Kontent qismiga oʻtish

Foydalanuvchi:Xatchiman/Kolumb kuni

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kolumb kuni
Kolumb kuni
Kolumbning yangi yerlarga birinchi qo'ygan qadami; Dióscoro Puebla tomonidan chizilgan(1862)
Nishonlovchilar Dunyodagi bir nechta davlatlarida nishonlanadi jumladan Amerika, Italiya, Ispaniya.
Turi Tarixiy
Ahamiyati
  • 1492-yili Hristofor Kolumbning Amerika qit'asini kashf qilishi
Sana 12-oktyabr; Oktyabr oyining ikkinchi dushanbasi;

Kolumb kuni - Amerika qit'asida milliy bayram hisoblaniladi shu bilan birga boshqa mintaqadagi bir nechta davlatlarda ham nishonlanadi. Kolumb 1492-yil 12-oktabr kuni Bahama orollari bo'ylab joylashgan Guanahani qirg'oqlariga kelgan.1493-yil qaytib kelganida, o'zining qirg'oqdagi joylashuv punktini 70 mil sharqqa Hispaniola oroliga ko'chirgan va Dominikan Respublikasi va Amerika qit'alarida birinchi doimiy ispanlar yashovchi La Isabela aholi punktiga asos solgan.

Kolumb Italiyalik tadqiqotchi bo'lgan va Ispan dengiz ekspeditsiyasini boshqargan. U g'arbda yangi yo'nalish topish uchun Atlantika okeani bo'ylab yo'lga chiqqan va natijada yangi qit'ani kashf qilgan. Yangi yerlarni kashf qilganida Kolumb ipan kemalar 'Niña', Pinta,Santa Maríalardan foydalangan. Kolumbning yangi yerlarni kashf qilishi Ispanlarning Amerikaga kelishini va natijada ko'plab texnologiyalar, o'simliklar va insonlar o'zaro yevropa bilan almashilgan. Bu jarayon 20-asrga qadar 'Kolumb almashinuvi" deb atalgan[1].

Amerika Qo'shma Shtatlarida Kolumb yangi yerni zabt etish kuni nishonlanadi, ammo bayram boshqa mamlakatlarda o'zgacha nomlar bilan atalgan. Ba'zi davlatlarda 12-oktyabr La Raza kuni deb nomlangan. Mexikada bayram "Pluri madaniyati kuni" deb nomlangan va hozirgi kunga kelib "Dia de la Raza" deb nomlangan. Ispaniyada bayramni "Hispanlik kuni" yoki "Día de la Hispanidad" deb atashgan. 2009-yildan beri Peruda bayram "Xalqlar davlati va madaniyatlararo muloqot kuni" nomi bilan nishonlanadi[2]. Belize va Urugvay bayramni "Pan-Amerika kuni va Día de las Américas "nomi bilan nishonlaydi[3][4].

Amerikaning kuzatilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kristofor Kolumb Ridolfo Ghirlandaio tomonidan 1520-yil chizilgan surat.

1792-yil 12-oktabr kuni Amerika qo'shma shtatlarida birinchi bor Kolumb kuni bayrami nishonlangan[5]. Baltimordagi Kolumbus yodgorligi 1792-yili qurilgan.

Ko'pgina Italiyadagi Amerikaliklar Kolumb kunini keng miqiyosda nishonlashadi[6].1905-yilda Kolorado gubernatori Jese F. Makdonald tomonidan Kolumb kunini butun shtat bo'ylab nishonlash e'lon qilingan va 1907-yilda qonuniy bayramga aylangan[7][8]. Angelo Noce Kolumb kunini ommaviy dam olish kuni deb e'lon qilgan[9][10].

1892-yili Xristofor Kolumb sayohatining 400 yilligi uchun, yangi Orleandagi tadbir payti 11 ta italyan muhojir o'ldirilgan, prezident Benjamin Harrison shundan keyin Kolumb kunini milliy bayram deb e'lon qilgan[11][12]. Tadbir chog'i sodir bo'lgan qotillikdan so'ng italiya bilan bo'lgan munosabatlarni yaxshilash uchun ham Kolumb kunini mulliy bayram sifatida e'lon qilingan degan farazlar ham bor[11].

