Vartburg qalʼasi
Vartburg — oʻrta asrlarda qurilgan qalʼa. Qal'a Germaniyaning Tyuringiya shtatidagi Eyzenax shahrining janubi-g'arbida 410 metr balandlikda joylashgan. 1999-yilda YuNESKO Vartburg qal'asini Jahon merosi ro'yxatiga kiritdi. Bu Vengriyalik Avliyo Elizabetning uyi, Martin Lyuter Injilning Yangi Ahdni nemis tiliga tarjima qilgan joyi bo'lgan, 1817-yildagi Vartburg festivali o'tkaziladigan joy va ehtimol afsonaviy Sangerkrieg uchun mo'ljallangan joy bo'lgan. Bu Ludvig II uchun Noyshvanshteyn qal'asini qurishga qaror qilganida muhim ahamiyat kasb etgan. Vartburg - Veymardan keyin Turingiyadagi eng ko'p tashrif buyuriladigan turistik diqqatga sazovor joy hisoblanadi. Qal'a bugungi kunda ham 12-15-asrlarga oid sezilarli haqqoniy tuzilmalarni o'z ichiga olgan bo'lsa-da, ichki qismining aksariyati faqat 19-asrga to'g'ri keladi.
Etimologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qal'aning nomi nemischa: Warte so'zidan olingan bo'libQo'riqchi minorasi ma'nosini bildiradi. Qasr asoschisi bu yerga birinchi bo'lib ko'z tashlaganida, " Varte, Berg-du sollst mir eine Burg tragen! " ("Kuting, tog', siz mening qal'amni ko'tarasiz!" ) deb aytgan.[1]
Joylashuvi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Vartburg Eyzenax shahrining janubi-g'arbida 410 metr balandda joylashgan. Tepalik Tyuringiya o'rmonining davomida joylashgan bo'lib, janubi-sharqda Mariental va shimolda Xörsel vodiysiga qaraydi, u orqali tarixiy Via Regia hududi o'tgan.[2] Rennsteig hududi qal'aning janubidan unchalik uzoq bo'lmagan joydan o'tadi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Qal'aning poydevori taxminan 1067-yilda tyuringiyalik Schauenburg grafi, Frankoniyadagi Rienek graflarining qarindoshi Lui Springer ( Lyudvig der Springer ) tomonidan qo'yilgan. Aytishlaricha, Lui Springer o'z yerlaridan loyni tepalikning tepasiga olib chiqqanbshuning uchun u qal'a uning tuprog'ida qurilgan deb qasam ichgan ekan.
Qal'a birinchi marta yozma hujjatlarda 1080-yilda Merseburg episkopi Bruno tomonidan o'zining De Bello Saksoniko ("Sakson urushi") asarida Wartberg sifatida tilga olingan.[3]
Investitsiya bahslari paytida Luining yordamchilari Germaniya qiroli Genrix IV ning harbiy kontingentiga hujum qilishdi. Graf Salian hukmdorlarining ashaddiy raqibi bo'lib qoldi va uning o'g'li Lui I 1131-yilda yangi nemis qiroli Supplinburglik Lothair tomonidan Turingiyadagi Landgrave darajasiga ko'tarildi.
1172-yildan 1211-yilgacha Vartburg Germaniya Reyxidagi eng muhim knyazlik sudlaridan biri edi. Hermann I esa 1203-yilda o'zining " Parzival " asarining bir qismini shu yerda yozgan Valter fon der Vogelveyd va Volfram fon Eschenbax kabi shoirlarni qo'llab quvvatladi.
Shunday qilib, qasr afsonaviy Sängerkrieg, ya'ni qo'shiqchilar tanlovi[3] uchun maydonga aylandi, unda Valter fon der Vogelweide,[4] Volfram fon Eschenbax,[5] Albrext fon Xalberstadt ( Ovidning tarjimoni ) va boshqalar 1206-1207- yillarda ishtirok etdi. Keyinchalik bu voqeaning afsonasi Richard Vagner tomonidan o'zining Tannhäuser operasida ishlatilgan.
