Rosa blanda
| Rosa blanda | |
|---|---|
| |
Ilmiy tasnifi 
| |
| Olam: | Plantae |
| Sinf: | Tracheophytes |
| Sinf q.f.: | Angiosperms |
| Sinf q.f.: | Eudicots |
| Sinf q.f.: | Rosids |
| Kichik sinf: | Rosales |
| Oila: | Rosaceae |
| Turkum: | Rosa |
| tur: | R. blanda
|
| Binomial nomi | |
| Rosa blanda Aiton
| |
Rosa blanda — Rosaceae oilasiga mansub boʻlgan buta boʻlib, koʻp yillik oʻsimlik hisoblanadi. Rosa blanda, odatda silliq atirgul[1], oʻtloq/yovvoyi atirgul[2] yoki yaylov atirgul deb nomlanadi, Shimoliy Amerikada tarqalgan atirgul turlaridan biridir . Atirgullar orasida „tikansiz“ atirgulga eng yaqin turi boʻlib, uning tagida bir nechta tikanlari bor. Yaylov atirguli koloniya hosil qiluvchi buta boʻlib, balandligi 1 m (3.3 ft) gacha oʻsadi, tabiiy ravishda yaylovlar va oʻtloqlarda tarqalgan. Atirgul tanasi juda oʻzgaruvchan boʻlib, barg uchlaridagi tikanlar va bez tuklari kabi xususiyatlar har doim ham doimiy boʻlib qolmaydi, shuning uchun uni koʻpincha Rosa Arkansana yoki Rosa Karolina, boshqa ikkita dasht atirgul turlari bilan adashtirib yuborishadi.
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Rosa blanda gullari murakkab tuzilgan boʻlib, stamens va karpellarga ega. Ular oq rangdan pushti ranggacha boʻgan turlari farq qilinadi. Turning nomi lotincha blandus soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, gullarning goʻzalligiga ishora qiluvchi „maqbul, erkalash, jozibali, jozibador“ degan maʼnoni anglatadi[3]. Yozning boshida gullab-yashnagan gullari birma-bir yoki lateral kurtaklaridan korimblar paydo boʻladi . Birinchi bo‘lib markaziy gul ochiladi, uning ichida novdasi yo‘q boʻlib, uzunligi 2-4 sm (0,79-1,57 dyuym) (boshqa dasht atirgullariga qaraganda qisqaroq va qalinroq). Beshta katta gulbarglar qiyshaygan yoki to‘g‘risimon shaklga ega boʻlib, uzunligi 3 cm (1.2 in) va kengligi 2.5 cm (0.98 in) boʻladi. Gulbarglari qizil chiziqlar bilan oqdan pushti ranggacha, anterlar sariq, stigma sariq yoki toʻq sariq, filamentlari oq rangda. Gulbarglari tushganidan keyin stamens va uslub tik holatda boʻladi.
Tarqalishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Rosa blanda tabiiy ravishda oʻtloqlarda, keng dalalarda, quruq daralarda, togʻ yonbagʻirlarida, yoʻl chetlarida, devorlar tagida, qumli yoki toshloq tuproqlarda oʻsadi. Tabiiy oʻsish diapazoni Kvebekdan Ontariogacha, janubdan Kanzasgacha va sharqdan Missuri va Ogayogacha hisoblanadi[4].
Tabiati va ekologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Rosa blanda koʻp yillik atirgul boʻlib, u juda mustahkam va quruq, ozuqa moddalari kam boʻlgan yashash joylariga, masalan, yoʻllar va qumli tuproqlarga bardosh bera oladi. Bu tur Kanzas va Shimoliy Dakota mintaqalarining mahalliy guli hisoblanadi; ammo, u Rosa multifloraga juda oʻxshash boʻlishi mumkin. Bu tur Yaponiyada kiritilgan invaziv turlar qatoriga kiradi. Bu ikki tur atrof-muhit va hayvonlar uchun foydalanishni taʼminlaydigan bir-biri bilan simbioz holatda yashay oladigan oʻsimliklar hisoblanadi[5].
Yapon guli (Rosa rugosa) bilan birga gibridlanishi Shimoliy Amerikaning sharqiy qismida qayd etilgan. Bu invaziv potensial va mahalliy turlarning genetik assimilyatsiyasi bilan kuchli duragaylarning rivojlanish potensialidan kelib chiqib sodir boʻlgan[6].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ USDA, NRCS (n.d.). "Rosa blanda". The PLANTS Database (plants.usda.gov). Greensboro, North Carolina: National Plant Data Team. Retrieved 1 February 2016.
- ↑ BSBI List 2007 (xls). Botanical Society of Britain and Ireland. Archived from the original (xls) on 2015-06-26. Retrieved 2014-10-17.
- ↑ Freckmann. „Rosa blanda Ait.“. Robert W. Freckmann Herbarium. University of Wisconsin. Qaraldi: 2012-yil 3-aprel.
- ↑ Stephen, H. A.. Woody Plants of the North Central Plains. Kansas: University press of Kansas, 1973 — 268–269-bet. ISBN 978-0-7006-0107-3. OCLC 834763.
- ↑ Sarver, Mathew; Lenny Wilson; Amanda Treher; Robert Naczi (November 2008). "Mistaken Identity? Invasive Plants and their Native Look-Aikes an Identification Guide for the Mid-Atlantic". U.S. Department of Agriculture Natural Resources and Conservation: 18–19. http://www.nybg.org/files/scientists/rnaczi/Mistaken_Identity_Final.pdf. Qaraldi: 2012-04-03.Rosa blanda]]
- ↑ Mercure, Marjorie; Bruneau, Anne (2008). "Hybridization between the escaped Rosa rugosa (Rosaceae) and native R. blanda in eastern North America". American Journal of Botany 95 (5): 597–607. doi:10.3732/ajb.2007385. PMID 21632386. http://www.amjbot.org/content/95/5/597.full.