Qoʻshma Shtatlar mudofaa vazirligi tomonidan tasdiqlangan poster

1934 yilda, Knights of Columbus tashkiloti va Nyu-Yorkdagi italiyalik lider Generoso Popening aralashuvi natijasida Kongress bayramga doir bir nechta qonun qabul qilgan. Bayonotga ko'ra : "Prezidentdan 12-oktyabr Kolumb kuni deb e'lon qilish; AQSH hukumati shu kuni barcha rasmiy binolarda davlat bayrog'i osib qo'yilishi; AQSHdagi cherkovlar, ta'lim muassasalarida Kolumb kunida insonning millatga nisbatan faxr va iftihor tuyg'usini targ'ib qiluvchi tadbirlar amalga oshirilishi talab qilingan[7][13][14] Talablar keyinchalik federal bayram shakillanishi uchun yetarli bo'lmagan. 1941-yilda millati Italiyan bo'lgan Amerika fuqarolari chet ellik dushmanlar sifatida ko'rilgan, chunki ular Amerikandan ko'ra Italiyani qo'llab quvatlaydi deb ishonilgan.1942-yili Franklin Ruzvelt Italiyalik muhojirlarni dushman deb atashlariga qarshi qiqan va mamlakatdagi 200.000 dan ortiq italiyanga fuqarolik berilishini ta'minlamoqchi bo'lgan, ammo rejalar amalga oshishi uchun Italiyadagi mahbuslar ozod qilinishi va Italiyaning 1943-yil 8-sentyabr sanasida tinchlik bitimini imzolagunicha kutilgan[15][16].

1966-yilda Nyu-Yorkning Buffalo shahridan kelgan Mariano A. Lucca, Kolumb kunini federal bayram qilinishini so'rab chiqqan[17]. Harakatlari muvaffaqiyatli bo'lganidan so'ng, Prezident Lyndon Johnson tomonidan Kolumb kuni federal bayram sifatida qabul qilingan va tasdiqlangan[18][19].

Kolumb kunini AQShda rasmiy ravishda e'tirof etilgan federal bayram sifatida 1971 yildan buyon oktyabr oyidagi ikkinchi dushanba kuni nishonlashmoqda[20][21]. Bu odatda banklar, obligatsiyalar bozori, AQSh pochta xizmati, boshqa federal agentliklar, davlat hukumatining ko'pgina idoralari, ko'plab korxonalar va ko'p maktab tumanlari tomonidan kuzatilmoqda. Ba'zi korxonalar va bir qator birjalar ochiq qolmoqda, ba'zi davlatlar va kommunallar bayramni nishonlashdan voz kechadilar[22]. Bayramning an'anaviy sanasi AQSh dengiz armoni (unitar qurilgan 13 oktabr 1775 yil) yilligi bilan ham bog'liq va shuning uchun har ikki marosimni ham dengiz armonlari va dengiz askarlari tomonidan 72 yoki 96 soatlik ozodlik davri bilan o'tkazilishi odatiy hol[23].

Mahalliylashtirilishi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1892-yil, Massachusets shtatining Salem shahrida Kolumb kuni
Nyu-Yorkda Kolumb kunidagi parad 2009-yil

Kolum kuni AQSHning turli shtatlarida turlicha ko'rinishda nishonlanadi. Ba'zi shtatlarda ushbu kun katta paradlar o'tkaziladi, boshqalarida bo'lsa oddiyroq ruhda o'tadi. AQSH shtatlarining ko'p qismi Kolumb kunini bayram deb qabul qilmagan[24]. Ba'zi shtatlarda bo'lsa Kolum kuniga "qutqarilish kuni" yoki "kashf etilish kuni" deb nom berilgan. Kolum kunini nishonlaydigan shtatlarda ish to'liq to'xtatiladi qolganlarida bo'lsa odatdagidek ish kunlari davom ettiriladi[25].

San-Fransiisko 1868-yildan beri ilk bor Nikola Larko tomonidan tashkil etilgan Italiya-Amerika jamoalarining Kolumb kuniga bag'ishlangan parad o'tkazish an'anasi bor[26]. Nyu-York shahrida bo'lsa har yili shahar ko'chalari bo'ylab marshlar o'tkaziladi va 2010-yil marsh tomoshabinlari soni 1 milliondan oshgan[27] [28] [29].

AQShning Puerto-Riko hududida ham Kolumb kuni qonuniy bayram hisoblanadi[30].

Virjiniya shtatida Kolumb kuni va Yorktaun g'alabasi kunini birgalikda nishonlashadi[31].

