Koʻpikli beton
Koʻpikli beton —sement, qum, suv va koʻpik hosil qiluvchi moddadan tashkil topgan eritmaning qotishi natijasida butun hajmi boʻylab yopiq kovaklar (koʻpiklar) hosil boʻlishi hisobiga kovakli tuzilishga ega boʻlgan uyali beton.
Bunday betonlarda kovaklarning bir qismi koʻpik hosil qiluvchi qoʻshimchalar bilan yaratiladi. Koʻpikli betonning mustahkamligi xom ashyoning hajmli ogʻirligiga, turi va xususiyatlariga, shuningdek, issiq-namlik bilan ishlov berish rejimlariga va betonning namligiga bogʻliq. Uyali beton sement bogʻlovchisi asosoida ishlab chiqariladi. Shuning uchun u uzoq vaqt davomida mustahkamlikga ega boʻlishi davom etadi. 40-50 yildan keyin avtoklav boʻlmagan uyali beton konstruksiyalarni oʻrganish, ular nafaqat foydalanish uchun yaroqli, balki markali betonga nisbatan 3-4 marta mustahkamligi balandligi aniqlangan. Qoʻshimchalar jamlanmasini kiritilishi betonning mustahkamligini oshiradi, suv sarfini va quriganida choʻkishini kamaytiradi, suv va sovuqqa chidamliligini oshiradi, muvozanat namligini va ekspluatatsion issiqlik oʻtkazuvchanligini pasaytiradi.
Koʻpikli betondan foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Koʻpikli beton ishlatiladi:
- uylarning klassik qurilishida
- monolit uy-joy qurilishi
- devorlar, tomlar, qavatlar, plitalar, shiftlarda issiqlik va ovoz izolyatsiyasi uchun. Bunday koʻpikli beton monolit deb ataladi.
Ko'pikli blok – koʻpikli betondan olingan qurilish blokidir.
Soʻnggi yillarda keng tarqalgan bu material aslida XIX asrdan beri maʼlum. Koʻpikli beton hozirda „ikkinchi tugʻilish“ni boshdan kechirayotganini aytish mumkin.
Koʻpikli betonning yana bir xususiyati shundaki, ishlab chiqarish texnologiyasi juda oddiy va katta sarmoya kiritishni talab qilmaydi. Garchi, bir tomondan, bu salbiy boʻlsa-da, chunki bozordagi koʻpikli betonning qoʻlbola usulda ishlab chiqarilganligi sababli uning sifati oshishini faqat umid qilish mumkin.
Xususiyatlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Koʻpikli betonning mustahkamligi
Koʻpikli betonning mustahkamligi va issiqlik oʻtkazuvchanligi
| Koʻpik beton zichlik markasi | Koʻpikli betonning zichligi kg / sm2 | issiqlik oʻtkazuvchanligi W/(m * K) |
|---|---|---|
| 200 | nomaʼlum | 0,05 |
| 300 | nomaʼlum | 0,08 |
| 350 | 7,7 | 0,09 |
| 400 | 9,0 | 0,10 |
| 500 | 13,0 | 0,12 |
| 600 | 16,0 | 0,14 |
| 700 | 24,0 | 0,18 |
| 800 | 27,0 | 0,21 |
| 900 | 35,0 | 0,24 |
| 1000 | 50,0 | 0,29 |
| 1100 | 64,0 | 0,34 |
| 1200 | 90,0 | 0,38 |
Shartli ravishda 600 – ga qadar boʻlgan koʻpikli beton issiqlik izolyatsiya materiallari, 600-800 konstruksiyaviy va issiqlik izolyatsiyalovchi va 800 yuqorisi konstruksiyaviy hisoblanadi
Afzalliklari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Kovaklili tuzilishi tufayli koʻpikli beton bir qator afzalliklarga ega:
- Oddiy betonga qaraganda ancha yaxshi issiqlik izolyatsion xususiyatlarga ega. Ammo, masalan, penaplast, mineral paxta yoki koʻpikli shishadan koʻra yomonroq.
- Koʻpikli beton mahsulotlarini (blok, plita, gʻisht) ishlab chiqarish uchun sementdan 2-4 marta kamroq talab qilinadi (kam zichlik tufayli – hajmning bir qismini boʻshliqlar egallaydi).
- Koʻpikli beton mahsuloti betonga nisbatan kamroq massaga ega, bu tashish, terish va ishlov berish xarajatlarini kamaytiradi. Bundan tashqari, inshootning massasi kichikroq boʻladi, natijada siz arzonroq poydevor yordamida tejashingiz mumkin.
- Koʻpikli beton ishlov berish qulayligi daraxt bilan taqqoslanadi: uni osonlik bilan arralash, burgʻulash, mixlash mumkin.
- Ekologik tozaligi betonga oʻxshaydi. Koʻpikli blok ishlab chiqarishda faqat sement, qum, suv va koʻpik hosil qiluvchi modda ishlatiladi.
