Oktyabr qo‘zg‘oloni
Oktabr qoʻzgʻoloni (grekcha: Οκτωβριανά) — Kiprdagi qoʻzgʻolon. Oʻsha vaqtda Buyuk Britaniya mustamlakasi boʻlgan. Isyon 1931-yil 21-oktabrda boshlangan va 23-oktabrida ingliz qoʻshinlari tomonidan shafqatsizlarcha bostirilgan. Qoʻzgʻolonning asosiy sababi allaqachon qashshoqlikda yashovchi aholiga katta soliqlar solish va Kipr konventsiyasi imzolanishi natijasida orol aholisi Turkiyaning Angliya oldidagi qarzlarini qonunga xilof ravishda toʻlayotganligi haqidagi fikr edi. 1855-yildan boshlab, Usmonli Xalifaligi bir qancha kredit olib, mablagʻlarni Rossiya imperiyasi bilan Qrim urushiga sarflagan. 1875-yil oktabr oyida xalifalik qarz boʻyicha oʻz majburiyatlarini toʻlay olmaganligi sababli bankrot deb eʼlon qilindi va 1878-yilda Kipr konventsiyasini imzoladi. Unga koʻra, Kiprni boshqarish huquqi Angliyaga oʻtdi va u Usmonli xalifaligiga yiliga 92 799 funt sterlingdan sal koʻproq toʻlash majburiyatini oldi[1][2]. 1931-yil iyul oyida Buyuk Britaniya moliya vaziri Filipp Snouden parlament yigʻilishida Kipr aholisidan ortiqcha soliq va yigʻimlar koʻrinishida undirilgan mablagʻlar Turkiyaga hech qachon toʻlanmaganligini, balki Turkiyaning Angliyaga qarzini toʻlash uchun ishlatilganini bildirdi.
Bu fakt Kipr jamiyatining gʻazabini keltirdi va u qoʻzgʻolon uchun boshlangʻich nuqta boʻlib xizmat qildi[3].
Qoʻzgʻolon natijasida Nikosiyadagi gubernator binosi yoqib yuborildi. Bundan tashqari, Limassoldagi ingliz qoʻmondoni oilasi ham yongʻin qurboni boʻldi.
Britaniya hukumati bunga kuch ishlatish bilan javob berdi. Ikki tomon toʻqnashuvlarida 15 namoyishchi oʻldirildi, 60 nafari yaralandi. Norozilik chiqishlarini qoʻllab-quvvatlagan mitropolitlar Nikodim (Milonas) va Macarius (Papaioanna) hibsga olinib, mamlakatdan deportatsiya qilindi[4]. Qoʻzgʻolon bostirilgandan soʻng, Britaniya hukumati Kipr Kommunistik partiyasini taqiqladi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Восстание на Кипре в октябре 1931 года“ (ru) (deadlink) (2016-yil 28-iyul). 2016-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 2-oktyabr.
- ↑ „Full text of "Cyprus : a country study"“. archive.org. Qaraldi: 2016-yil 2-oktyabr.
- ↑ George Hill. A History of Cyprus. Cambridge University Press, 2010-09-23. ISBN 9781108020657.
- ↑ George Hill, Harry Luke A History of Cyprus, Том 4 Google Booksda
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Karagk on line, TA 1931-yil