Oxirgi zarurat

Oxirgi zarurat (huquqda) — oʻzining yoki boshqa shaxsning hayoti, shaʼni, qadr-qimmati, huquq va erkinliklari hamda qonuniy manfaatlari, shuningdek, jamiyat va davlat manfaatlari xavf-xatar ostida qolgan hollarda, tajovuzdan himoyalanish maqsa-dida zaruratdan sodir etilgan harakatlar. Oxirgi zarurat harakatlari, rasman Karaganda, jinoiy tusda boʻlsada, kelayotgan xavfni kaytarish uchun noiloj sodir etilgani va uning oqibatlari qaytarilgan xavfga nisbatan ozroq boʻlgani sababli, shaxe javobgarlikka tortilmaydi. Agar tahdid qilayotgan xavfni boshqa vositalar bilan qaytarish imko-niyati boʻlsa, shaxe Oxirgi zarurat chegarasidan chetga chiqqan hisoblanadi. Oxirgi zarurat holatiga baho berishda taxdid qilayotgan xavfning xususiyati, yetkazilishi ehtimol boʻlgan ziyonning darajasi, xavfning yuz berish vaqti yaqinligi va himoyala-nayotgan shaxening ruhiy holati eʼti-borga olinadi (qarang Zaruriy mudofaa). Oxirgi zarurat choralari chegarasidan chiqib hujum qiluvchiga yoki ijtimoiy xavfli qil-mish sodir etgan shaxsga uni ushlash vaqtida badaniga ogʻir shikayet yetkazil-ganlik yoxud hayotidan mahrum etganlik uchun yengilroq jazo choralari tayinlanadi. Jismoniy yoki ruhiy majburlash natijasida boshqalarga zarar yetkazish hollarida ham Oxirgi zaruratga oid kridalar qoʻllanadi (Oʻzbekiston Respubli-kasi JK, 38-, 39-, 55-, 101- va 108-moddalar). Oʻzbekiston Oliy sudi Plenumining 1990-yil 20-iyuldagi karorida, agar shaxe jismoniy yoki ruhiy taʼsir etish, ishdan yoxud boshqa yashash manbaidan mahrum boʻlish xavfi ostida rasmiy jihatdan jinoiy jazo tayinlash mumkin boʻlgan harakatlarni sodir etea, bu harakatlarni Oxirgi zarurat holatida boʻlgan hisoblash haqida yoʻl-yoʻriq berilgan.

Gʻafur Abdumajidov.