlarini Milliy sanʼat xazinasi deb eʼlon qildi va ularning aksariyati Nyu-Dehlidagi Milliy zamonaviy sanʼat galereyasida saqlanadi[22][23][24].
2013-yilda UNESCO Sher-Gil tavalludining 100 yilligini nishonladi[25]. Sher-Gilning hayoti Amrita Chowdhuryning zamonaviy hind romani „Faking It“ ning asosiy mavzusi boʻlgan[26]. Salman Rushdining 1995-yilda yozilgan „The Moor’s Last Sigh“ romanidagi Aurora Zogoiby obrazi Sher-Gildan ilhomlanib yaratilgan[27]. 2016-yil 30-yanvarda Google kompaniyasi uning 103 yoshini Google Doodle bilan nishonladi[28]. 2018-yili Mumbaydagi Sotheby’s auksionida uning „Koʻkdagi kichkina qiz“ kartinasi savdoda rekord darajadagi 18,69 kronga sotilgan. U 1934-yilda, uning Shimla shahrida yashaydigan 8 yoshli amakivachchasi Babitning portreti edi[29].
Gallereya
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
1930-yil Amrita Sher-Gil avtoportreti -
1931-yil Amrita Sher-Gil avtoportreti -
1932-yil Klára Szepessy -
1932-yil, Venger loʻli qizi, -
1935-yil Uch qiz -
1938-yil Qishloq manzarasi
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ (unspecified title)
- ↑ Great Minds (Wayback Machine saytida 27 November 2020 sanasida arxivlangan), The Tribune, 12 March 2000.
- ↑ „Budapest Diary“ (2010-yil 20-sentyabr). 2012-yil 29-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-fevral.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 „The Indian Frida Kahlo“ (en). Telegraph.co.uk. 2019-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-may.
- ↑ „Revolution personified“ (en). Christie'ss. 2021-yil 7-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-may.
- ↑ Kang, Kanwarjit Singh. „The Princess who died unknown“. The Sunday Tribune (2009-yil 20-sentyabr). 2011-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 13-mart.
- ↑ Singh, Khushwant. „Hamari Amrita“ (2006-yil 27-mart). 2013-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-fevral.
- ↑ 8,0 8,1 „Google's Doodle Honours Amrita Sher-Gil. Here Are 5 Things You Should Know about Her“ (en-US). The Better India (2016-yil 30-yanvar). 2021-yil 9-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-may.
- ↑ On Amrita Sher-Gil: Claiming a Radiant Legacy By Nilima Sheikh
- ↑ Amrita Shergill at sikh-heritage (Wayback Machine saytida 23 February 2020 sanasida arxivlangan). Sikh-heritage.co.uk (30 January 1913).
- ↑ Joshi, Shriniwas. „A brilliant painter with a brazen lifestyle“. The Tribune (2020-yil 18-yanvar). 2024-yil 28-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2024-yil 28-iyul.
- ↑ Archives 'Amrita Shergil' project (Wayback Machine saytida 7 January 2009 sanasida arxivlangan) www.hausderkunst.de.
- ↑ Amrita Sher-Gil profile at (Wayback Machine saytida 15 October 2012 sanasida arxivlangan). Indianartcircle.com.
- ↑ Singh, Rani. „Undiscovered Amrita Sher-Gil Self-Portrait And Rare Indian Emerald Bangles Up For Auction“. Forbes. 2021-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-may.
- ↑ Sarkar, Sonia „A life not so gay“. Telegraph India. 2018-yil 5-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 23-iyun.
- ↑ „Great success in a short life | The Budapest Times“ (en-US). budapesttimes.hu. 2016-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-may.
- ↑ „Amrita Sher-Gil: This Is Me, Incarnations: India in 50 Lives – BBC Radio 4“. BBC. 2019-yil 31-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-may.
- ↑ Singh, N Iqbal (July 1975). "Amrita Sher-Gil". India International Centre Quarterly 2 (3): 216.
- ↑ Truth, Love and a Little Malice, An Autobiography by Khushwant Singh Penguin, 2003. ISBN 0-14-302957-6.
- ↑ „Hamari Amrita“ (2006-yil 27-mart). 2013-yil 6-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-fevral.
- ↑ „Sad In Bright Clothes“ (2013-yil 28-yanvar). 2014-yil 2-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 5-fevral.
- ↑ Amrita Sher-Gil at (Wayback Machine saytida 26 March 2019 sanasida arxivlangan). Culturalindia.net (30 January 1913).
- ↑ Amrita Sher-Gill at (Wayback Machine saytida 4 April 2019 sanasida arxivlangan). Mapsofindia.com.
- ↑ „National Gallery of Modern Art, New Delhi“. www.ngmaindia.gov.in. 2021-yil 11-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-may.
- ↑ „Amrita Sher-Gil in Paris | Magyar Művészeti Akadémia“ (en-US). www.mma.hu. 2019-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 14-may.
