Amerika Qoʻshma Shtatlari havo kuchlari

Qoʻshma Shtatlar havo kuchlari — Amerika Qoʻshma Shtatlari Qurolli Kuchlarining boʻlinmalaridan biri hisoblanadi. Xodimlar soni va samolyotlar soni boʻyicha ular dunyodagi eng katta havo kuchlari hisoblanadi. Harbiylarning quyi boʻgʻinlari qatoriga strategik raketa kuchlari, harbiy kosmik kuchlar, havo va raketaga qarshi mudofaa kuchlari, maxsus kuchlarni oʻz tarkibiga oladi.

2007-yil 30-sentabr holatiga muvofiq, Amerika Qoʻshma Shtatlari harbiy-havo kuchlarida 328,6 ming kishi faol xizmat koʻrsatgan. Bundan tashqari, 117 497 kishi zaxirada, 106,7 ming kishi esa Milliy gvardiya havo kuchlarida boʻlgan. 4093 ta boshqariladigan samolyotlar,156 ga yaqin uchuvchisiz uchish apparatlari, 2130 ta havodan uchiriladigan qanotli raketalar, 450 ta qitʼalararo ballistik raketalar zaxirasiga ega^[1].

Zamonaviy koʻrinishda AQSh Havo kuchlari Ikkinchi Jahon urushi tugaganidan koʻp oʻtmay, 1947-yil 18-sentyabrda tashkil topgan. Oʻsha paytgacha ular AQSh armiyasining bir qismi hisoblanar edi.

Tarixi

Ikkinchi jahon urushi

Ikkinchi jahon urushida (1941-yildan 1945- yilgacha) AQSh armiyasidagi ishtirokida 41 575 samolyot yoʻqolgan. Bundan tashqari, rasmiy maʼlumotlarga koʻra, Qoʻshma Shtatlarda 52 651 parvoz halokati sodir boʻlganligi tufayli yana 13 873 samolyot yoʻqolgan.

Gumanitar operatsiyalari

Amerika Qo'shma Shtatlari Harbiy havo kuchlari koʻplab gumanitar operatsiyalarda ishtirok etgan, jumladan:

„Izyumnie bombardirovщik“ (Blokadagi Gʻarbiy Berlin, 1948)
„Babylift“ operatsiyasi (Janubiy Vetnamdan koʻcha bolalarini evakuatsiya qilish)
„Provide Hope“ operatsiyasi (MDH davlatlariga gumanitar yordam yetkazib berish)
„Provide Promise“ operatsiyasi (Bosniyaga gumanitar yordam yetkazish)
„Relief“ operatsiyasi (Somaliga gumanitar yordam yetkazish)
„Unified Assistance“ operatsiyasi (2004 yilgi sunamidan jabrlangan mamlakatlarga gumanitar yordam yetkazish)

Tuzilishi

AQSh Harbiy-havo kuchlarining maʼmuriy tuzilmasi konstitutsiya bilan belgilanadi hamda unga havo kuchlarining vazirlik va shtab-kvartirasi, 11 ta asosiy qoʻmondonlik va qoʻmondonlik huquqlari boʻyicha 27 ta muassasa, shu bilan birga 17 ta boʻlim 7 ta markaz va 3 ta markaziy boʻysunuvchi muassasa kirgan^[2].Harbiy havo kuchlari Virjiniya shtatining Arlington okrugidagi Pentagondagi Harbiy havo kuchlari shtab -kvartirasi orqali boshqariladi. Harbiy havo kuchlari shtab-kvartirasi havo kuchlari qoʻmondonliklari hamda toʻgʻridan-toʻgʻri boʻysunuvchi boʻlinmalarga boʻysungan.

Havo kuchlari qoʻmondonliklari havo qoʻshinlari, alohida qanotlar va boshqa alohida boʻlinmalardan iborat.

Qanotlar guruhlardan iborat (operativ, texnik yordam, logistika, tibbiy), ularning har biri bir nechta otryadlarni oʻz ichiga olib, ular oʻz navbatida bir nechta aloqalardan iborat. Harbiy havo kuchlarining ma'muriy hamda siyosiy rahbariyatini Amerika Qo'shma Shtatlari Harbiy-havo kuchlari kotibi, Harbiy havo kuchlari shtab boshlig'i to'g'ridan-to'g'ri tezkor rahbarlik vakolatiga ega emas, ammo Harbiy havo kuchlarining jangovar va tashkiliy tayyorgarligi uchun javobgar shaxslar hisoblanishadi. Qanotlar guruhlardan (operativ, texnik ta'minot, logistika, tibbiy) iborat bo'lib, ularning har biri bir nechta eskadronlarni o'z ichiga oladi, ular o'z navbatida bir nechta bo'g'inlardan iborat.

Jangovar tarkibi

2009-yil boshidagi jangovar kuch (faqat samolyotlar va qitʼalararo ballistik raketalarni oʻz ichiga olgan tuzilmalar va harbiy qismlar koʻrsatilgan)^[3].

Samolyot parkining holati

2012-yil holatiga koʻra, AQSh dunyodagi eng katta samolyot parkiga ega edi. Bu fakt mamlakat harbiy-havo kuchlariga alohida moliyaviy, moddiy-texnik va boshqaruv yukini yuklaydi.

