Klassitsizm davr musiqasi
Klassitsizm davri musiqasi (yoki klassitsizm musiqasi) — 18-asrning ikkinchi yarmi — 19-asr boshlaridagi akademik musiqa.
Taʼrifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Klassitsizm rivojlanishida ikki tarixiy bosqich qayd etilgan. Uygʻonish davri sanʼatidan kelib chiqqan holda, 17-asrning ilk klassitsizmi barokko bilan bir vaqtda, qisman kurashda, qisman u bilan oʻzaro taʼsirda rivojlandi va shu davrda Fransiyada oʻzining eng katta rivojlanishini oldi. Taxminan 18-asr oʻrtalaridan 19-asr boshlarigacha boʻlgan Maʼrifat davri bilan bogʻliq klassitsizm, birinchi navbatda, Vena klassik maktabi bilan bogʻliqdir.
Klassitsizm va barokko oʻrtasidagi murakkab munosabatlar 20-asr boshlarida munozaralarga sabab boʻldi: koʻplab musiqashunoslar, birinchi navbatda, Germaniyada, barokkoni Uygʻonish va Maʼrifat davri oʻrtasidagi Yevropa musiqasining yagona uslubi deb hisoblashadi[1]. Klassitsizmning vatani boʻlgan Fransiyada baʼzi musiqashunoslar, aksincha, barokko uslubini klassitsizmning oʻziga xos koʻrinishlaridan biri deb hisoblagan holda, bu tushunchani haddan tashqari keng talqin qilishga moyil edilar.
Davrlarni davriylashtirish turli milliy madaniyatlarda turli davrlarda musiqa uslublarining keng tarqalgani bilan murakkablashadi; 18-asr oʻrtalarida klassitsizm deyarli hamma joyda gʻalaba qozonganligi shubhasizdir. Bu yoʻnalish, xususan, K. V. Glyukning islohotchi operalarini, ilk Vena va Mangeym maktablarini oʻz ichiga oladi. Musiqadagi klassitsizmning eng yuqori yutuqlari Vena klassik maktabi faoliyati — Y. Gaydn, V. A. Motsart va L. van Betxovenning ijodi bilan bogʻliq.
Klassitsizm tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]17-asrning birinchi yarmida Fransiyada klassitsizm rivojlandi: Uygʻonish davrida paydo boʻlgan antik madaniyatga qiziqish turli xil sanʼat turlarida antiqa modellarga taqlid qilishga sabab boʻlgan, absolyutistik Fransiyada meʼyoriy estetikaga aylandi va Aristotelning „Poetika“ asariga asoslanib, uni bir qator maxsus qatʼiy talablar bilan to‘ldirdi.
Klassitsizm estetikasi dunyo tartibining ratsionalligi va uygʻunligiga boʻlgan ishonchga asoslangan boʻlib, u asar qismlarining muvozanatiga eʼtibor berish, tafsilotlarni ehtiyotkorlik bilan bezash va musiqiy shaklning asosiy qonunlarini ishlab chiqishda namoyon boʻldi. Aynan shu davrda ikkita qarama-qarshi mavzuning rivojlanishi va qarama-qarshiligiga asoslangan sonata va simfoniya qismlarining klassik kompozitsiyasi, shuningdek, sonata shakli taraqqiy etdi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Шаповалова О. А. Барокко // Шаповалова О. А. Музыкальный энциклопедический словарь. — M.: РИПОЛ КЛАССИК, 2003. — С. 66. — ISBN 5-7905-1809-5.