Ummu Iso binti Muso Al-Hadiy
| Ummu Iso bintu Muso Al-Hadiy أم عيسى بنت موسى الهادي | |
|---|---|
| Zavjat al xalifa | |
| Abbosiylar xalifasining rafiqasi | |
| Oʻtmishdoshi | Lubana bint Ali ibn Al-Mahdiy |
| Davomchisi | Hadicha bint al-Hasan ibn Sahl |
| Tugʻilishi |
783 yoki 785-yil Abbosiylar xalifaligi Bagʻdod yoki Hadisa shahri |
| Vafoti |
830-yillar Abbosiylar xalifaligi Bagʻdod shahri |
| Turmush oʻrtogʻi | Al-Maʼmun |
| Farzandlari |
|
| Sulola | Abbosiylar |
| Otasi | Muso Al-Hadiy |
| Dini | Islom |
Ummu Iso bintu Muso Al-Hadiy (arabcha: أم عيسى بنت موسى الهادي) — Abbosiylar sulolasining toʻrtinchi hukmdori xalifa Al-Hadiyning qizi, xalifa Horun ar-Rashidning jiyani va yettinchi Abbosiy xalifasi Al-Maʼmunning bosh xotini boʻlgan Abbosiylar malikasi.
Ummu Iso Al-Hadiyning (hukmronligi 785-786-yillar) kanizaklaridan birining qizi edi. U 783 yoki 785-yillarda tugʻilgan. Bolaligi Bag'dodda oʻtgan. Otasi 786-yilda vafot etganida u yosh bola edi. Uni otasining oʻrniga amakisi Horun ar-Rashid tarbiya qildi. Al-Hadiy vafotidan keyin amakisi unga va ukasiga gʻamxoʻrlik qildi.
Al-Maʼmun birinchi xotini sifatida amakisi Al-Hadiyning qizi boʻlgan Ummu Isoga uylandi, u oʻn sakkiz yoshida unga uylandi. Ularning Muhammad Al-Asgʻar va Abdulloh ismli ikki oʻgʻli bor edi[1]. Ular xalifa Horun ar-Rashid hukmronligi davrida nikohdan oʻtishgan. Shuningdek, Al-Hadiyning Ismoil va Jaʼfar ismli ikki oʻgʻli Horun ar-Rashidning qizlari Hamduna va Fotimaga uylanishdi[2]. Shunday qilib, Horunning ikki qizi Ummu Isoning ham amakivachchalari, ham kelinoyilari edi. Uning hayoti haramida tanho hayot kechganligi sababli u haqida faqat bir necha narsalargina maʼlum.
Ummu Iso eri Al-Maʼmundan bir-ikki yosh katta edi. Uning eri otasi vafot etgan va amakisi xalifalikka taxtiga oʻtirgan kunning oʻzida tugʻilgan edi.
Uning amakisi, xalifa Horun ar-Rashid ikki katta oʻgʻli Al-Amin va Al-Maʼmunni taxt vorisligiga nomzodini ilgari surgan edi. 792-yilda Horun Muhammadga Al-Amin („Ishonchli“) nomi bilan sodiqlik qasamyodini (bayʼat) qabul qildirib, uni amalda taxt vorisi etib belgilab qoʻydi. Abdulloh ikkinchi merosxoʻr deb atalmadi va 799-yilgacha Al-Maʼmun („Ishonchli shaxs“) nomi bilan atalgan[3][1]. Ummu Isoning eri Al-Maʼmun amakivachchasi va qayin ogʻasi Al-Amin vafotidan keyin xalifa boʻldi. 813-yilda Al-Aminning boshi tanasidan judo qilindi va Al-Maʼmun soʻzsiz xalifalik taxtiga oʻtirdi[4].
Oila
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ummu Iso Abbosiylar hukmron xonadoniga ham ota, ham ona tomonidan qarindosh edi. U bir qancha Abbosiy xalifalari, Abbosiy shahzodasi va malikalari bilan zamondosh boʻlgan.
| T/r. | Abbosiylar | Qarindoshligi |
|---|---|---|
| 1 | Musa al-Hadiy | Otasi |
| 2 | Horun ar-Rashid | Amakisi va qaynatasi |
| 3 | Al-Amin | Amakivachchasi va qayin ogʻasi |
| 4 | Al-Ma'mun | Turmush oʻrtogʻi |
| 5 | Muhammad Al-Asgʻar | Toʻngʻich oʻgʻli |
| 6 | Abdallah ibn al-Maʼmun | Ikkinchi oʻgʻli |
| 7 | Hamdunah bint Horun ar-Rashid | Amakivachchasi va kelinoyisi |
| 8 | Fotima bint Horun ar-Rashid | Amakivachchasi va kelinoyisi |
| 9 | Jafar ibn Musa al-Hadi | Akasi |
| 10 | Al-Abbas ibn Musa al-Hadi | Akasi |
| 11 | Abdallah ibn Musa al-Hadi | Akasi |
| 12 | Ishaq ibn Musa al-Hadi | Akasi |
| 13 | Ismaʼil ibn Musa al-Hadi | Akasi |
| 14 | Sulayman ibn Musa al-Hadi | Akasi |
| 15 | Musa ibn Musa al-Hadi | Ukasi |
| 16 | Umm al-Abbas bint Musa al-Hadi | Singlisi |
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 Rekaya 1991, s. 331.
- ↑ Abbott 1946, ss. 157.
- ↑ Gabrieli 1960, s. 437.
- ↑ Kennedi, Hugh. Paygʻambar va xalifaliklar davri. London va Nyu-York: Pearson Longman — 148–150-bet. ISBN 0-582-49312-9.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Rekaya, M.. al-Maʾmūn — 331–339-bet.
- Abbott, Nabia. Two Queens of Baghdad: Mother and Wife of Hārūn Al Rashīd. University of Chicago Press, 1946. ISBN 978-0-86356-031-6.
- Ibn al-Sāʿī (2017). Consorts of the Caliphs: Women and the Court of Baghdad
- Gabrieli, F.. al-Amīn — 437–438-bet.