Nomutanosiblik

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kolumb kuni Italiya va Amerikaning milliy bayrami hisoblanishiga va ko'p joylarda ushbu kunni keng qamrovda nishonlanishiga qaramay, 20-asrga kelib bayram nishonlanishi qamrovi kamaygan[32][33][34]. Kolumbiya tumani[35],Kolorado[10], Havay, Alaska,[36][37], Vermont[38], Janubiy Dakotada[39], Yangi Meksika[40], Maine[41], Minnesota[42], va Kaliforniya shaharlarida Kolumb kuni nishonlanmaydi[43] va ba'zi shaharlarda (Hawayda "Qidiruvchilar kuni", Janubiy Dakotan "Amerika tashkil etilgan kun")[34] kebi bayramlar bilan almashtirilgan[44][45]. Delaver, Oregon va Vashington shtatlarida Kolumb kun rasmiy bayram emas[46][47].

Iowa shahri va Nevada shtatida Kolumb kuni rasmiy bayram sifatida nishonlanmaydi. Bir nechta shtatlarda bayram kunini haq to'lanadigan dam olish kuni sifatida belgilangan[48][49][50][51][52].

AQSh shaharlari Kolumb kunini nishonlamaslik uchun namoyishlar 1992-yili Kaliforniya shtatining Berkli shahrida mahalliy aholi tomonidan amalga oshirilgan. 2018-yilga kelib namoyishlar o'tkazilgan shaharlar qatoriga Ostin, Boise, Cincinnati, Denver, Los-Anjeles, Mankato, Filadelfiya, Portland, San-Fransiisko, Santa-Fe, Seattle, Sent-Paul, Phoenix, Tokom va "o'nlab boshqa" shaharlar qo'shilgan[33] [53] [54] [55] [49] [56] [57] [58] [59] [60][61].

