Mir Jafar Abbos oʻgʻli Bagʻirov (ozarbayjoncha: Мир Ҹәфәр Аббас оғлу Бағыров:, Mir Cəfər Abbas oğlu Bağırov deya romanizatsiya qilinadi, ruscha: Мир Джафар Аббасович Багиров; 1896-yil 17-sentyabr – 1956-yil 7-may) 1933-yildan 1953-yilgacha boʻlgan davrda Iosif Stalin rahbarligidagi Sovet Ittifoqi tarkibidagi Ozarbayjon SSRning kommunistik yetakchisi boʻlib faoliyat olib borgan^[2].

Yoshligi

Bagʻirov 1896-yilda Boku guberniyasining Quba shahrida tugʻilgan, keyinchalik Petrovskda pedagogika sohasida taʼlim olgan. M. J. Bagʻirov 1915-yildan 1917-yilgacha Xudat qishlogʻida maktab oʻqituvchisi boʻlib faoliyat olib borgan^[3]. U 1917-yilning mart oyida bolsheviklarga qoʻshildi va Quba inqilobiy qoʻmitasi rais oʻrinbosari lavozimiga saylandi^[4]. 1918-yildan 1921-yilgacha Oktyabr inqilobi va Rossiya fuqarolar urushida faol ishtirok etgan. Bu davrda Bagʻirov polk komandiri, Ozarbayjon diviziyasining harbiy komissari, Rossiya harbiy qoʻmondonligining Kavkaz korpusi maslahatchisi va Ozarbayjon diviziyasining inqilobiy tribunali boshligʻi lavozimlarida xizmat qilib kelgan. Ozarbayjon, Sovet tomonidan bosib olingandan soʻng, Bagʻirov Ozarbayjonning Qorabogʻ viloyati inqilobiy qoʻmitasi raisi etib tayinlandi. Maʼlum qilinishicha, Bagʻirov Ozarbayjon Demokratik Respublikasi politsiyasida ham ishlagan. 1921-yil fevral oyida u sovet maxfiy politsiyasi boʻlmish Chekaga aʼzo boʻlgan. Keyinchalik bu tashkilot OGPU deb qayta nomlandi. 1927 – 1929-yillarda u Zakavkazye Sotsialistik Federativ Sovet Respublikasining Suv taqsimoti boshqarmasi boshligʻi lavozimida faoliyat yuritgan. Bagʻirov 1929-yilning dekabr oyidan 1930-yilning avgust oyigacha Ozarbayjonda davlat xavfsizlik xizmati boshligʻi lavozimida ishlagan.

Beriya bilan munosabati

1921-yilda Bagʻirovning Chekada ishlagan yordamchilaridan biri yosh Lavrentiy Beriya boʻlib, u Bagʻirovning karerasini qoʻllab-quvvatlagan^[5]. Keyinchalik Beriya, Bagʻirovga oʻz minnatdorchiligini bildirib, 1932-yilda uni uchta Kavkazorti respublikalari (Ozarbayjon, Armaniston va Gruziya) rahbari etib tayinlashda yordam bergan. Avvaliga Beriya, Bagʻirovning Ozarbayjonda Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi Markaziy Qoʻmitasining „mas’ul yoʻriqchisi“ lavozimiga tayinlanishini tashkil qilib, keyin uni Ozarbayjon kommunistik partiyasining rahbari etib tayinlashga koʻmaklashgan.

Kommunistik partiyaning birinchi kotibi

Asosiy maqola: Ozarbayjonda Stalin qatag‘onlari

Bagʻirov 1933-yil dekabr oyidan 1953-yil apreligacha Ozarbayjon Kommunistik partiyasi Markaziy qoʻmitasining birinchi kotibi lavozimida ish olib borgan. U Leningraddagi Andrey Jdanovdan tashqari, Buyuk tozalash davri mobaynida oʻz lavozimini saqlab qolgan yagona mintaqaviy partiya rahbari boʻlgan. Shu davrda Ozarbayjonda 10 000 dan ortiq kishi Bagʻirovga suiqasd uyushtirish fitnasida ayblanib, otib tashlangan^[6]. 1937-yil oktyabrda, bir qator amaldorlar „xalq dushmanlari“ deb qoralangandan soʻng, Bagʻirov Sovet Ittifoqi Kommunistik partiyasi Markaziy Qoʻmitasining toʻlaqonli aʼzosi etib tayinlandi.

