Al-Gʻarraf daryosi

Koordinatalari: 32°25′30″N 45°51′00″E / 32.425°N 45.85°E / 32.425; 45.85^G O

Gʻarraf kanali Shaṭṭ al-Hayy (Arabcha: شط الحي), shuningdek, Shaṭ al-Gʻarraf (Arabcha: شط الغرّاف) yoki Xay daryosi deb ham nomlangan, Iroqdagi qadimiy kanal boʻlib, Dajla daryosining Kut al-Amaradagi qismini Nosiriya sharqidan oʻtgan Furot bilan bogʻlaydi. Kanal boʻylab Usmonli (turk) pozitsiyasi joylashganligi sababli, Birinchi jahon urushi davrida, ayniqsa, Kut qamali vaqtida (1915-yil dekabrdan 1916-yil aprelgacha) shiddatli harbiy harakatlar boʻlib oʻtgan edi.

1934—1939-yillarda Dajlada daryoning suv darajasini nazorat qilish va Shatt al-Hayga doimiy suv oqimini taʼminlash uchun Kut dambasi qurilgan.

Birinchi jahon urushi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Turklar general Charlz Taunshend boshchiligida Kutni egallagan Britaniya imperiyasi qoʻshinlarini qurshab olib, qamal qildilar. Usmonli imperiyasi Gʻarraf daryosini qamalning bir qismi sifatida jiddiy nazorat qilgan. Qamal paytida Usmonlilar 1916-yil yanvar oyidagi Hanna jangi va mart oyidagi Dujaila jangida ingliz-hind birlashgan yordam kuchlarining yorib oʻtishga urinishlarini qaytardilar. Inglizlarning Kutni himoya qilishga qaror qilishining sabablaridan biri kanal turklar yoki Angliya-Hind kuchlari uchun Dajla va Furot oʻrtasidagi muhim nuqta hamda qoʻshinlarni tashish mumkin boʻlgan yoʻl deb koʻrilgani edi^[1]. 1916-yil 20-mayga kelib inglizlar Dajlaning oʻng (janubiy) qirgʻogʻining Gʻarrafgacha boʻlgan gʻarbiy qismini bosib olib, ushbu hududni turk qoʻshinlaridan tozaladilar, lekin Qutni qaytarib olishga erishishmadi^[2]. Inglizlar 1916-yil 13-dekabrda kanalning narigi tomoniga o‘tishga muvaffaq bo‘lishdi^[3]. Turklar 1917-yil fevralda Kutdan evakuatsiya qilinib, Bagʻdodga chekinishdi^[4].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Hart, Liddell. History of the World War 1914-1918. London: faber and faber, 1934 — 208 bet.
↑ „On this day: 20 May 1916“. firstworldwar.com. Qaraldi: 2017-yil 13-aprel.
↑ „firstworldwar.com On this day 13 December 1916“. Qaraldi: 2016-yil 13-dekabr.
↑ „On This Day - 24 February 1917“. firstworldwar.com. Qaraldi: 2017-yil 13-aprel.

Iroq geografiyasiga oid ushbu maqola chaladir. Siz uni boyitib, Vikipediyaga yordam berishingiz mumkin.

[1] Hart, Liddell. History of the World War 1914-1918. London: faber and faber, 1934 — 208 bet.

[2] „On this day: 20 May 1916“. firstworldwar.com. Qaraldi: 2017-yil 13-aprel.

[:0-3] „firstworldwar.com On this day 13 December 1916“. Qaraldi: 2016-yil 13-dekabr.

[4] „On This Day - 24 February 1917“. firstworldwar.com. Qaraldi: 2017-yil 13-aprel.

[1]

[2]

[3]

[4]