To'rt yoshida Vengriyalik Avliyo Yelizaveta onasi tomonidan Turingiyalik Landgrave Lyudvig IV ning turmush o'rtog'i bo'lish uchun Wartburgga yuborilgan. 1211-yildan 1228-yilgacha u qal'ada yashagan va xayriya ishlari bilan mashhur bo'lgan. 1221-yilda Elizabet Lyudvigga uylandi. 1227-yilda Lyudvig salib yurishida vafot etdi va u o'zining tan oluvchi otasi Konradga ergashib Marburgga bordi. Elizabet 1231-yilda 24 yoshida vafot etdi va o'limidan besh yil o'tgach, Rim-katolik cherkovining avliyosi sifatida kanonizatsiya qilindi .[3][6][7]
Qal'a 1317-yil yoki1318-yillarda aniq emas chaqmoq natijasida kelib chiqqan yong'inda vayron bo'lganidan keyin 1320-yilda jiddiy rekonstruksiya ishlari olib borildi.
Wartburg 1440-yilgacha Tyuringiya qabrlari joylashgan joy bo'lib qoldi.
Rasmlar galereyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]-
Lyuter xonasi -
Wartburg, rohib va rohiba, Iogann Volfgang fon Gyote tomonidan chizilgan (1807) -
1817 yilda Wartburgga talabalar yurish -
Wartburg c. 1890–1900, janubi-gʻarbiy tomondan koʻrinishi -
Janubiy minora -
Janubiy minoradan hovlining ko'rinishi -
Birinchi hovlidan ko'rinadigan asosiy darvoza
Arxitekturasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Palas
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Wartburgning eng katta inshooti Palas boʻlib, dastlabRomanesk uslubida 1157-1170-yillarda qurilgan.[2]Bu Alp tog'larining shimolidagi eng yaxshi saqlanib qolgan cherkov bo'lmagan Romanesk binosi hisoblanadi.[7] :11
Palasda Rittersaal va Speisesaal kabi xonalari mavjud bo'lib, ular asl Romanesk uslubiga iloji boricha yaqinroq usulda rekonstruksiya qilingan va original tuzilmalarni (ustunlar yoki tom elementlari) o'z ichiga oladi. Biroq, ko'pgina xonalar asosan 19-20-asrlarning uslubida va o'sha paytda keng tarqalgan O'rta asrlar qiyofasini aks ettiradi:Yelizaveta-Kemenate Avliyo Elizabet hayotini ko'rsatadigan mozaikalar bilan jihozlangan (1902-1906 yillarda yaratilgan). Devor rasmlarining hech biri, shu jumladan Landgrafenzimmer yoki Elisabethengalerie rasmlari aslida o'rta asrlarga tegishli emas, lekin 19-asrda yaratilgan.[7]
Boshqa binolar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ko'prik va barbican qal'aga yagona kirish joyi hisoblanadi va o'rta asrlardan beri deyarli o'zgarmagan.[2]
Vorburg - bu birinchi darvoza ichidagi maydon. U 14-15-asrlarga oid boʻlib, bir necha yarim yogʻochli binolardan iborat: Elisabethengang (yopiq yoʻlak), Vogtei ( sud ijrochilari turar joyi), Margarethengang (yopiq yoʻlak) va Ritterxaus (Ritsarlar uyi).[2]
Martin Lyuter qal'ada bo'lganida qal'ada qolgan Vogteidagi Lyuterstubeda Lukas Kranaxning rasmlari ham bor.[2]
Bergfrid ( donjon ) 1859-yilda qurib bitkazilgan va o'rta asr qo'riqxonasi poydevorida joylashgan. Uning tepasida balandligi uch metrli Turmkreuz der Wartburg joylashgan .[2]
Neue Kemenate (Yangi Bower, 1853-1860-yillar) bugungi kunda Wartburgsammlung san'at xazinalarini, jumladan Lukas Kranaxning rasmlarini va Tilman Riemenschneider ustaxonasidan olingan haykallarni namoyish etadi.[2]
Romanesk Südturm yoki Janubiy minora 1318-yilda qurilgan. Bu joy Palas bilan birgalikda qal'aning eng qadimgi qismidir. Ostida zindon joylashgan.[2]
1999-yilda YUNESKO Vartburg qal'asini "Umumjahon ahamiyatiga ega bo'lgan madaniy qadriyatlar" ga asoslanib, " Markaziy Evropadagi feodal davrning ajoyib yodgorligi" sifatida Jahon merosi ro'yxatiga kiritdi.[8]
