Kontent qismiga oʻtish

Viktor Korchnoy

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
(Korchnoy, Viktor Lvovichdan yoʻnaltirildi)
Korchnoy Viktor Lvovich

1984-yil
Tugʻilgan sanasi: 23.03.1931
Tugʻilgan joyi: Leningrad, SSSR
Fuqaroligi: SSSR bayrogʻi SSSR → Shveysariya
Vafot sanasi: 6.06.2016
Vafot joyi: Volen, Shveysariya
Unvoni: Grossmeyster 1956-yil, Xalqaro grossmeyster 1954-yil
Maksimal reytingi: 2695 (yanvar 1979-yil)
Mukofotlari:

SSSRda xizmat koʻrsatgan sport ustasi (1976-yilda mahrum qilingan)

Viktor Lvovich Korchnoy (fransuzcha: Viktor Kortchnoï ; 1931-yil 23-mart, Leningrad, SSSR – 2016-yil 6-iyun, Vulen, Shveysariya) – sovet va shveysariyalik shaxmatchi, grossmeyster (1956), 1960-yillarning boshidan jahon chempioni unvoniga davogar, 1978-yil va 1981-yilgi jahon chempionatlari ishtirokchisi. SSSRning toʻrt karra chempioni (1960, 1962, 1964, 1970), uch karra Leningrad chempioni (1955, 1957, 1964).

Biografiya

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Shaxmatchi va grossmeyster Viktor Lvovich Korchnoy 1931-yil 23-martda Leningradda polyak-yahudiy oilasida tugʻilgan. Uning otasi Lev Merkuryevich Korchnoy (1910-1941), asli Melitopol, Leningrad sovutish sanoati institutini tamomlagan, qandolat fabrikasida ishlagan[1][2]. Onasi, Leningrad konservatoriyasining bitiruvchisi, pianinochi Zelda Gershevna Azbel (1910-1975) asil kelib chiqishi Ukrainaning Boryspil shahridan (otasi Gersh Azbel yahudiy yozuvchisi edi). Korchnoyning ota-onasi uning tugʻilishidan koʻp oʻtmay ajralishdi va u bir muddat onasi bilan yashadi va 1935-yildan boshlab otasi va yangi rafiqasi Roza Abramovna Fridman qoʻlida tarbiyalandi va uni „ogʻay ona“ deb atagan.[3][4]. Yoshligida qamaldan omon qolgan. Otasi 1941-yil noyabr oyida frontda bedarak yoʻqolgan va oʻgay onasi qoʻlida tarbiyalangan. U bolaligida ajoyib isteʼdodlari bilan ajralib turmagan, ammo oʻzining qatʼiyatliligi va shijoati bilan ajralib turardi, buning natijasida u muvaffaqiyatga erishdi. A. S. Griboedov nomidagi 203-oʻgʻil bolalar maktabini tamomlab, Leningrad universitetining tarix fakultetiga oʻqishga kirib, oʻqishni muvaffaqiyatli tamomladi. Korchnoyning birinchi turniri 1942-yil 10-yanvarda Leningradda qamal ostida qolgan bomba panasida boʻlib oʻtdi – bu uning shaxmat Olimpidagi debyuti edi. Korchnoyning otasi blokadaning birinchi kunlaridanoq xalq militsiyasining aʼzosi edi, u 1941-yil kuzida Ladoga koʻlini artilleriyadan oʻqqa tutish paytida vafot etdi. 1944-yilda, 13-yoshida u Pionerlar saroyidagi toʻgaraklar – adabiyot, musiqa va shaxmat boʻyicha oʻqishni boshladi. Adabiyotda u nutqi zaifligi sababli spektakllarga yaroqsiz edi, lekin musiqada sheʼriyatga boʻlgan muhabbatini saqlab qoldi, mashgʻulot uchun shaxsiy pianinosi yoʻqligi sababli oʻqiy olmadi. Shaxmat klubida u oʻzini qobiliyatli va tez oʻsib borayotgan oʻyinchi sifatida koʻrsatdi: shaxmatchi sifatida 1945-yilda u birinchi toifaga sazovor boʻldi va 1947-yilda maktab oʻquvchilari oʻrtasida SSSR chempioni boʻldi. Leningrad universitetining tarix fakultetidan 150 rubl miqdorida stipendiya olardi, Korchnoy 1947-yilda u yerga oʻqishga kirdi. 1956-yilda, 25 yoshida u grossmeyster unvonini oldi va 1960-yilda u keyingi toʻrtta chempionlikdan birinchi marta SSSR chempionligini qoʻlga kiritdi. Korchnoy 10 yil ichida toʻrt marta – 1960, 1962, 1964 va 1970-yillarda shaxmatda gʻalaba qozondi.1975-yilda Korchnoy T. Petrosyanni magʻlub etdi – 6,5: 5,5. 1976-yilda u Lev Polugaevskiyni 13 oʻyinda magʻlub etdi – 8,5: 4,5; 1977-yilda B. Spasskiy boshida 18 oʻyinda 10,5:7,5 hisobda, Korchnoy oldinda edi – 5:0; 1968-yilda Korchnoy 10 oʻyinda Boris Spasskiy bilan duelda taslim boʻlishga majbur boʻldi – 3,5: 6,5; chorak finalda S.Reshevskiyni magʻlub etdi – 5,5: 2,5; M. N. Talga qarshi oʻyinda gʻalaba qozondi – 5,5: 4,5.

