Ta’aroa
Taʼaroa (tait. Taʼaroa, fr. Taʼaroa) ― yaratuvchi Xudo, Demiurg, dunyoning yaratuvchisi, Polineziya mifologiyasidagi xudolar va odamlarning otasi.
Afsona[tahrir | manbasini tahrirlash]
Polineziyaliklarning fikriga koʻra, Taʼaroa hamma narsaning manbai, hatto oʻzining ham edi. Dastlab u oʻzining qobigʻida[1] (Rumiya deb nomlangan) yolgʻiz edi. U boʻshliqning oʻrtasida, osmonsiz, yersiz, dengizsiz, oysiz, quyoshsiz, yulduzlarsiz katta boʻshliqda aylanadigan tuxum shakliga ega edi. Hamma narsa zulmatda edi va bu qalin va abadiy zulmat edi. U qobigʻida zerikib ketgan, u toʻsatdan tanasi bilan qobiqni teshdi. Keyin u oʻz chegaralaridan tashqariga chiqdi. U atrofida qorongʻu va jim boʻlgan dunyoni topdi-hech narsa yoʻq edi. Taʼaroa tosh va qum qilish uchun eski qobigʻini sindirdi. Yangi qobiqdan u dunyoning Buyuk poydevorini, Tumu-Nui ga asos solgan. U umurtqa pogʻonasidan togʻlarni yaratdi, koʻz yoshlari bilan ummonlarni, koʻllarni, daryolarni toʻldirdi. Yer yerga aylanib, qattiq holga kelganda, unga katta sakkizoyoq Tumu-rai-fenua (yer osmonining poydevori) biriktirilgan; bir sakkizoyoq chodiri shimolda, ikkinchisi janubda, uchinchisi sharqda, toʻrtinchisi gʻarbda edi.Ular osmonni yerga qarshi ushlab turganlar. U tirnoqlaridan baliq va toshbaqalarni, patlaridan daraxt va butalarni yaratdi va qoni bilan kamalakni boʻyadi. Keyin Taʼaroa savat va teslalar bilan kelgan rassomlarni birinchi xudo Tayne, keyin boshqa xudolar — ru, Xina, Maui va yuzlab boshqalarni haykalga solishga chaqirdi. Teyn osmonni yulduzlar bilan bezatdi va yerni va oyni yoritish uchun osmonda Quyoshni osib qoʻydi. Taʼaroa dunyoni yaratishni[2] yakunlash uchun insonni yaratishga qaror qildi. Taʼaroa dunyoni 7 darajasiga ajratdi. Inson eng past darajada yashadi, lekin u tezda koʻpayib, oliy Xudoni xursand qildi. Inson makonni har xil jonzotlar va oʻsimliklar bilan baham koʻrgan. Biroq, odamlar tezda cheklanayotganliklarini his qilishdi va uni oshirish uchun oʻz darajasidan yuqori chuqur qazishga qaror qilishdi. Odamlar ushbu operatsiyani barcha7 ta daraja ishgʻol qilinmagunicha takrorladilar biroq, Taʼaroa hali ham hamma narsaning egasi boʻlib qolmoqda[3].
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Taʼaroa ibodat markazi qadimgi Raiatea orolidagi Opoa qishlogʻi yaqinidagi Matahira-i-te-rai hududida boʻlib, bu joy taitian tilidan tarjima qilingan „xudolar yashaydigan joy“ degan maʼnoni anglatadi va muqaddas deb hisoblanadi. Taʼaroa xudosiga sajda qilish uchun, taxminan 1000-yillarda polineziyaliklar butun Polineziyadagi eng katta maraelarni qurdilar. Marae Taputapuatea xudolarga qurbonlik qilish va oʻz bilimlarini baham koʻrish uchun turli orollardan polineziyalik ruhoniylar va dengizchilar toʻplangan ibodat va taʼlim joyi edi[4]. Biroq, keyinchalik Taaroa kulti Oro xudosining keyingi sigʻinishi tomonidan Raiatea orolidan chiqib ketishga majbur boʻldi. Marae Taputapuatea Bora-Bora orolidagi jangchilar Raiatea oroliga hujum qilib, Marae Taputapuatea-ni vayron qilgan 1763-yilga qadar Oroga bagʻishlangan edi. Biz yaratuvchi Xudoni boshqa Polineziya xalqlari mifologiyalarida boshqa nom ostida topamiz: Tangaroa, Maori mifologiyasida, Tagaloa (Samoa), Tangaloa (Tonga), Kanaloa (Gavayi)[3].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Anne Salmond. Aphrodite's island : the European discovery of Tahiti. Berkeley : University of California Press, 2009.
- ↑ TAHITI HERITAGE. „Légende de la création du monde par Ta’aroa“ (fr). TAHITI INFOS, les informations de Tahiti. Qaraldi: 2020-yil 3-aprel.
- ↑ 3,0 3,1 „Mythologie d'Océanie : Ta'aroa“. mythologica.fr. Qaraldi: 2020-yil 3-aprel.
- ↑ Salmond 2010, s. 26—27.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Robert D Kreyg. Taaroa. Polineziya mifologiyasi lugʻati . Greenwood Publishing Group (1989), [1] .
- Salmond Anne. Aphrodite's Island. Berkeley: University of California Press, 2010. ISBN 9780520261143.