Koʻkcha (ariq)
| Ko‘kcha | |
|---|---|
 Ko'kcha,Farobiy ko'chasi tashqarisi | |
| Tavsif | |
| Uzunligi | 5,5 |
| Suv sarfi | 0,650 m³/s |
| Joylashuvi | |
| Davlat | O'zbekiston |
| Tuman |  |
Koʻkcha (oʻzbekcha: Ko‘kcha arig‘i,Koʻkcha arigʻi,) — Toshkent shahrining Olmazor, Shayxontohur va Uchtepa tumanlaridagi sugʻorish kanali (ariq) , Kalkovuz kanalining chap tarmogʻi (ikki kanalga boʻlingandan keyin).
Inqilobgacha boʻlgan Toshkentda u Koʻkcha daxa(tuman)sida joylashgan bir qator yerlarni suv bilan taʼminlashda asosiy rol oʻynagan.
Umumiy tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kanalning uzunligi 5,5 km[1] [2] [3], shundan 3,7 km beton kanalga, 1,8 km — tuproq kanaliga tushadi[3]. „Toshkent“ ensiklopediyasi maʼlumotlariga koʻra, kanalning maksimal quvvati 650 l/s, kanal orqali sugʻoriladigan maydon esa 320 ga [1]. Q. Xolmatov va P. Baratov (1983) maʼlumotlariga koʻra, Koʻkchaga Qalqauzdan 0,9 m³/s oqib tushadi, Olmazor va Shayxontohur tumanlarida sugʻoriladigan yerlar maydoni 1670 ga gacha[2].
Koʻkcha (chapda) va Chagʻatoy (oʻngda)
Kanal oqimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Koʻkcha — Kalkovuzning[1] 13 ta boʻlimidan biri va shu bilan birga, kanal ikkiga boʻlinganidan keyin Forobiy koʻchasi hududidagi uning vorisi. Koʻkcha kanali boʻlinmaning chap tomoniga, Chagʻatoy kanali[2] shu yerdan oʻngga oqib oʻtadi (zamonaviy xaritalarda Koʻkcha ketganidan keyin Kalkovuz nomi Chagʻatoyning yuqori oqimi uchun ham qoʻllanadi[4]). Kalkovuz — Toshkentdagi eng qadimiy kanallardan biri — uning yoshi ming yildan oshadi.[5] Koʻkcha umumiy janubi-sharqiy yoʻnalishda oqadi. Ajralishdan so‘ng darhol kanal Forobiy ko‘chasi[4]ni kesib o‘tadi, keyin esa Beruniy shoh ko‘chasidan o‘tadi va Olmazor tumani hududidan Shayxontohur tumani hududiga chiqadi. Pastda esa Shoahmed Shomaxmudov, Qizil Shark, Oqsoy koʻchalaridan oqib oʻtadi. U Uygʻur koʻchasiga chiqib, oʻng tomoni boʻylab gʻarbiy tomonga oqib ketadi. Keyin ariq Ziyo Said, Dodil ko‘chalarini kesib o‘tib va ikkinchi marta Uyg‘ur ko‘chasiga boradi[2].
Bu yerda Koʻkchada kanal suvini Beshqayragʻoch va Birlik shoxlari oʻrtasida taqsimlovchi suv ajratkich bor. Bu ariqlar orqali Toshkent halqa yoʻlidan naridagi Koʻkchi tubida qolgan suvlar Qoraqamish kanaliga yetib boradi va u orqali Quyi Boʻzsuvga quyiladi [2] [4] .
Tarixiy maʼlumotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]20-asr boshlarida Koʻkcha kanali Toshkent shahrining shu nomli tumani (daha) hududidan oqib oʻtib, Jarariq, Oqtepa, Xiyobon, Sholikuloq, Shohidontepa, Balandkoʻprik, Chakar, Obinazir, Shahnishin mahallalaridan oʻtgan va asosiy kanal boʻlgan. Va bu yerlarni suv bilan taʼminlash manbai boʻlgan [1] .
1930-yilda kanal rekonstruksiya qilindi[1] (shu yil kanal qurilgan yil sifatida koʻrsatilishi mumkin[2]).
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Тошкент: энциклопедия 2008.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Холматов, Баратов 1983.
- ↑ 3,0 3,1 „Постановление № 282 Кабинета Министров Республики Узбекистан о мерах по улучшению санитарного состояния и благоустройства каналов на территории города Ташкента от 16 октября 2013 года. Приложение № 3. Перечень передаваемой в ведение Специализированного управления части системы магистральных каналов и сооружений, расположенных на территории города Ташкента“. 2014-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-yanvar.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Атлас «Ташкент» малый 2007.
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/396009
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Тошкент: энциклопедия.. Тошкент: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2008 — 297—298-bet. ISBN 978-9943-07-096-7. (st. „Koʻkcha arigʻi“)
- Тошкент: энциклопедия.. Тошкент: «Ўзбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2008 — 494-bet. ISBN 978-9943-07-096-7. (st. „Suv xoʻjaligi“)
- Холматов Қ., Баратов П.. Тошкент шаҳрининг ирригация шохобчалари. Тошкент: «Фан» УзССР, 1983 — 27-bet.
- Атлас «Ташкент» малый.. Ташкент: Госкомгеодезкадастр, 2007. ISBN 978-9943-15-128-4.