Bolaligidanoq u oʻzining toʻgʻridan-toʻgʻri mulohazasi va oʻtkir adolat tuygʻusi bilan ajralib turardi. Yoshligida, 1950-yildan boshlab, u SSSRning eng kuchli oʻyinchilaridan biri boʻlgan grossmeyster Aleksandr Tolush bilan oʻqishdan bosh tortdi va buni oʻzining birinchi murabbiyi, ustalikka nomzod Vladimir Zakning xiyonati deb hisobladi. Keyinchalik SSSR chempionligini qoʻlga kiritib, u 1961-yilda Mixail Tal va Mixail Botvinnik oʻrtasidagi jahon chempionatining revansh jangiga tayyorgarlik koʻrayotgan ikkala jamoadan taklif oldi, ammo boʻlajak raqiblarining tayyorgarligi bilan yaqindan tanishishni axloqiy emas deb hisoblab, ikkala taklifni ham rad etdi[5].

Jahon chempionlari gʻoliblarini oʻz ichiga olgan Mixail Chigorin ramziy klubi aʼzosi[6].

1962-yilda Korchnoy (oʻtirgan), uning yonida T. Petrosyan turibdi.

Shaxmat boʻyicha toʻrt karra SSSR chempioni (1960, 1962, 1964, 1970), hududlararo turnirlarning ikki karra gʻolibi (1973, 1987) va nomzodlar oʻyinlari (1977 – Boris Spasskiyga qarshi, 18 oʻyin oʻynagan) boʻldi. 10,5: 7,5 va 1980 – Robert Huebnerga qarshi 8 ta oʻyin oʻtkazildi, hisob 4,5: 3,5) va besh karra Yevropa chempioni.

1971-yil

Korchnoyning sport karyerasidagi eng yorqin voqea Anatoliy Karpov bilan jahon shaxmat toji uchun ikki uchrashuv boʻldi. Ikkala oʻyin ham „cheksiz“ reglament boʻyicha oʻtkazildi, durangdan tashqari 6 tagacha gʻalaba. Korchnoyning raqibi undan 20 yosh kichik edi, Baguiodagi uzoq vaqt davom etgan yurishlar, bir necha oy choʻzilgan kurashda oʻz aksini topdi. Korchnoy 1978-yilda Baguioda (Filippin) oʻtkazilgan oʻyinda 32 oʻyindan soʻng 5:6 hisobida magʻlub boʻlgan[7]. Korchnoy 1981-yilda Meranoda (Italiya) oʻtkazilgan oʻyinda 2:6 hisobida magʻlub boʻlgan.

