Govkushon madrasasi

Govkushon madrasasi
Joylashuv	Buxoro, Oʻzbekiston
Binokor	Xoʻja Saʼd
Turi	Madrasa
Material	Pishiq gʻisht
Meʼmoriy uslubi	Markaziy Osiyo arxitekturasi
Qurila boshlagan	1562-yil
Qurilish tamomlangan	1565-yil
Ochilish sanasi	1565-yil
Xarita
Koordinatalari	39°46′20.10″N 64°24′57.64″E

Govkushon madrasasi — Buxorodagi meʼmoriy yodgorlik (XVI asr). Joʻybor xojalari qurdirgan madrasa. Govkushon majmuasi tarkibiga kiradi. Oʻzbekiston madaniy merosi obʼyekti hisoblanadi. Xoʻja-Govkushon meʼmoriy ansambli madrasasi binosi 1562—1565-yillarda Shayboniy hukmdor Abdullaxon II davrida Buxoro (Oʻzbekiston) ning tarixiy markazida Joʻybor shayxi — Xoʻja Saʼd mablagʻlari hisobidan barpo etilgan. Xoʻja Saʼd „Xoʻja Kalon“ taxallusi bilan mashhur boʻlib, bu nom majmuasida oʻz aksini topgan.

Govkushan („buqalarni o‘ldirish“) nomi XVI asrgacha bu yerda qassobxona (qushxona) bo‘lganligi bilan bog‘liq. Biroz vaqt oʻtgach, madrasa qurilganidan soʻng, Buxoroning „Xoʻja masjidi“ nomi bilan mashhur boʻlgan ikkinchi Juma masjidi, uning atrofida Minorai Kalonga taqlid qilib, hovuz va past minora qad koʻtardi. Keyinchalik yaqin atrofda karvonsaroylar qurilgan.

Qurilish maydonchasi notekis shaklga ega boʻlganligi sababli yodgorlik nomutanosib shaklga ega boʻlib, tuzilishi ham anʼanaviy madrasalardan farq qiladi. Ikki qavatli asosiy koʻrinishning yon qanotlari hajmi va shakli jihatidan bir-biridan farq qiladi.

Oʻng tomonida masjid va darsxona sifatida foydalanilgan toʻrtburchaklar zal joylashgan. Binoning chap qanoti koʻp gumbazli tomlar va yopiq uylardan iborat. Hovli bir qavatli xonalar bilan oʻralgan.

Binoning chap tomonida kichik minora (19,5 m) joylashgan. Bosh binoning qarama-qarshi tomonida chiroyli ayvon bor. Sovetlar davrida bir necha marta taʼmirlangan. Yodgorlik davlat himoyasida.

Madrasaning tartibi anʼanaviy koʻrinishda boʻlib, u darsxona va masjid boʻlgan zallardan, bir qavatli hujralar iborat boʻlgan hovlidan iborat.

„Buxoro shahrining tarixiy markazi“ tarkibida 1993-yilda YuNESKOning Butunjahon merosi obʼyektlari roʻyxatiga kiritilgan. 1997-yilda Buxoro shahrining 2500 yilligi munosabati bilan Buxorodagi barcha obidalar qatorida Govkushon madrasasi ham qayta taʼmirdan chiqdi. Shuningdek, u sayyohlarga xizmat koʻrsatish va koʻrgazma obyekti boʻlib, u yerda ustaxonalar joylashgan.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil