Akbar Maxsumov
| Akbar Maxsumov | |
|---|---|
| tojikcha: Акбар Нусратуллоевич Махсумов | |
| Tavalludi |
1928-yil 2-may |
| Vafoti |
2001-yil 20-sentyabr Dushanbe, Tojikiston |
| Fuqaroligi |
 SSSR Tojikiston |
| Taʼlimi | Tojikiston qishloq xoʻjaligi instituti |
| Kasbi | agronom, oʻsimlikshunos |
| Partiyasi | KPSS |
| Turmush oʻrtogʻi | Raisa Hamidova |
| Otasi | Nusratullo Maxsum |
| Onasi | Halimaxon Maxsum |
| Mukofotlari |
 |
Akbar Nusratulloyevich Maxsumov (tojikcha: Акбар Нусратуллоевич Махсумов ; 1928-yil 2-may, Qoʻqon, Oʻzbekiston SSR, SSSR — 2001-yil 20-sentyabr, Dushanbe, Tojikiston) — sovet va tojik olimi, jamoat va davlat arbobi, qishloq xoʻjaligi, oʻsimlikchilik boʻyicha mutaxassis, muxbir aʼzo, Fanlar akademiyasi Prezidiumi aʼzosi Tojikiston SSR, Tojikiston SSR Fanlar akademiyasi Prezidiumi bosh ilmiy kotibi (1962), qishloq xoʻjaligi fanlari doktori (1965), Tojikiston SSR qishloq xoʻjaligi vaziri (1965-1967), Tojikiston SSR FA akademigi (1968), Tojikiston SSR Fanlar akademiyasi vitse-prezidenti, deputat (1971-1975). Tojikiston SSR Vazirlar Soveti Raisi birinchi oʻrinbosari (1975-1986). Tojikiston SSR Vazirlar Soveti Raisi, bir vaqtning oʻzida Tojikiston SSR Davlat agrosanoat qoʻmitasi raisi (1986-1988), Tojikiston Respublikasi Botanika instituti ‘‘Mehnat Qizil Bayroq" ordeni direktori (1988-1991), Butunrossiya qishloq xoʻjaligi fanlari akademigi (1991), RAASning xorijiy aʼzosi (1992), Tojikiston Fanlar akademiyasi Prezidiumi maslahatchisi (1994-2001).Oktyabr inqilobi ordeni (1976), ikkita Mehnat Qizil Bayroq ordeni (1971, 1981), "Shon-sharaf belgisi" ordeni (1965), fan sohasida Abu Ali ibn Sino nomidagi Davlat mukofoti laureati (1967)[1][2][3][4][5].
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Akbar Nusratulloyevich Maxsumov 1928-yil 2-mayda Qo‘qon shahrida (O‘zbekiston SSR Farg‘ona oktugi) tug‘ilgan. Tugʻilganidan koʻp oʻtmay, oilasi Tojikiston SSRning Dushanbe shahriga koʻchib oʻtgan va 1944-yilda atigi 16 yoshida Tojikiston qishloq xoʻjaligi institutiga oʻqishga kirgan va oʻqishni 1948-yilda agronom-dala yetishtiruvchisi mutaxassisligi boʻyicha tugatgan. Orjonikidzeobod tumaniga viloyat qishloq xoʻjaligi boshqarmasi texnik ekinlar boʻyicha agronomi, soʻngra S.Orjonikidze nomidagi MTSda (Orjonikidzeobod; 1948—1950-yillar), 1950-yilda xuddi shu hududda V. P. Chkalov nomidagi MTSda katta agronom lavozimlarida ishlagan. Keyinchalik Tojikiston davlat seleksiya-tajriba stansiyasida kichik va katta ilmiy xodim, rahbar (1951-1956). Tojikiston SSR Fanlar akademiyasi Qishloq xoʻjaligi ilmiy-tadqiqot instituti boʻlim mudiri, deputat (1956-1959). Tojikiston SSR Fanlar akademiyasi Qishloq xoʻjaligi ilmiy-tadqiqot instituti direktori (1959-1961), Tojikiston qishloq xoʻjaligi ilmiy-tadqiqot instituti (TNIISH) direktori (1961-1962), shu yerda qishloq xoʻjaligining yomgʻirlatib sugʻorishga doir dolzarb masalalarini hal qilishga qaratilgan bir qator tadqiqotlar oʻtkazgan.1957-yilda A. N. Maxsumov qishloq xoʻjaligi fanlari nomzodi ilmiy darajasini olish uchun nomzodlik dissertatsiyasini himoya qildi va 1959-yilda katta ilmiy xodim ilmiy unvoniga sazovor boʻldi. Xuddi shu yili KPSS aʼzosiga aylandi[1][2][4][5].
1971-yil aprel oyida Tojikiston SSR Fanlar akademiyasi vitse-prezidenti, Tojikiston SSR Vazirlar Soveti raisining birinchi oʻrinbosari (1975-1986), Tojikiston SSR Vazirlar Soveti Raisi — Tojikiston SSR Davlat agrosanoat qoʻmitasi raisi etib saylangan (1986—1988). Tojikiston SSR Fanlar akademiyasi Botanika instituti Qizil Bayroq ordeni direktori (1988-1991). 1994-yilda Tojikiston qishloq xo‘jaligi fanlari akademiyasining akademigi etib saylangan. Tojikiston Fanlar akademiyasi Prezidiumi maslahatchisi (1994-2001)[1][2][3][4][5].
