Antarktida dengiz hayoti
Antarktida dengiz hayoti — Antarktida qitʼasini oʻrab turgan Janubiy okeanning sovuq suvlarida yashovchi jonzotlar majmuasidir. Bu hudud biologik xilma-xilligi bilan ajralib turadi va qattiq iqlim sharoitlariga qaramay, dengiz ekotizimlarida juda boy hayot mavjud.
Xilma-xillik
[tahrir | manbasini tahrirlash]Antarktida suvlarida yashovchi hayvonlar turlari oʻta moslashgan boʻlib, sovuq va ogʻir sharoitlarda yashash uchun maxsus fiziologik xususiyatlarga ega. Ushbu dengiz hayoti qatoriga baliqlar, sutemizuvchilar, qushlar va boshqa dengiz jonzotlari kiradi.
Baliqlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Antarktida baliqlari asosan "nototenioidlar" deb nomlanuvchi maxsus guruhga mansub. Ushbu baliqlar ekstremal sovuq suvda yashashga moslashgan boʻlib, ularning qonida antifriz proteinlari mavjud, bu esa ular qonining muzlashiga yoʻl qoʻymaydi. Eng mashhur baliqlardan biri bu Antarktika tishli baliqlari boʻlib, ular suv osti dunyosida katta oʻlchamlari bilan ajralib turadi.
Sutemizuvchilar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Antarktida suvlarida turli xil dengiz sutemizuvchilari yashaydi. Ular orasida eng koʻzga koʻringan turlardan biri bu kitlardir. Moviy kit — dunyodagi eng yirik hayvon, Antarktida suvlarida katta sonlarda uchraydi. Shuningdek, boshqa kit turlari, jumladan, bukri kit va oʻrkalar ham ushbu hududda yashaydi.
Antarktida dengiz sutemizuvchilari orasida muhrlar ham katta ahamiyatga ega. Ushbu hayvonlar qalin yogʻ qatlami bilan qoplangan boʻlib, bu ularni suvning sovuqligidan himoya qiladi. Antarktikada eng keng tarqalgan muhr turi bu Veddel muhrlaridir. Ular qishning sovuq mavsumida ham suv ostida uzoq vaqt yashay olishadi.
Qushlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Antarktida dengiz qushlari orasida eng mashhuri bu pingvinlardir. Pingvinlar qitʼa ramzi sifatida tanilgan va Antarktida ekotizimining asosiy qismi hisoblanadi. Antarktida pingvinlari orasida eng yirik turi bu imperator pingvinlari. Ular qattiq sovuq sharoitlarda tuxumlarini qishga tayyorlaydi va bola tarbiyalaydi. Boshqa pingvin turlari, jumladan, Adeli pingvinlari, ham keng tarqalgan.
Bundan tashqari, albatroslar va boʻron qushlari kabi dengiz qushlari Antarktida dengizlari ustidan uchib oʻtadi va u yerda oziq izlaydi.
Ekologik tahdidlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Antarktida dengiz hayotini saqlab qolish hozirgi kunda global ekologik muammolardan biri hisoblanadi. Iqlim oʻzgarishi va dengiz suvlarining isishi ushbu ekotizimga sezilarli taʼsir koʻrsatmoqda. Muzlarning erishi dengiz hayvonlarining yashash joylarini qisqartirib, ularning oziq-ovqat manbalarini kamaytirmoqda. Xususan, krill deb ataluvchi mayda umurtqasiz jonzotlar Antarktida ekotizimining asosiy qismi boʻlib, ularning kamayishi dengiz hayvonlarining koʻplab turlariga xavf solmoqda.
Antarktida dengiz suvlari shuningdek, tijorat baliq ovlashidan ham zarar koʻrmoqda. Krill baliqchiligi va boshqa dengiz mahsulotlarini koʻplab mamlakatlar eksport qilmoqda, bu esa dengiz hayotiga salbiy taʼsir oʻtkazadi.
Xalqaro saʼy-harakatlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Antarktida dengiz hayotini himoya qilish uchun turli xalqaro tashkilotlar saʼy-harakat qilmoqda. 1980-yilda Antarktika dengiz bioresurslari boʻyicha konventsiya (CCAMLR) qabul qilindi. Ushbu konventsiya dengiz bioresurslarini boshqarish va ularni uzoq muddatda saqlashni maqsad qilgan. Shuningdek, krill baliqchiligi va boshqa dengiz mahsulotlarining ortiqcha ovlanishining oldini olish uchun koʻplab cheklovlar qoʻyilgan.