1953-yil 7-mart sanasida, Iosif Stalin vafot etishi bilanoq, Bagʻirov Markaziy Qoʻmita Prezidiumi (Siyosiy byuro)ga nomzod aʼzo etib tayinlangan. Bu uning Rossiyadan tashqaridagi kichikroq Sovet respublikalaridan birida joylashgan eng yuqori mansabdagi kommunistik rahbar sifatida rasman tan olinganini anglatgan^[7]. 21-aprel kuni oʻzini Ozarbayjon SSR Vazirlar Kengashi raisi lavozimiga tayinlagan, biroq 19-iyulda Beriyaning qamoqqa olinishi oqibatida lavozimidan chetlashtirilgan.

Yana qarang

Ozarbayjon rahbarlarining roʻyxati

Manbalar

Mir Jafar Abbos o‘g‘li Bag‘irov
	Mir Cəfər Bağırov
	; 1948-yilda Bagʻirov
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	17-sentyabr 1896-yil; Quba, Rossiya imperiyasi
Vafoti	7-may 1956-yil ; (59 yoshda) ; Sibir, SSSR
Bolalari	Mirza Bagʻirov, Jahangir Bagʻirov, Jen Bagʻirov

↑ „В Индии скончался сын коммунистического вождя Азеpбайджана“. Novosti.ru (2005-yil 9-aprel). Qaraldi: 2010-yil 4-may.
↑ "Stalin's Personality Cult. Three Times I Changed My Mind". Azerbaijan International. September 1999. http://azeri.org/Azeri/az_latin/latin_articles/latin_text/latin_73/eng_73/73_stalin_cult.html. Qaraldi: 2010-05-04. Mir Jafar Bagʻirov]]
↑ „Directory of Biographies. Mir Jafar Baghirov“. 2011-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 4-may.
↑ „Багиров Мир Джафар Аббасович 1896-1956 Биографический указатель“. Chronos. Qaraldi: 2022-yil 19-yanvar.
↑ „Багиров Мир Джафар Аббасович 1896-1956 Биографический указатель“. Chronos. Qaraldi: 2022-yil 19-yanvar.
↑ Medvedev, Roy. Let History Judge, The Origins and Consequences of Stalinism. Nottingham: Spokesman, 1976 — 344-bet.
↑ Conquest, Robert. Power and Policy in the U.S.S.R.. London: MacMillan, 1961 — 197-bet.

Havolalar

(ruscha) Mir Jafar Abbos oʻgʻli Bagʻirov biografiyasi
„Hey Ismayil, Make Him Understand“ (1962). Ozarbayjon yozuvchisi Mir Jalolning Mir Jaʼfar Bagʻirov haqidagi satirasi AZER.com saytida, 43-bet.

Partiya siyosiy idoralari
Oʻtmishdoshi: Ruben Rubenov	Ozarbayjon Kommunistik partiyasining birinchi kotibi 1933–1953	Vorisi: Mir Teymur Yaqubov

[1] „В Индии скончался сын коммунистического вождя Азеpбайджана“. Novosti.ru (2005-yil 9-aprel). Qaraldi: 2010-yil 4-may.

[2] "Stalin's Personality Cult. Three Times I Changed My Mind". Azerbaijan International. September 1999. http://azeri.org/Azeri/az_latin/latin_articles/latin_text/latin_73/eng_73/73_stalin_cult.html. Qaraldi: 2010-05-04. Mir Jafar Bagʻirov]]

[Adam-3] „Directory of Biographies. Mir Jafar Baghirov“. 2011-yil 6-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 4-may.

[Khronos-4] „Багиров Мир Джафар Аббасович 1896-1956 Биографический указатель“. Chronos. Qaraldi: 2022-yil 19-yanvar.

[Khronos3-5] „Багиров Мир Джафар Аббасович 1896-1956 Биографический указатель“. Chronos. Qaraldi: 2022-yil 19-yanvar.

[6] Medvedev, Roy. Let History Judge, The Origins and Consequences of Stalinism. Nottingham: Spokesman, 1976 — 344-bet.

[7] Conquest, Robert. Power and Policy in the U.S.S.R.. London: MacMillan, 1961 — 197-bet.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

k m t Ozarbayjon Prezidentlari
Ozarbayjon Demokratik Respublikasi	Muhammad Amin Rasulzoda Alimardon Toʻpchiboshov Muhammadyusuf Jaʼfarov^v
Ozarbayjon SSR	Mirzo Dovud Huseynov Grigoriy Kaminskiy Sergey Kirov Levon Mirzoyan Nikolay Gikalo Vladimir Polonskiy Mir Jafar Bagʻirov Mirtemir Yoqubov Imom Mustafoyev Vali Oxundov Haydar Aliyev Kamron Bagirov Abdurahmon Vazirov Ayoz Mutalibov
Ozarbayjon	Ayoz Mutalibov Yoqub Mammadov^v Ayoz Mutalibov Iso Gambar^v Abulfaz Elchibey Haydar Aliyev Ilhom Aliyev
(v) vaqinchalik