Mukofot va unvonlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Oktyabr inqilobi ordeni (1976)
- Ikki Mehnat Qizil Bayrogʻi ordeni (1971, 1981)
- „Shon-sharaf belgisi“ ordeni (1965)
- „Jasoratli mehnati uchun“ medali. Vladimir Ilich Lenin tavalludining 100 yilligi munosabati bilan (1970)
- Xalq xoʻjaligi yutuqlari koʻrgazmasining „SSSR xalq xoʻjaligidagi muvaffaqiyati uchun“ oltin medali (1976; 1978; 1982)
- Xalq xoʻjaligi yutuqlari koʻrgazmasi kumush medali (1980)
- „Tojikiston SSRda xizmat koʻrsatgan fan arbobi“ unvoni (1964).
- Abu Ali ibn Sino nomidagi Davlat mukofoti laureati (1967)
- „Doʻsti“ ordeni (1998)
Oilasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Otasi — Nusratullo Maxsum (Lutfulloyev; tojikcha: Нусратулло Лутфуллоев, Nusratullo-Maxsum nomi bilan mashhur (1881-1937) — sovet, tojik partiya va davlat arbobi. Onasi — Xalimaxon Maxsum (tojikcha: Махсумова Халимахон ; 1896-1979)
Opa-singillari: Nusratulloyeva Xayrinisso (1910-1978), Maxsumova Xosiyat (1925-2007) — pedagogika bilim yurti[6] (hozirgi Xosiyat Maxsumova nomidagi pedagogika kolleji) direktori bo‘lib ishlagan
Aka-ukalari:
- Nusratulloyev Munavarsho (1911-1998) — Tojikiston qishloq xo‘jaligi ilmiy-tadqiqot instituti naslchilik stansiyasida ishlagan.
- Nusratulloyev Anvarsho (1918-1941) — Qizil Armiya safida xizmat qilgan, olgan jarohatlaridan kasalxonada vafot etgan. Engelsda ommaviy qabrga dafn etilgan.
- Muzafar Nusratulloyevich Maxsumov (1937-2013) — sovet-tojik astrofiziki, fizika-matematika fanlari doktori, Moskva davlat universitetining fizika fakulteti bitiruvchisi (1961), FA Astrofizika instituti direktori (1977-1992), Tojikiston Fanlar akademiyasi muxbir aʼzosi (1993), FA Astrofizika instituti yulduzlar sistemasi strukturasi va dinamikasi boʻlimi mudiri (1970-2010).
Xotini: Maxsumova (Xamidova) Raisa Rashidovna (1935-y. t.) — Dushanbe shahridagi 10-sonli oʻrta maktabning matematika fani oʻqituvchisi. Qizlari: Matluba (1957-y. t.) va Firuz (1971-y. t.). O‘g‘illari Azim (1958-y. t.) va Axror (1960). Nevaralari: Umeda, Sharof, Farhod, Fahriddin, Nasiba, Sabohat, Gulnora, Adolat, Nazokat, Hasan va Husayn.
Xotirasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „Vatan va farzandon“ hujjatli filmi (2002-yil 1-videomaterial YouTubeda 2-videomaterial YouTubeda).
- Akademik Akbar Nusratulloyevich Maxsumov tavalludining 80-yilligiga bagʻishlangan ilmiy sessiyasi Respublika Fanlar Akademiyasi. (Wayback Machine saytida 2023-06-07 sanasida arxivlangan)
- TOJIK OLIMI XOTIRASIGA BAXSHILGAN. Tojikiston Respublikasi Qishloq xoʻjaligi vazirligi olim — seleksioner Maxsumov A. tavalludining 85 yilligiga bagʻishlangan tantanali yigʻilish. Agroinform.tj
- MAXSUMOV Akbar Nusratullaevich. Hayot yillari 02.05.1928-20.09.2001. VASXNIL akademigi (1991). Umumiy dehqonchilik sohasidagi atoqli olim Rossiya universiteti EduRUS.ru
- Akademik A. N. Maxsumov Dushanbedagi ko‘chalardan birida Vecherka.tj
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 „Максумов Акбар Нусратуллаевич (1928 – 2001)“. Действительные члены Академии наук РТ с 1951 г.. 2017-yil 26-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 26-sentyabr.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 „Максумов Акбар Нусратуллаевич“. Российская национальная библиотека. Qaraldi: 2016-yil 26-sentyabr.
- ↑ 3,0 3,1 „МАКСУМОВ Акбар Нусратуллаевич“. Биографическая энциклопедия РАСХН, ВАСХНИЛ. 2016-yil 3-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 26-sentyabr.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 „МАКСУМОВ Акбар Нусратулаевич“. Досье личности. 2016-yil 27-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 26-sentyabr.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 „Максумов Акбар Нусратулаевич“. Знаменитые, великие, гениальные люди. Самое интересное о них!.. 2016-yil 14-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 2-oktyabr.
- ↑ „Дочь героя = Духтари қаҳрамон“. Omuzgor-news.tj. 2016-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 3-oktyabr.