- ↑ Chowdhury, Amrita V.. Faking It – Amrita V Chowdhury. Hachette India, 7 August 2012. ISBN 9789350094051. Qaraldi: 2013-yil 5-fevral.
- ↑ "Amrita Sher-Gil: A Self-Portrait in Letters and Writings", ed. Vivan Sundaram, Tulika Books, 2010.
- ↑ „Amrita Sher-Gil's 103rd Birthday“. Google (2016-yil 30-yanvar). 2021-yil 19-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 1-iyun.
- ↑ „Sotheby's Mumbai auction: Amrita Sher-Gil's 'The Little Girl in Blue' fetches record bid of ₹18.69 crore“ (2018-yil 30-noyabr). 2019-yil 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 1-fevral.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Ananth, Deepak. Amrita Sher-Gil: An Indian Artist Family of the Twentieth Century. Schirmer/Mosel, 2007. ISBN 978-3-8296-0270-9. OCLC 166903259.
- Dalmia, Yashodhara. Amrita Sher-Gil: A Life. Penguin, 2013. ISBN 978-81-8475-921-1. OCLC 973928579.
- Doctor, Geeta. Amrita Sher Gil: A Painted Life. Rupa & Co, 2002. ISBN 978-81-7167-688-0. OCLC 50728719.
- Khandalavala, Karl J.. Amrita Sher-Gil. New Book Co., 1945. OCLC 2605226.
- Gupta, Indra. India's 50 Most Illustrious Women, 2nd, Icon Publications, 2004. ISBN 978-81-88086-19-1. OCLC 858639936.
- JRF, Dileep „अमृता शेरगिल 1913-1941“ [Amrita Shergill 1913-1941] (hi). History of Fine Art (2019-yil 22-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 13-aprel.
- NGMA. „Virtual Galleries - Amrita Sher-Gil“. New Delhi: National Gallery of Modern Art. Qaraldi: 2022-yil 13-aprel.
- Sharma, Mahima „Amrita Sher Gil: A Bisexual Artist Who Even Spellbound Nehru“. Simplykalaa Homepage (2022-yil 15-mart).
- Kapur, Geeta. When was Modernism: Essays on Contemporary Cultural Practice in India. Tulika Books, 2020. ISBN 978-81-89487-24-9. OCLC 1129791065. Andoza:Page needed
- Nandan, Kanhaiyalal; Shergil, Amrita. Amrita Shergil (hi). Parag, 1987. OCLC 59068198.
- Rahman, Maseeh (6 October 2014). "In the shadow of death". India Today 39 (40): 68–69. https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/story/20141006-amrita-sher-gil-trees-painted-in-hungary-in-1939-is-up-for-sale-at-a-record-1.4-million-pound-in-london-805324-2014-09-25.
- Salim, Ahmad. Amrita Sher-Gil: a personal view. Istaʹarah Publications, 1987. OCLC 21297600.
- Śarmā, Vishwamitra „Amirita Shergil, Maestro of Modern Art (1913–1941)“, . Famous Indians of the 20th Century. Pustak Mahal, 2008 — 153–154-bet. ISBN 978-81-920796-8-4. OCLC 800734508.
- Sen, Geeti „Chapter II: Woman Resting on a Charpoy“, . Feminine Fables: Imaging the Indian Woman in Painting, Photography and Cinema. Mapin Pub. Grantha Corp, 2002 — 10, 14–16, 61–100, 136-bet. ISBN 978-81-85822-88-4. OCLC 988874350.
- Sher-Gil, Amrita. The art of Amrita Sher-Gil (ten coloured plates), Roerich Centre of Art and Culture. Allahabad Block Works, 1943. OCLC 699310.
- Sher-Gil, Amrita; Appasamy, Jaya; Dhingra, Baldoon. Sher-Gil. Lalit Kala Akademi, 1965. OCLC 837971308.
- Sher-Gil, Amrita. Amrita Sher-Gil: A Self-Portrait in Letters and Writings. Tulika Books, 2010. ISBN 978-81-89487-59-1. OCLC 551378380.
- Singh, Narayan Iqbal. Amrita Sher-Gil: A Biography. Vikas, 1984. ISBN 978-0-7069-2474-9. OCLC 12810037.
- Sundaram, Vivan. Amrita Sher-Gil; essays. Marg Publications; sole distributors: India Book Centre, New Delhi, 1972. OCLC 643542124.
- Sundaram, Vivan; Sher-Gil, Umrao Singh. Re-Take of Amrita : Digital Photomontages Based on Photographs by Umrao Singh Sher-Gil (1870-1954) and Photographs from the Sher-Gil Family Archive. Tulika, 2001. ISBN 978-81-85229-49-2. OCLC 50004509.
- Wojtilla, Gyula; Sher-Gil, Amrita. Amrita Sher-Gil and Hungary. Allied Publishers, 1981. OCLC 793843789.