2018-yili Ogayo shtatida Kolumb kuni olib tashlangan va o'rniga shu kunni keklasarni ezozlash kuni deb belgilangan. Oklahomada Kolum kuni Amerika kuni deb nomlangan[62].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Gambino. „Alfred W. Crosby on the Columbian Exchange“. Smithsonian Magazine (2011-yil 4-oktyabr). Qaraldi: 2018-yil 19-oktyabr.
  2. ↑ „Cusco marks Indigenous Peoples and Intercultural Dialogue Day“. Peru News Agency (2017-yil 13-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 29-dekabr.
  3. ↑ „Pagina iniziale“. Portale di informazioni sugli integratori alimentari. 2014-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  4. ↑ „Governo Italiano – Dipartimento per il Cerimoniale dello Stato“. Governo.it (2012-yil 23-noyabr). 2013-yil 22-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-yanvar.
  5. ↑ "Columbus Day". Britannica Encyclopedia. https://www.britannica.com/topic/Columbus-Day. Qaraldi: October 11, 2021. 
  6. ↑ „Día de la Raza – Viva Cuernavaca“ (en-US). universaldomainexchange.com. Qaraldi: 2018-yil 2-dekabr.
  7. ↑ 7,0 7,1 Sale, Kirkpatrick, "The Conquest of Paradise", p. 359, ISBN 0-333-57479-6
  8. ↑ „Yuma Pioneer September 15, 1905 – Colorado Historic Newspapers Collection“. www.coloradohistoricnewspapers.org. Qaraldi: 2018-yil 7-dekabr.
  9. ↑ Noce, Angelo. Columbus Day in Colorado: Angelo Noce ... (en). Angelo Noce, printer, 1910. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Townsend. „The first Monday Of October is Frances Xavier Cabrini Day. Here's why Colorado chose to replace Columbus Day“ (2020-yil 3-oktyabr). Qaraldi: 2024-yil 29-iyun.
  11. ↑ 11,0 11,1 Staples, Brent. „Opinion: How Italians Became 'White'“ (en-US). The New York Times (2019-yil 12-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 14-oktyabr.
  12. ↑ „Proclamation on the 400th Anniversary of the Discovery of America by Columbus“. www.whatsoproudlywehail.org. Qaraldi: 2018-yil 7-dekabr.
  13. ↑ United States House of Representatives. „36 USC 107, ch. 184, 48 Stat. 657“ (Text). United States Code. Office of the Law Revision Counsel (1934-yil 30-aprel). 2012-yil 6-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 19-oktyabr.
  14. ↑ American Memory. „Today in History: October 12“. Today in History. Library of Congress (National Digital Library) (2010-yil 6-oktyabr). 2012-yil 11-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 19-oktyabr.
  15. ↑ Lanni. „Why Columbus Day of 1942 is so Meaningful Today“. Italian-Americans.com (2020-yil 12-oktyabr). Qaraldi: 2020-yil 14-dekabr.
  16. ↑ Di Stasi, Lawrence. Una Storia Segreta: The Secret History of Italian American Evacuation and Internment during World War II. Berkeley: Heyday Books, 2004. ISBN 1-890771-40-6. 
  17. ↑ „Mariano A. Lucca, 92, Columbus Day Backer“ (en-US). The New York Times (1994-yil 2-mart). Qaraldi: 2019-yil 23-oktyabr.
  18. ↑ Stephen. „Federal holidays: evolution and application“. Congressional Research Service, Library of Congress (1999). 2005-yil 23-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  19. ↑ Straus. „Federal Holidays: Evolution and Current Practices“. Congressional Research Service, Library of Congress (2014). 2014-yil 3-yanvarda asl nusxadan arxivlangan.
  20. ↑ „LBJ Signs Bill to Set Up Five 3-Day Holidays“. Sarasota Herald-Tribune. Associated Press (1968-yil 29-iyun).
  21. ↑ House, The White „A Proclamation on Columbus Day, 2022“ (en-US). The White House (2022-yil 7-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 20-oktyabr.
  22. ↑ Dougherty, Conor; Reddy, Sudeep. „Is Columbus Day Sailing Off the Calendar?“. The Wall Street Journal (2009-yil 10-oktyabr). 2017-yil 21-avgustda asl nusxadan arxivlangan.
  23. ↑ „Sampson, Rear-Adm. William Thomas, (9 Feb. 1840–6 May 1902), United States Navy; Commander-in-Chief, US Naval Forces on North Atlantic Station, 1898–99“, Who Was Who, Oxford University Press, 2007-12-01, doi:10.1093/ww/9780199540884.013.u190642
  24. ↑ „Working on Columbus Day? It depends on where you live“ (en-US). Pew Research Center. Qaraldi: 2019-yil 2-oktyabr.
  25. ↑ Gore. „Columbus Day 2015: What's Closed, What's Open on Monday, Oct. 12?“. al.com. Alabama Media Group (2015-yil 12-oktyabr). 2016-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 7-oktyabr.
  26. ↑ „sfcolumbusday.org“. sfcolumbusday.org. 2011-yil 26-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 12-oktyabr.
  27. ↑ „Columbus Citizens Foundation“. Columbuscitizensfd.org. 2011-yil 28-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 12-oktyabr.
  28. ↑ „Manhattan Style 'The Annual Columbus Day Parade'“. Manhattanstyle.com. 2012-yil 21-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 12-oktyabr.
  29. ↑ Prnewswire.com. „PR Newswire 'Performers, Bands, and Red, White and Green on Fifth Avenue in NYC Columbus Day Parade'“. Press-reliz.
  30. ↑ NextPage – LivePublish. „Title 1 Virgin Islands Code Section 171“. Michie.com. 2011-yil 7-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 12-oktyabr.
