Al-Bayhaqi
Abu Bakr Ahmad ibn Husayn ibn Ali Musa al-Khusrawjirdi al-Bayhaqi (arabcha: أبو بكر أحمد بن حسين بن علي بن موسى الخسروجردي البيهقي , 994-1066)[1], Imom al-Bayhaqi nomi bilan ham tanilgan inson. Milodiy 994-yilda, hijriy yilning 384-yilda tugʻilgan, Khurosondagi Sabzevar yaqinidagi, oʻsha paytda Bayhaq nomi bilan mashhur boʻlgan, asli Khosrowjerd shahrida boʻlgan[2]. U hayotligida fiqhda Shofeʼiy mazhabi va islom ilohiyotining ash’ariy mazhabiga ergashib, mashhur sunniy masxabidagi muhaddis boʻldi[3][4].
Biografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Al-Bayhaqi shofeʼiy mazhabining fiqh va hadis ilmining olimi boʻlgan. U fiqh ilmini Abu al-Fatth Nosir ibn al-Husayn ibn Muhammad an-Naysaburiy va Abul Hasan Hankariydan o‘rgangan. Shuningdek, u Hakim an-Nishoburi, Abu Mansur Al-Bagʻdodiy va boshqalardan hadis ilmini olgan va an-Nishaburining eng zoʻr shogirdi boʻlgan. U 1066-yilda vafot etgan.
Al-Bayhaqi hadislarni anʼanaviy tarzda baholashda muhim islohotga hissa qoʻshadi. Islom ilohiyotiga mos kelmaydigan deya qaysi hadis materiallarini hisoblash kerakligini baholashda aks ettiruvchi fikrlashdan foydalanishga asosiy urgʻuni beradi. Al-Bayhaqi koʻpincha bunday hadisni ishonchli yoki allegorik deb tushunadi[5]. Al-Bayhaqining diqqat markazida Xudoni antropomorfik tushunishni nazarda tutuvchi bashoratli anʼanalar boʻlgan edi. Al-Bayhaqi nazarida „ko‘z“ kabi bu xususiyatlar haqiqiy qismlarni emas, balki Allohning sifatlarini ifodalaydi, degan fikrni nazarda turgan. Al-Bayhaqi ham kosmologiya haqidagi tushunchalarini ifodalovchi turli qarashlarga ega edi. Al-Bayhaqi Alloh taolo suvni avval yaratgan, keyin esa bu suvdan boshqa hamma narsani yaratishda asos qilib olgan, deb hisoblagan[6].
Ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bayhaqi oʻz davrining koʻzga koʻringan muallifi boʻlib, Zahabiyga koʻra mingdan ortiq jildlar yaʼni kitoblar muallifi boʻlgan[7]. Uning mualliflik qilgan eng mashhur kitoblari orasida quyidagilar mavjud:
- Sunan al-Kubra lil Behaqi, odatda Sunan al-Bayhaqi nomi bilan mashhur;
- Shuab ul Imon (Iymon shoxlari, „Imonning yetmish yetti shoxchasi“ da qisqartirilgan tarjimasiga qarang, Quilliam Press 1990-yil);
- al-I’tiqod val-Hidoya ila Sabil ar-Rashod (tarjimasi: Nasr Abdussalom, Imom Bayhaqi aqidasi, 2017-yil);
- Maʼarifa as-Sunan va al-Athar (baʼzan As-Sunan al-Vusto[8] deb ham yuritiladi);
- Bayan Khata Man Axtaʼa `Ala ash-Shofi`iy (Shofi`iyga xatolik berganlarning xatosini izohlash);
- Al-Mabsut, Shofi’iy qonuniga oid kitob;
- Al-Asmoʻ va as-Sifat (Ilohiy ism va sifatlar);
- Al-I`tiqod `ala mazhabi as-Salaf Ahli Sunna va al-Jamoʻa;
- Daloil an-Nubuvva (Paygʻambarlik alomatlari);
- "Ad-Daavot al-Kabir" (Ibodatlarning asosiy kitobi);
- "Az-Zuhd al-Kabir " (Asketizmning asosiy kitobi);
- „Hayat ul anbiya fi quboor“ (Paygʻambarlarning qabrlardagi hayotlari).
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ash’ariylar va moturidiylar roʻyxati
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Pakatchi 2015.
- ↑ „Imam Bayhaqi“. 2018-yil 3-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-noyabr.
- ↑ Ovamir Anjum, Politics, Law, and Community in Islamic Thought: The Taymiyyan Moment (Cambridge Studies in Islamic Civilization) 2012, p 142. ISBN 1107014069
- ↑ Holtzman, Livnat. "Does God Really Laugh?" – Appropriate and Inappropriate Descriptions of God in Islamic Traditionalist Theology — 185 bet.
- ↑ Umar Muhammad Noor.
- ↑ Saeed Fodeh, „Appendix“ in (tr.
- ↑ „The Classification of Hadith, by Dr. Suhaib Hassan“. 2010-yil 5-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 22-iyul.
- ↑ „Ahlu al-Sunna wa al-Jama'a: Wer ist Shaykh al-Islām, al-Hāfiz Abu Bakr al-Bayhaqī?“ (2013-yil 11-fevral).
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Pakatchi, Ahmad (2015). "al-Bayhaqī, Abū Bakr". in Madelung, Wilferd; Daftary, Farhad. Encyclopaedia Islamica. doi:10.1163/1875-9831_isla_COM_000000110. https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-islamica/al-bayhaqi-abu-bakr-COM_000000110.