1974-yil dekabr oyida Moskvada boʻlib oʻtgan nomzodlar oʻrtasidagi final bahsida Korchnoy Karpovga 2:3 hisobida yutqazdi. Sovet terma jamoasi aʼzosi sifatida Korchnoy olti marta shaxmat olimpiadasida gʻolib chiqdi.

Yuzga yaqin xalqaro turnirlar gʻolibi. Ikki marta SSSR va jahon terma jamoalari oʻyinlarida qatnashgan. 1970-yilgi oʻyinda u SSSR terma jamoasida oʻynagan. 1984-yilgi oʻyinda u jahon terma jamoasida oʻynagan.

SSSRda xizmat koʻrsatgan sport ustasi (1960-yil; 1976-yilda unvonidan mahrum etilagan).

1976-yilda u Niderlandiyadan siyosiy boshpana soʻradi (rad etildi), keyin Shveysariyaga joylashdi (1978-yil), buning natijasida u Shveysariya uchun oʻynash boshladi[7]. 1990-yilda SSSR Prezidenti M. S. Gorbachevning farmoni bilan Korchniy (boshqa majburiy muhojirlar qatorida) Sovet fuqaroligiga qaytarildi, ammo u SSSRda yashash uchun qaytishni qatʼiyan rad etdi. 1990-yillarda u Rossiyaga bir necha bor shaxmat turnirlarida qatnashish uchun kelgan[8].

SSSRga qaytishni rad etish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

U Amsterdamdagi turnirdan SSSRga qaytishni rad etdi (1976-yil yozi), defektor boʻldi, Shveysariyada joylashdi va 1994-yilda Shveysariya fuqaroligini oldi va bu mamlakat uchun xalqaro musobaqalarda qatnashdi. Shveysariya terma jamoasi aʼzosi sifatida u oʻn marta shaxmat olimpiadasida qatnashgan. Shveysariya termasining Korchnoy ishtirokidagi eng yuqori yutugʻi 6-oʻrin.

Korchnoy dunyodagi eng keksa grossmeysterlardan biri edi[manba kerak]. 2011-yil avgust oyida 80 yoshida Mixail Botvinnikning 100 yilligiga bagʻishlangan faxriylar turnirida gʻolib chiqdi[9].

Viktor Korchnoy 2016-yil 6-iyunda 86 yoshida Shveysariyada insultdan vafot etdi[10].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Виктор Корчной «Шахматы без пощады»“. 2016-yil 7-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 7-iyun.
  2. ↑ „Шахматы: юбилей злодея“. 2016-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 7-iyun.
  3. ↑ „Виктор Корчной «Шахматы без пощады»“. 2020-yil 25-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 26-aprel.
  4. ↑ „Лариса Вольперт «Одержимый служитель Каиссы»“. 2016-yil 6-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 7-iyun.
  5. ↑ „Борис Клетинич. Чемпион мира грядущего“. 2011-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 13-sentyabr.
  6. ↑ „Клуб Михаила Чигорина“. 2022-yil 11-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-aprel.
  7. ↑ 7,0 7,1 „Спорт-Экспресс, 8 мая 2021. Тимур Ганеев. «Наркотики» в йогурте, йоги и поединок экстрасенсов. Как борьба за шахматную корону перешла грань разумного“. 2022-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-yanvar.
  8. ↑ „Спорт-Экспресс, 8 октября 2021. Тимур Ганеев. Как Виктор Корчной стал врагом СССР. Это была отвага или предательство?“. 2022-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 4-yanvar.
  9. ↑ Shaxmatist Korchnoy viigral turnir v chest 100-letiya Botvinnika
  10. ↑ „Шахматист Виктор Корчной скончался на 86-м году жизни“. 2016-yil 8-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 6-iyun. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Viktor_Korchnoy&oldid=5192636" dan olindi