  31. ↑ „LIS > Code of Virginia > 2.2-3300“. Leg1.state.va.us. 2009-yil 16-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 12-oktyabr.
  32. ↑ Delkic, Melina. „Indigenous Peoples' Day, Explained“ (en-US). The New York Times (2022-yil 9-oktyabr). Qaraldi: 2022-yil 11-oktyabr.
  33. ↑ 33,0 33,1 O'Neil, Luke. „Goodbye, Columbus: holiday in decline as brutal legacy re-evaluated“. The Guardian (2018-yil 8-oktyabr).
  34. ↑ 34,0 34,1 Yan, Holly. „Across the US, more cities ditch Columbus Day to honor those who really discovered America“. CNN (2018-yil 8-oktyabr).
  35. ↑ „Modified District Government Services for Indigenous Peoples' Day“. Qaraldi: 2023-yil 8-dekabr.
  36. ↑ „Alaska Statutes: AS 44.12.010. Legal Holidays“. Touchngo.com. 2011-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 12-oktyabr.
  37. ↑ Mary Adamski. „Idea of Discoverers' Day Insults Native Americans“. Honolulu Star-Bulletin (1998-yil 13-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 12-may.
  38. ↑ Evans. „Vermont ditches Columbus Day for Indigenous Peoples' Day“. mynbc5.com (2016-yil 7-oktyabr). 2016-yil 11-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  39. ↑ „In South Dakota it's Native American Day“. Qaraldi: 2018-yil 23-oktyabr.
  40. ↑ „New Mexico scraps Columbus Day for Indigenous Peoples' Day“. Associated Press (2019-yil 3-aprel). Qaraldi: 2019-yil 1-may.
  41. ↑ Ehrlich. „Maine becomes the latest state to replace Columbus Day with Indigenous Peoples' Day“. CNN. Turner Broadcasting System, Inc. (2019-yil 27-aprel). Qaraldi: 2019-yil 27-aprel.
  42. ↑ „Celebrations of Indigenous Peoples Day across Minnesota“ (2023-yil 9-oktyabr).
  43. ↑ Christian Leonard. „What's Open (and Not) on Columbus Day?“. NBC Los Angeles (2019-yil 12-oktyabr).
  44. ↑ James. „Hawaii celebrates the discoverer's day that commemorates the Polynesian discovery“. Qaraldi: 2018-yil 8-avgust.
  45. ↑ „Hawaii Revised Statutes, Section 8-1.5“. Hawaii.gov. Qaraldi: 2009-yil 12-iyul.
  46. ↑ „State of Oregon: Department of Administrative Services – Calendar“ (en). www.oregon.gov. Qaraldi: 2018-yil 28-noyabr.
  47. ↑ „State Holidays – Washington State Department of Health“ (en). www.doh.wa.gov. Qaraldi: 2019-yil 14-oktyabr.
  48. ↑ „California Government Code, Section 6700“. 2011-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 19-yanvar.
  49. ↑ 49,0 49,1 Dougherty, Conor; Reddy, Sudeep. „Is Columbus Day Sailing Off the Calendar?“. Wall Street Journal (2009-yil 10-oktyabr). 2015-yil 6-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 8-oktyabr.
  50. ↑ Ortiz. „Schwarzenegger's Dropping Two State Holidays is Legal, California judge rules“. Mcclatchydc.com (2010-yil 4-fevral). 2012-yil 13-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 8-oktyabr.
  51. ↑ „Texas Government Code § 662.044. Columbus Day“. Qaraldi: 2015-yil 12-oktyabr.
  52. ↑ „Columbus Day in the United States“. www.timeanddate.com. 2017-yil 9-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-aprel.
  53. ↑ Paddock, Richard C.. „UC Berkeley's bones of contention“. Los Angeles Times (2008-yil 13-yanvar). 2011-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan.
  54. ↑ „Austin City Council renames Columbus Day to Indigenous Peoples Day“. Qaraldi: 2017-yil 12-oktyabr.
  55. ↑ „What Christopher Columbus achieved was momentous. He deserves a holiday.“ (en-US). Los Angeles Times (2017-yil 3-sentyabr). 2017-yil 12-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 12-oktyabr.
  56. ↑ „Cambridge City Council Meeting – June 6, 2016 Agenda“. rwinters.com. 2016-yil 13-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 8-iyun.
  57. ↑ „News: UW Group Offers Alternative to Columbus“. The Badger Herald (2007-yil 9-oktyabr). 2011-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 12-oktyabr.
  58. ↑ Sattin. „Mpls. City Council Passes Indigenous Peoples Day Resolution“. KSTP/ABC-5 Eyewitness News. 2014-yil 10-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 8-oktyabr.
  59. ↑ „Columbus Day in Seattle no Longer: Now Indigenous Peoples' Day“ (2014-yil 6-oktyabr). 2014-yil 9-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 6-oktyabr.
  60. ↑ „Columbus Day changed to Indigenous People's Day in Vermont and city of Phoenix“. cbsnews.com (2016-yil 10-oktyabr). 2016-yil 11-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
  61. ↑ „Columbus Day designated as Indigenous Peoples Day in Salt Lake City“. fox13now.com (2017-yil 4-oktyabr). 2018-yil 15-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 29-aprel.
  62. ↑ Adcock, Clifton. „Holiday Not Celebrated by Tribes: American Indians See Columbus Day As a Reminder of Harsh Treatment Ages Ago“. Tulsa World (2008-yil 13-oktyabr). 2012-yil 8-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 10-oktyabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Foydalanuvchi:Xatchiman/Kolumb_kuni&oldid=5276437" dan olindi