Agidel
Agidel boshqirdcha: Ағиҙел | |
|---|---|
| Shahar | |
 Bayroq .png) Gerb | |
| 55°54′00″N 53°56′00″E / 55.90000°N 53.93333°E | |
| Mamlakat | Rossiya |
| Respublika | Boshqirdiston |
| Hukumat | |
| • mer | Fanis Gilvanov Yafasovich |
| Asos solingan | 1980 |
| Qachondan beri shahar | 1991 |
| Maydon | 53 km2 (20 kv mi) |
| Markazi balandligi | 80 m |
| Milliy tarkib | tatarlar, boshqirdlar, ruslar, marilar, udmurtlar |
| Konfessiyaviy tarkib |
musulmon sunniylar pravoslavlar |
| Etnoxoronim | agidelliklar |
| Telefon kodi | 34731 |
| Pochta indeks(lar)i | 452920 |
|
| |
.svg)
Agidel (boshqirdcha: Ағиҙел XFA: ⓘ) – Boshqirdiston Respublikasi (Rossiya)dagi shahar (1991-yildan). Respublika ahamiyatiga ega, Agidel bir vaqtda shahar okrigi hamdir[1].
Etimologiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shahar Oq Idil daryosining Kama bilan qoʻshilish qismida joylashgan boʻlib (Aq idel – „Oq daryo“), boshqird va tatarcha nomi ishlatilgan[2].
Geografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Respublikaning shimoli-gʻarbiy qismida, Neftekamsk shahridan 45 km uzoqlikda joylashgan.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Boʻlajak shahar hududida Yangi Taktalachuk, Starokabanovo qishloqlari boʻlgan.
1980-yil iyun oyida Boshqird AES qurilishi munosabati bilan aholi punkti sifatida vujudga kelgan, 1991-yildan buyon shahar maqomiga ega-[3]. Qurilayotgan atom elektr stantsiyasining ehtiyojlarini qondirish uchun „PRIUVO“ Harbiy qurilish boʻlinmalari direksiyasining 2 ta 455 va 748 VSO 171 harbiy qismlari qishloqqa qayta joylashtirildi. 1990-yilda birliklar 455 VSO raqami ostida bitta harbiy qismga birlashtirilgan. 1990-yilda harbiy qism Kovrov shahriga koʻchirildi va tarqatib yuborilgan.
1990-yilda yashillar bosimi ostida Agideldagi AES qurilishi toʻxtatiladi, buning natijasida koʻplab mahalliy aholi ishsiz qoladi. 1993-yil 2-sentyabrda Boshqirdiston Oliy Kengashi Prezidiumining 6-2/408-sonli „Agidel shahrida ish oʻrinlarini ragʻbatlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida“ gi Farmoni qabul qilingan, bu esa aholining farovonligini sezilarli darajada taʼminlashga imkon bergan[4].
Aholisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Rossiya Iqtisodiy rivojlanish vazirligining prognoziga koʻra, aholi soni[5]:
- 2024-yil – 13,94 ming
- 2035-yil – 11,36 ming
kishigacha yetadi
- Milliy tarkibi
2010-yilgi Butunrossiya aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra: tatarlar – 53,6%, boshqirdlar – 22,2%, ruslar – 16,2%, marislar – 4,3%, udmurtlar – 1,5%, boshqa millat vakillari – 2,2% [6].
Mahalliy hukumati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shahar okrugi mahalliy hokimiyat organlarining tuzilmasi [1]:
- Kengash deb ataladigan shahar tumanining vakillik organi;
- Kengash raisini chaqirgan shahar tuman hokimi;
- Boshqarma deb ataladigan shahar tumani maʼmuriyati.
Agidel[7] shahar okrugi Kengashi raisi: Sineva Rasima Axsanovna;
Agidel shahar okrugi maʼmuriyati boshligʻi[8]: Gilvanov Fanis Yafasovich.
Taʼlimi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shaharda 1, 2-sonli umumtaʼlim maktablari va gimnaziya, shuningdek, Ufa yoqilgʻi-energetika kollejining filiali mavjud.
Transporti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shahardan 100 km uzoqlikda Gorkiy temir yoʻlining Yanaul temir yoʻl stansiyasi joylashgan boʻlib, Moskva-Yekaterinburg avtomagistralida joylashgan. Eng yaqin temir yoʻl stansiyasi Neftekamsk shahardan 50 km uzoqlikda joylashgan[9]. Agidelda yoʻlovchi tashish imkoniyati boʻlmagan idoraviy temir yoʻl stansiyasi ham mavjud.
Neftekamsk – Dyurtyuli mintaqaviy avtomobil yoʻli shahardan 20 km sharqda oʻtadi.
Hozirda shahar pristani tashlandiq holdadir. Oq idil va Kama daryolari orqali Agidel Kaspiy, Qora va Boltiq dengizlariga chiqish imkoniyatiga ega, suv oʻtkazuvchanligi 5000 tonnagacha boʻlgan daryo-dengiz kemalarini qabul qilish mumkin.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 Ustav gorodskogo okruga g. Agidel Respubliki Bashkortostan[sayt ishlamaydi]
- ↑ Поспелов 2008.
- ↑ Bolshaya Rossiyskaya ensiklopediya: V 30 t. / Predsedatel nauch.-red. soveta Yu. S. Osipov. Otv. red S. L. Kraves. T. 1. A – Anketirovanie. – M.: Bolshaya Rossiyskaya ensiklopediya, 2005. – 766 s.: il.: kart.
- ↑ „Новейшая история — Агидель — 450 лет в составе России“. 2013-yil 14-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Стратегия пространственного развития Российской Федерации на период до 2025 года (проект)“. 2018-yil 18-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 19-dekabr.
- ↑ „Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года по Республике Башкортостан“. 2013-yil 9-martda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Структура Совета городского округа город Агидель“. 2020-yil 11-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 7-noyabr.
- ↑ „Структура Администрации городского округа город Агидель“.[sayt ishlamaydi]
- ↑ "Vse elektrichki Rossii": „Расписание движения поездов по станции Нефтекамск (график 2008/2009)“. 2010-yil 17-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.