Kamchiliklari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Uning tuzilishi tufayli koʻpikli beton nisbatan past mexanik mustahkamlikga ega boʻlib, odatdagi betondan bir necha barobar past va temir-beton bilan mutlaqo taqqoslab boʻlmaydi.[aniqlash]
- Koʻpikli beton deyarli egilishga ishlamaydi
- Koʻpikli beton sezilarli darajada choʻkadi (tayyor koʻpikli bloklar kamida 28 kun davomida quruq joyda turishi kerak)
- Baʼzi koʻpikli beton qoʻshimchalari xavfli boʻlishi mumkin (baʼzi mutaxassislar koʻpikli polistirol stirolni chiqaradi va yuqori darajada yonuvchanlikka ega deb hisoblaydi)
- Uni ishlab chiqarishda kanserogen boʻlgan asbest ishlatiladi
Kelib chiqishi va qoʻllanilish tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]XIX asrda quruvchilar buqa qonini sement-ohak qorishmasiga aralashtirdilar va qorishma bilan reaksiyaga kirishib, koʻpik hosil qildi. Oʻshanda koʻp miqdordagi koʻpik hosil qiluvchini olish murakkabligi tufayli koʻpikli beton tarqalmagan.
XX asrning 30-larida tasodifan sement ohakiga „sovun ildizi“ qoʻshilib, koʻpikli beton qayta kashf etilgan, ammo u yana keng tarqalmagan. Keyinchalik dunyodagi umumiy beqarorlik, ikkinchi jahon urushi va urushdan keyingi yillarda energiya tashuvchilarining arzonligi muhim rol oʻynadi. 60-70-larda koʻpikli beton SSSRda ishlatilgan, lekin asosan avtoklav koʻpikli beton edi. Bu avtoklav koʻpik beton ishlab chiqarish uchun bir necha zavodlar qurilgan, lekin nomenklaturaviy sabablar va sovet Ittifoqi ichida energiya tashuvchilar narxi pastligi temir beton oldidagi afzalliklari aniq koʻrinmas edi oqibatda „unitish“ga olib keldi
XX asrning 90-yillarida energiya tashuvchilarning narxlari tez oʻsishi va qurilish sanoati rivojlanishida quruvchilarning yana „yangi yaxshi unutilgan eski“ kashf etishiga olib keldi, birinchi Evropada va 90-asr oxirida-XXI asrning boshida va Rossiyada.
Ayni paytda koʻpikli betonni ishlab chiqarish va etkazib berish, unga boʻlgan talabning ortib borish sur’atlaridan ortda qolmoqda.
Koʻpincha koʻpikli beton koʻpikli beton bloklari yoki „koʻpikli bloklar“ shaklida ishlatiladi, shuningdek, izolyatsiya sifatida Ultra yengil koʻpikli beton monolitik uy qurilishda mavjud.
Koʻpikli beton ishlab chiqarish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bugungi kunda koʻpikli beton ishlab chiqarishning uchta usuli eng keng tarqalgan.
- Klassik. Bu usul birinchi sement xamir yoki sement-qum ohak tayyorlanadi, keyin unga koʻpik generatorda tayyorlangan maxsus koʻpik qoʻshiladi. Beton qorishtirgichdagi qorishma koʻpik bilan aralashtiriladi va koʻpikli beton aralashmasi olinadi, bu esa keyinchalik qattiqlashganda koʻpikli betonni hosil qiladi. Ushbu usulni eng koʻp foydalanilgan va ishonchli deb atash mumkin. Ushbu usul uchun odatda organik koʻpikli hosil qiluvchilar, tarkibiy qismlari yaxshilangan aralashma va maxsus koʻpikli generatorlar ishlatiladi.
- Quruq mineralizatsiya. Bu usulda koʻpik-beton aralashmasi generatordan doimiy ishlab chiqariluvuvchi pastkarrali koʻpik, quruq komponentlar bilan birlashtirib olinadi. Shu bilan birga, oz miqdorda erkin suvli barqaror koʻpikli beton aralashmasi hosil boʻladi. Koʻpik pufakchalari yuzasida qattiq fazaning kichik zarralari joylashadi. „Havo boʻshligʻi – dispersiyasion muhiti“ sirtining yuqori toʻyinganligi devorlarining yuzasini silliq porloqligini oldindan belgilaydi. Bu usul uzluksiz koʻpikli beton ishlab chiqarish texnologiyasida ishlatiladi. Ushbu usul uchun SDO koʻpik hosil qiluvchi, koʻpikli generatorlar va maxsus qorishtirgichlar ishlatiladi.
- Barotexnologiya. Ushbu usul bilan koʻpikli beton barcha xom ashyo tarkibiy qismlarining ortiqcha bosimi ostida olinadi. Baroqorishtirgichga birinchi navbatda koʻpik hosil qiluvchi bilan suv quyiladi, keyin barcha qoʻshilmalar qoʻshiladi. Shundan soʻng, havo kompressor bilan havo qorishtirgichga yuboriladi va ichki bosim hosil qilinadi. Koʻpikli beton qorishmasi, koʻpikli beton qorishshtirgichida ishlab chiqariladi, bosim ostida qorishtirgichdan qolipga yoki monolitik konstruksiyaga yuboriladi. Ushbu usul uchun sintetik koʻpik hosil qiluvchilar va maxsus baroqurilmalar qoʻllanadi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Turli zichlikdagi koʻpikli betonning issiqlik oʻtkazuvchanligi-mos yozuvlar jadvallari
- Koʻpikli beton-hisoblash va solishtirish
- http://www.pbeton.ru/forum/ (Wayback Machine saytida 2016-08-31 sanasida arxivlangan)
- http://1pobetonu.ru/
- www.tolkobeton.ru
- www.penbeton.ru (Wayback Machine saytida 2019-01-04 sanasida arxivlangan)