Butunjahon urugʻ ombori
.jpg)
78°14′07″N 15°29′25″E / 78.2352978°N 15.490374°E
Shpitsbergen butunjahon urugʻ ombori (norvegcha: Svalbard Globale frøhvelv) – Shpitsbergen orolidagi asosiy ekinlarning urugʻ namunalarini xavfsiz saqlash uchun maxsus saqlash tuneli. U 130 metr chuqurlikda joylashgan.
Yaratilish tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ilmiy va amaliy maqsadlar uchun urugʻlarning birinchi kolleksiyasi 1920-yillarda rus botanigi N. I. Vavilov tomonidan Leningrad chetida yaratilgan. Sovuq urush davrida butun dunyoda rus tizimiga muvofiq tashkil etilgan urugʻlik banklari paydo boʻla boshladi. Shunday qilib, Qoʻshma Shtatlar Fort Kollinzda (Kolorado) bankni tanal toshini qoʻydi[1]
Dunyoda mavjud boʻlgan barcha qishloq xoʻjaligi oʻsimliklarining ekin materiallarini saqlash uchun Jahon urugʻlik banki qurilishi 2006-yilda boshlangan. Loyiha Norvegiya tomonidan moliyalashtirildi va unga 9 million dollarga tushdi[2][3] Saqlash ombori 2008-yilda qurilgan. Loyihaning davom etayotgan xarajatlari, shuningdek, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Oziq-ovqat va qishloq xoʻjaligi tashkiloti hamda Bioversity International orqali faoliyat yurituvchi hukumatlararo tashkilot CGIAR tomonidan tashkil etilgan Global Crop Diversity Trust tomonidan moliyalashtiriladi. Nordic Genetic Resource Center[4] ham loyihada ishtirok etadi.
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Har bir mamlakat ushbu oʻsimliklar bankida oʻz boʻlinmasini ega. Bunday urugʻlik omborining vazifasi asteroid qulashi, yadro urushi yoki global isish kabi mumkin boʻlgan global ofatlar natijasida ularning yoʻq qilinishining oldini olishdir. Ombor ichida 4,5 million urugʻ namunasi uchun yetarli joy mavjud[5]
Ombor 120 metr chuqurlikda, Longyarbyen qishlogʻida dengiz sathidan 130 metr balandlikda joylashgan. Bank portlashdan himoyalangan eshiklar va qulflash kameralari bilan jihozlangan. Materiallarning xavfsizligi mahalliy koʻmirda, shuningdek, permafrostda ishlashga qodir sovutish moslamalari tomonidan taʼminlanadi. Uskunalar ishlamay qolsa ham, harorat 3 ° C ga koʻtarilishi uchun kamida bir necha hafta kerak boʻladi. Urugʻlar yopiq konvertlarga joylashtiriladi, ular oʻz navbatida toʻrt qavatli plastik qoplarga oʻraladi, ular metall javonlarga joylashtirilgan idishlarga joylashtiriladi. Past harorat (-18 °C) va cheklangan kislorod taʼminoti past metabolik faollikni taʼminlashi va urugʻlarning qarishini sekinlashtirishi kerak[6]
Omborda 2,25 milliard urugʻni saqlash mumkin. 2020-yil holatiga koʻra, uchta zaldan faqat bittasi foydalanilmoqda. Hammasi boʻlib, 2020-yil holatiga koʻra, omborda 900 mingdan ortiq urugʻlar mavjud.
Shitsbergen arxipelagidagi abadiy muzlik va kam tektonik faollik tufayli urugʻlik banki sifatida tanlangan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ a%20regional%20or%20global%20scale. Colorado Vault Is Fort Knox For The World’s Seeds : The Salt : NPR
- ↑ „Work begins on Arctic seed vault“. BBC News (2006-yil 19-iyun). 2018-yil 25-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 3-iyul.
- ↑ „В Норвегии создают "Ноев ковчег" для семян“ (2007-yil 16-noyabr). 2019-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-dekabr.
- ↑ A 'Doomsday' Seed Vault to Protect the World's Diversity — An interview with Cary Fowler // Andoza:Нп5. — JSTOR 24461740. Архивировано 9 dekabr 2014 года.
- ↑ Ministry of Agriculture and Food. „Svalbard Global Seed Vault: The seeds of the world are on their way“ (en). Government.no (2008-yil 8-fevral). 2018-yil 12-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 31-dekabr.
- ↑ „Всемирное хранилище семян. Короткие заметки“. 2012-yil 8-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyun.