Abbos Mirzo

Abbos mirzo
Abbos Mirzo
Tavalludi	1789-yil Eron
Vafoti	1833-yil
Fuqaroligi	Qojarlar davlati
Otasi	Fath alishoh
Onasi	Asiya Khanom Devellu

Abbos mirzo (1789-1833) — Eron qoʻmondon. Alishoh Qojarning oʻgʻli, uning Ozarbayjondagi noibi. Davlatni idora qilish ishlarida, xususan Eron tashqi siyosatini yurgizishda yetakchi rol oʻynagan. Rossiya-Eron urushlari (1804-1813 va 1826-1828) hamda Eron-Turkiya urushi davri (1821-1823)da Eron qoʻshinlariga qoʻmondonlik qilgan. Ingliz va fransuz harbiy mutaxassislari yordamida Eron qoʻshinlarini (xususan Ozarbayjonda) Yevropacha tartibda qayta tuzishga harakat qilgan. Turkmanchoy tinchlik shartnomasini imzolagan (1828).

Ichki siyosat

Qojarlarning aksariyati Abbosni qo‘llab-quvvatlagani uchun Fatali Shoh Abbos Mirzoni Ozarbayjon gubernatori etib tayinladi. Ingliz va fransuz instruktorlari yordamida Fors armiyasini Yevropa namunasida qayta tashkil etishga harakat qildi. Eron ichki va tashqi siyosati boshqarmasiga rahbarlik qilgan. Abbos Mirzo yozni Tabrizda, qishni esa Xoyada o‘tkazgan. Uning atrofi ozarbayjonlardan iborat edi. Rossiya va Britaniya elchixonalari uning Tabrizdagi saroyida joylashgan edi. Valiahd shahzoda Abbos Mirzo Ozarbayjon hukmdori etib tayinlangandan va uni o‘z poytaxtiga aylantirgandan so‘ng, Tabriz kichik shaharchaga aylandi. Bu shaharga ko‘chib o‘tgandan so‘ng, u yerda 4 yil yashab, ruslarga qarshi davlat chegaralarini himoya qilgan. Bu vaqt ichida u shahar devorlarini mustahkamladi va bezadi, yangi maydonga asos soldi va bir nechta yangi binolarni qurdi. Darhaqiqat, shu paytgacha uning yashashi uchun munosib joy yo‘q edi va uning saroyiga biriktirilgan barcha amaldorlar o‘zlariga joylashtirish uchun uylar qurishga majbur edilar. Abbos Mirzo muvaffaqiyatli islohotlarni amalga oshirdi. Xuddi shu islohotlarni amalga oshirgan Afg‘oniston va Buxoro amirligi ham ulardan ilhomlangan.

Abbosning aksariyat yangilik va islohotlari harbiy sohaga qaratilgan edi. Yangi armiya asosan porox qurollarini, shu jumladan o‘sha davrning zamonaviy mushketlarini keng miqyosda joriy etish atrofida tashkil etilgan edi. Qo‘shinlar armiyaning yadrosini tashkil etgan qizilboshlardan to‘plangan[1].Abbos unvon va lavozim uchun yuqori maosh, yer mukofotlari va oltin va kumush medallar bilan mukofotlash orqali askarlarning yangi armiyaga munosabatini yaxshilashga harakat qildi.Abbos piyoda va artilleriya mashqlarida qatnashganida va qo‘shinlarni tartibga solishda bu ofitserlarning to‘liq hokimiyatini tan olgan va o‘zini chet ellik ofitserlari qo‘mondonligi safiga qo‘shgan.

Tashqi siyosat

Abbos Mirzo qizilboshlarni dushmanga qarshi mohirlik bilan yo‘naltirdi va uning harbiy yutuqlari unga katta obro‘-e’tibor berdi. Yangi qo‘shini bilan Sharqda o‘zbeklarni tor-mor qilib, Amudaryoda eski chegarasini tikladi, G‘arbda esa Usmonlilarni tor-mor qildi. U Bog‘dodni ikki marta egalladi. U o‘z g‘alabalarini mustahkamlash uchun yangi chegaralarni himoya qilish uchun Xurosonga ko‘plab qojarlar va afshorlardan iborat qizilboshlarni ko‘chirgan.