Gʻarbiy Togolend
 | Bu maqolaga boshqa birorta sahifadan
ishorat yoʻq. (avgust 2024) |
Gʻarbiy Togolend | |
|---|---|
 | |
| Poytaxt | Tamale |
| Rasmiy til(lar) | ingliz |
| Yetakchilar | |
| Togbe Yesu Kvabla Edudzi (de-fakto) | |
| Mustaqilligi ((Ganadan)) | |
• sanasi |
2020-yil 25-sentyabr |
| Maydon | |
• Butun |
20 550 km2 |
| Aholi | |
• Roʻyxat |
11 000 000 mln. kishi |
Gʻarbiy Togolend (fr. Togoland de l'Ouest) — Ganada joylashgan (de-yure). Gʻarbiy Togolend hududi beshta mintaqaga boʻlingan: Volta, Oti, Shimoliy, Shimoli-gʻarbiy va Yuqori Sharqiy hududlar. 2020-yil sentabr oyida Gʻarbiy Togolend separatistlari Gana Respublikasidan mustaqilligini eʻlon qildi. Gʻarbiy Togolend 2017-yildan beri Millatlar va Xalqlar Tashkilotining aʻzosi boʻlmagan davlatdir.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1884-yilda Germaniya Togolend ustidan protektorat oʻrnatdi. Germaniya hukmronligi ostida protektorat namunali mustamlaka sifatida qaraldi. Bu vaqtda Togolend oʻzining gullagan davrini boshdan kechirdi.
1914-yilda Birinchi jahon urushi paytida Buyuk Britaniya va Fransiya protektoratga bostirib kirdi. Germaniya magʻlubiyatga uchragach, Versal shartnomasi imzolangandan soʻng Togolendning gʻarbiy qismi Britaniya Togolendining mustamlakasiga aylandi.
Ikkinchi jahon urushidan keyin Britaniya Togolendi Britaniya boshqaruvi ostida Birlashgan Millatlar Tashkilotining ishonchli hududiga aylandi.
1957-yilda Togolend aholisi Gana tarkibiga qoʻshilish uchun plebistsitda ovoz berishdi.
2017-yil 9-mayda Milliy tadqiqot guruhi (fr. Fondation du Groupe d'étude de la Patrie) G‘arbiy Togolend mustaqilligini e’lon qilishga muvaffaqiyatsiz urinish.
2019-yil 7-may kuni Volta separatistlarining milliy yetakchisi, Milliy Tergov Guruhi Jamgʻarmasi (MTGJ/HSGF) Emmanuel Agbavor MTGJning oʻz qurolli guruhi borligi haqidagi daʼvolarni rad etdi.
2020-yil 25-sentabrda ayirmachilar Gana qurolli kuchlarini Voltaning Shimoliy Tongu mintaqasida bir nechta politsiya postlariga hujum qilganidan so‘ng Volta hududini tark etishni talab qildi. MTGJ rahbari Charlz Kormi Kuzorz matbuot bayonotida Gʻarbiy Togolendning suverenitetini eʻlon qildi. Taniqli xavfsizlik eksperti Adib Sani hukumatni muammoni milliy tahdid sifatida ko‘rib chiqishga chaqirganiga qaramay, Gana hukumati bayonotni jiddiy qabul qilmadi va uni “hazil” deb hisobladi.
Mustaqillik eʻlon qilinishi ortidan yuz bergan toʻqnashuvlarda koʻplar halok boʻldi va yaralandi. Gana rasmiylari yaqinlashib kelayotgan toʻqnashuvlardan xabardor ekanliklarini daʻvo qildi. Ganadan kelgan manbalarning keltirilishicha, mustaqillik harakatiga rahbarlik qilayotgan separatistik guruh bilan bog‘liq vaziyat hukumat nazorati ostida, ammo MTGJ qo‘liga qurol olib, magistral yo‘llarda to‘siqlar o‘rnatgan. Gana prezidenti ayirmachilar bilan muzokara olib borayotganini rad etdi.
Demografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gʻarbiy Togolendda 4 millionga yaqin odam yashaydi. Gʻarbiy Togolend tillari - fransuz, eve, adangme va ingliz.
Asosiy dinlar nasroniylik, islom, Ifa va vudu bo'lib, bu mintaqadagi izdoshlarning koʻpchiligi eve xalqidir.
Reaksiyalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gana va boshqa davlatlar bu harakat istalmagan salbiy reaktsiyaga olib kelishi mumkin deb hisoblashadi. MTGJ mintaqadagi boshqa bo'linish harakatlaridan keyin, masalan, Kamerun hukumati bilan ochiq qurolli toʻqnashuvga aylangan Janubiy Kamerundagi harakatlar ortidan ergashishi mumkin. Bu xavf boshqalar bilan birlashtirilishi mumkin, masalan, jihodchilar harakatining kengayishiga olib kelishi mumkin.