Afg'onistonda odam savdosi
Afg'oniston odam savdosi, xususan, majburiy mehnat va majburiy fohishalikka duchor bo'lgan erkaklar, ayollar va bolalar uchun manba va tranzit mamlakatlardan biridir. Afg'onistonda odam savdosi transmilliy savdoga qaraganda ko'proq tarqalgan va qurbonlarning aksariyati bolalardir. 2005-yilda Afg'oniston Inson huquqlari bo'yicha mustaqil komissiyasi (AIHRC) boshqa davlatlarga bolalar savdosi bilan bog'liq 150 ta holat haqida xabar bergan. Afg‘on o‘g‘il va qizlari mamlakat ichkarisida va Eron, Pokiston va Hindistonga, shuningdek, Fors ko‘rfazidagi arab davlatlariga sotiladi va u yerda qul sifatida yashab, fohishalikka, g‘isht, gilam fabrikalarida,[1] majburiy mehnatga majburlanadi. Ba'zi hollarda o'g'il va qizlar organlar savdosi uchun ishlatilgan. Afg'onistonlik o'g'il bolalar Pokiston va Eronda giyohvand moddalar kontrabandasi sanoatida majburiy fohishalik va majburiy mehnatga duchor qilinmoqda. Afg'on ayollari va qizlari majburiy fohishalikka, uyushtirilgan va majburiy nikohga[2], shu jumladan, erlar o'z xotinlarini fohishalikka majburlagan holatlarga ham duchor bo'lishdi. Nodavlat notijorat tashkilotlari (NNT) so‘nggi bir yil ichida ichki savdoga uchragan o‘g‘il bolalar soni ortib borayotgani haqida xabar bermoqda. Ba'zi oilalar ataylab o'z farzandlarini majburiy fohishalik uchun sotadilar.
Afg'on erkaklari Eron, Pokiston, Gretsiya, Fors ko'rfazidagi arab davlatlari va Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlarida qishloq xo'jaligi va qurilish sohalarida majburiy mehnat va qarz qulligiga duchor bo'lmoqda. Odam savdogarlari yuqori maoshli ishga joylashish bahonasida chet ellik ishchilarni Afg‘oniston o‘ziga tortadi. 2009-yil oxiri va 2010-yil boshida Afg'onistonga o'z xohishi bilan ko'chib kelgan Shri-Lanka, Nepal va Hindistondan ko'paygan erkak muhojirlar keyinchalik majburiy mehnatga tortildi.
Pokiston, Tojikiston, Uganda va Xitoydan kelgan ayollar va qizlar Afg'onistonda fohishalikka majburlanadi. Fohishaxonalar ba’zan xorijliklar tomonidan boshqariladi, ba’zan esa yirik jinoiy tarmoqlarga aloqador. Tojik ayollari Afg‘oniston orqali boshqa davlatlarga fohishalik uchun olib ketilgani ham aytiladi. Sotilgan eronlik ayollar Afg‘oniston orqali Pokistonga yo‘l olmoqda.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining xabar berishicha, yil davomida bolalar Afg'oniston Milliy Politsiyasi (ANP) bilan aloqador bo'lgan. Hukumat ANPning yoshni tekshirish tizimlarini takomillashtirish choralarini ko'rmoqda. 12 yoshdan 16 yoshgacha bo'lgan bolalar Tolibon tomonidan xudkush hujumchi sifatida foydalaniladi. Ba'zi bolalar aldangan yoki xudkush-terrorchi bo'lishga majburlangan. Boshqalar esa portlovchi moddalarni olib yurganliklarini bilishmaydi, keyin ular bilmagan holda masofadan turib portlatilgan.[3]
Afg'oniston sharqida, Nangarhor va Paktiya viloyatlari atrofida ayollar va qizlar bozorlari ham mavjud bo'lib, u yerda ayollar ochiq sotiladi. Mahalliy aholining aytishicha, ba'zi ayollar bir necha marta sotilgan va qurbonlar odatda bevalar, kambag'al erkaklarning xotinlari yoki er tomonidan sevilmaydigan xotinlardir. Aytilishicha, qurbonlarning ba'zilari Pokistonga sotilgan va u yerda ular bir xachirdan arzonroqqa sotilgan. Shinvar qabilasi bu an'ana bilan mashhur.[4]
AQSh Davlat departamentining Odam savdosi monitoringi va unga qarshi kurash boshqarmasi 2017-yilda mamlakatni “2-daraja”ga kiritdi.[5]
Himoya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Afg'oniston hukumati odam savdosi qurbonlarini himoya qilishda minimal yutuqlarga erishdi. Hukumat Parvon va Jalolobodda ikkita referal markazni boshqarishda davom etdi. 2007-yil oxirida tuzilgan rasmiy murojaatnomaga koʻra, afgʻon politsiyasi zoʻravonlik qurboni boʻlgan ayollarni Xotin-qizlar ishlari vazirligi (MOWA), UNIFEM, XMT va NNTlarga yuborishda davom etdi. Hukumat jabrlanuvchilarni bevosita himoya xizmatlari bilan ta'minlash uchun resurslarga ega emas edi; Nodavlat notijorat tashkilotlari mamlakat boshpanalarini boshqargan va jabrlanuvchilarning katta qismiga yordam ko'rsatgan, biroq ba'zilari mahalliy hamjamiyatning tahdidlari, ayniqsa zo'rlash kabi "nomus" jinoyatlari bilan bog'liq ishlarda yordam berishda qiyinchiliklarga duch kelishgan.
Oldini olish[tahrir | manbasini tahrirlash]
2008-yilda Afg'oniston hukumati odam o'g'irlash va odam savdosiga qarshi kurash to'g'risidagi qonunni qabul qildi, unga ko'ra jinsiy savdo uchun umrbod qamoq jazosi va mehnat savdosi uchun 8-15 yil muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi nazarda tutilgan. 2017-yilda Afg‘oniston prezidenti Baja-Baziyni taqiqlovchi va jazolaydigan yangi jinoyat kodeksini imzoladi.[6]
2018-yilda Afg‘onistonda odam savdosi va migrant kontrabandasiga qarshi kurashish uchun NNT va ommaviy axborot vositalarining yo‘naltiruvchi tarmog‘i (ANCTIP) tashkil etildi. Maqsad 2017-yilda qabul qilingan odam savdosiga qarshi qonunni qo'llab-quvvatlashdir.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ The 2014 TVPRA List of Goods Produced by Child Labor or Forced Labor, U.S. Department of Labor
- ↑ „Combating Trafficking in Persons in Afghanistan“. United Nations Office on Drug and Crime (2008-yil iyul). Qaraldi: 2021-yil 2-fevral.
- ↑ „How the Taliban groom child suicide bombers“ (en-GB). BBC News (2014-yil 15-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 17-fevral.
- ↑ „Trading of Women Rife in East Afghanistan, Report Claims“ (en). TOLOnews. Qaraldi: 2020-yil 4-may.
- ↑ „Trafficking in Persons Report 2017: Tier Placements“ (en-US). www.state.gov. 2017-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 1-dekabr.
- ↑ „Afganistan Moderate Advencement“. U.S. Department of Labor. Qaraldi: 2021-yil 5-mart.