Aizoaceae

Aizoaceae (grekcha: αειζωον — doim yashil) — chinnigullar turkumidagi gulli oʻsimliklar oilasi.

Asosan Janubiy Afrikaning qurgʻoqchil hududlarida, baʼzi turlari — Evropada, Avstraliyada, Okeaniyada, Chili va AQSh-ning Tinch okeani sohillarida tarqalgan. Turlarning katta qismi barg sukkulentlar yoki yarim sukkulentlardir.

Koʻp turlari mashhur uy oʻsimliklari.

Turkumari

• Aizooideae — Aizovye. 6 avloddan iborat.
• Mesembryanthemoideae — Mesembryanthemovye. 13 avloddan iborat boʻlib, asosan poyasi aniq boʻlgan yarim sukkulentlar (Aptenia, Mesembryanthemum, Sceletium). Bundan tashqari, geofitlar (Phyllobolus) va poyasi sukkulentlari mavjud.
• Ruschioideae. Eng koʻp va xilma-xil turkumi. Poyasi aniq boʻlgan sukkulentlar (Carpobrotus, Delosperma, Lampranthus, Oscularia, Ruschia), barg dimorfizmli avlodlar (Mitrophyllum, Monilaria va boshqalar), juda qisqa poyali rozetkasimon oʻsimliklar (Glottiphyllum, Faucaria kabilar) va Conophytum, Gibbaeum yoki Lithops kabi har bir shoxga bir juft bargi mavjud.
• Sesuvioideae. 4 avloddan iborat.
• Tetragonioideae — tetragonium. 2 avloddan iborat.

Mesembryanthemoideae va Ruschioideae kenja oilalari dastlab alohida Mesembryanthemaceae oilasiga boʻlingan; hali ham barcha taksonomistlar ularning Aizoaceae tarkibiga kiritilishiga rozi emas.

Avlodi

The Plant List maʼlumotlar bazasiga koʻra, oila 146 avlod va 2271 turni oʻz ichiga oladi. Ulardan baʼzilari:

• Carpobrotus N.E.Br. — Karpobrotus;
• Conophytum N.E.Br. — Konofitum;
• Delosperma N.E.Br. — Delosperma;
• Dinteranthus Schwantes — Dinterantus;
• Faucaria Schwantes — Faukariya;
• Gibbaeum Haw. ex N.E.Br. — Gibbeum;
• Lampranthus N.E.Br. — Lamprantus;
• Lithops N.E.Br. — Litops;
• Mesembryanthemum L. — Mezembriantemum;
• Sesuvium L. — Sezuvium;
• Tetragonia L. — Tetragoniya;
• Titanopsis Schwantes — Titanopsis.

Ahamiyati va qoʻllanishi

Tetragonia tetragoinoides, baʼzan „Yangi Zelandiya ismaloqi“ deb ataladi, oziq-ovqat uchun va bogʻlarda tuproq qoplami sifatida ishlatiladi.

Karpobrotus edulis (Carpobrotus edulis) turlarining rezavorlari taomlarda qoʻllanadi. Bundan tashqari, bu oʻsimlik qurgʻoqchil hududlarda tuproq eroziyasini nazorat qilish uchun zamin qoplamasi sifatida ishlatiladi.

Mesembryanthemum (Mesembryanthemum), Delosperma (Delosperma), Aptenia va aniq poyasi boʻlgan boshqa sukkulentlar bogʻ yoki uy oʻsimliklari sifatida ishlatiladi. Dorotheanthus turkumi bir yillik oʻsimliklar gulli oʻsimliklar (baʼzan Mesembryanthemum deb ataladi) sifatida oʻstiriladi.

Oiladagi koʻplab sukkulentlar mashhur uy oʻsimliklariga aylandi. Bunga misol pleiospilos, titanopsis, faucaria va, albatta, mashhur „tirik toshlar“ — lithops.

Adabiyotlar

• под редакцией А. Л. Тахтаджяна, главный редактор. чл.-кор. АН СССР, проф. Ан. А. Фёдоров. Жизнь растений (в 6 томах). М.: Просвещение, 1974.