Bir muncha vaqt Wartburgning Jahon merosi ob'ekti sifatidagi maqomi Marksuhl yaqinidagi Milmesbergda juda baland shamol turbinalarini qurish rejalari tufayli xavf ostida edi. Biroq, 2013-yil noyabr oyida investor turbinalarni qurmaslikka rozi bo'ldi va mintaqaviy rejalashtirish yangilanishi kelajakda Wartburg oldida bunday tuzilmalarni taqiqladi.[9]
Bugungi kunda qal'a
[tahrir | manbasini tahrirlash]Wartburg - mashhur sayyohlik maskani, Veymardan keyin Turingiyadagi eng ko'p tashrif buyuriladigan joy.[2] U tashrif buyuruvchilar uchun ochiq va ekskursiyalar binolarning ichki qismiga kirishni taklif etadi. Bundan tashqari, qal'ada muzey mavjud. Bolalar tepalikka chiqib eshak minishlari mumkin. Festsaal muntazam ravishda Tannhauser operasini, shuningdek, kontsertlar va boshqa tadbirlarni sahnalashtirish uchun ishlatiladi. Qal'aning yonida mehmonxona ham bor, u dastlab 19-asrda qasrni qayta qurish paytida qurilgan.[10]
Merosi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Asrlar davomida Wartburg Germaniya tarixida va nasroniylikning rivojlanishidagi ahamiyati uchun Germaniya ichida va tashqarisida ko'plab odamlar uchun ziyoratgoh bo'lib kelgan. Bir qancha joylar (ayniqsa, lyuteranlar tomonidan asos solingan AQSh shaharlari) va mahalliy avtomobil markasi Wartburg nomi bilan atalgan. AQShning Ayova shtatidagi Wartburg kolleji,Martin Lyuterning qal'ada boshpana olgani,kollejning o'rmonda joylashganligi va Tyuringiya merosi tufayli shunday nomlangan.[11] Ayova shtatida joylashgan Wartburg diniy seminariyasi Wartburg qal'asi xotirasiga atalgan. Viskonsin lyuteran seminariyasining asosiy majmuasi Wartburgga o'xshaydi.[12]
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Reported by Hilmar Schwartz, in Die Ludowinger. Aufstieg und Fall des ersten thüringischen Landgrafengeschlechts (Wartburg-Stiftung: Eisenach) 1993. (Wayback Machine saytida 2007-03-17 sanasida arxivlangan) Though the source reports the incident, it states that written records cannot be found to that effect.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Stahn, Dina. Thüringen (German). Karl Baedeker Verlag, 2009. ISBN 978-3-8297-1175-3.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 „History of the Wartburg“. Wartburg-Stiftung. 2016-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 8-iyul.
- ↑ [1] (Wayback Machine saytida 2007-06-11 sanasida arxivlangan) Retrieved 5 March 2008, Wartburg-battle
- ↑ [2] Retrieved 5 March 2008, Wartburg-Krieg
- ↑ [3] (Wayback Machine saytida 2007-12-29 sanasida arxivlangan) Retrieved 5 March 2008, St Elisabeth on the Wartburg
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Schuchardt, Günther. Welterbe Wartburg (German). Schnell & Steiner, Regensburg, 2009. ISBN 978-3-7954-4060-2.
- ↑ [4] for its citation as an outstanding monument of the feudal period in central Europe
- ↑ „Investor verzichtet auf Windkraftprojekt nahe Wartburg(German)“. MDR Thüringen. 2014-yil 1-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 10-iyul.
- ↑ „Official Website (uses frames)“. Wartburg-Stiftung. Qaraldi: 2014-yil 9-iyul.
- ↑ „Redirect“. 2009-yil 10-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Our Campus“. Wisconsin Lutheran Seminary. Qaraldi: 2020-yil 21-iyul.