2010-yil boshida AQSh harbiy-havo kuchlarida 2076 ta qiruvchi bor edi, 2011-yil boshida esa bu koʻrsatkich 1830 tani tashkil etdi (246 ta F-15, F-16 samolyotlari hisobdan chiqarildi. Bu turdagi qiruvchi samolyotlar endi AQSh havo kuchlari uchun ishlab chiqarilmaydi). Bundan tashqari, har bir samolyot uchun yiliga oʻrtacha parvoz vaqti 300 soatni tashkil etar edi. U F-16 ning ishlash muddatini 24 000 soatga, F-15 ning 8 000 soatdan 32 000 soatgacha uzaytirish imkoniyatiga ega. 2013-yil 21-avgust holatiga ko‘ra, Amerika Qoʻshma Shtatlari havo kuchlarida 1356 ta qiruvchi bor edi. 2010-yillarda samolyotlar parkini yangilash uchun moʻljallangan JSF (F-35) kabi dasturlarni bajarishdagi kechikishlar qiruvchi samolyotlarning etishmasligiga olib kelgan. Havo ta'limi va o'qitish qo'mondonligi (shtab-kvartirasi - Randolf havo kuchlari bazasi, Texas). 2-havo armiyasi (texnik ta'lim), 19-havo armiyasi (parvoz tayyorlash), Havo universiteti (havo universiteti), havo kuchlariga yollash xizmati hamda alohida qismlarni o'z ichiga olgan.

Havo harakatlanish qo'mondonligi (shtab-kvartirasi - Skott havo kuchlari bazasi, Illinoys). 18-havo armiyasi va ekspeditsiya o'quv va tadqiqot markazini o'z tarkibiga olgan.

Harbiy havo kuchlari moddiy qo'mondonligi (shtab-kvartirasi - Rayt-Patterson havo kuchlari bazasi, Ogayo shtati). Ishlab chiqarish, tadqiqot hamda logistika markazlarini o'z ichiga olgan.

2009-yil boshidagi jangovar kuch (faqat samolyotlar va qit'alararo ballistik raketalarni o'z ichiga olgan tuzilmalar va harbiy qismlar ko'rsatilgan).

Taktik samolyotlarning o'rtacha ishlash muddati (2008 yilda) 20 yilni tashkil etgan.

O'rtacha yosh (2013-yil holatiga ko'ra): B-52 - 50 yosh (operatsiya 2044-yilgacha uzaytirilgan), B-1 - 36 yosh (START-3 shartnomasiga ko'ra, u yadro qurolini olib yurmaydi; kuch xususiyatlariga ko'ra, ularni 2038-yilgacha ishlatish mumkin), F- 15 - 28 yil (etkazib berilmagan), F-16 - 21 yil (taxminan 38 ta F-16 2000-yildan 2005-yilgacha yetkazib berilgan, endi F-16 sotib olinmagan), F-22 - 6 yil (ishlab chiqarishdan tashqari), A-10 - 28 yil (1984-yildan ishlab chiqarilgan), F-35 - 0,5 yil (ishlab chiqarishda), C-130 - 34 yil, C-5 - 26 yil.

Uskunalarni modernizatsiya qilish

B-52 1960-yillardan beri oʻnlab yangilanishlardan oʻtdi va 2014, 2015 va 2020 yillarda bir necha marta yangilanadi.^[4] 1980-yillardagi F-16A / B Blok 1 versiyasidan F-16 ning variantlari hamda yangilanishlari hozirga qadar F-16E / F Blok 60 darajasiga yetib keldi. Ushbu vaziyat bilan bog'liq holda, AQSh Harbiy-havo kuchlari aviatsiya texnikasiga xizmat muddatini uzaytirish bilan yanada puxta texnik xizmat ko'rsatish hamda muntazam modernizatsiya qilishni amalga oshirildi.

Shu bilan birga, 60 tadan 7 ta eskadronga qisqartirish rejalashtirilgan edi.102 ta A-10C, 21 ta F-16, 27 ta C-5A Galaxy, 65 ta C-130 Herkules, barcha 38 ta C-27 Spartalılar qisqarishi mumkin edi.

Qurollar

2012 yil uchun qurol sotib olish rejalari: 4588 JDAM, 266 JSOW, 142 JASSM, 100 SDB.

Raketalarni etkazib berish: AIM-120 2011-yilda 138 dona boʻlgan, 2012-yilda ular 113 dona sotib olmoqchi boʻldilar. AIM-9X yetkazib berish: 2012-moliya yilida — 193 ta, 2013-yilda — 314 ta raketa.

Voqealari

2013-yildan 2020-yilgacha AQSh Harbiy-havo kuchlarining jangovar boʻlmagan yoʻqotishlari 49 samolyot va 66 uchuvchini tashkil etdi. Bu haqda Harbiy aviatsiya xavfsizligi boʻyicha Milliy komissiyaning 2020-yil 1-dekabrdagi Prezident va Amerika Qoʻshma Shtatlari Kongressiga taqdim etilgan hisobotida eʼlon qilingan.

2018-yilning 10-aprel kuni Tokio prefekturasidagi 3-sonli Hamura o‘rta maktabining tennis kortiga AQSH Harbiy-havo kuchlarining parashyut bo‘yicha mashg‘ulotlari vaqtida parashyut qulab tushgan. Ushbu Hodisa natijasida Hamura shahri meri Sina Namiki 2018-yil 11-aprelda Yaponiya tashqi ishlar va mudofaa vaziri Taro Kono hamda Itsunori Onoderaga, shu bilan birga, AQSh harbiy qo‘mondonligiga norozilik bildirgan.

Manbalar

↑ „The Search Engine that Does at InfoWeb.net“. 2011-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 25-iyul.
↑ {{{заглавие}}}.
↑ „Airman Online | The Official Site of Airman Magazine“. 2011-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 15-iyul.
↑ „Модернизации, позволят B-52 летать до 2040-х“ (en). 2012-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.

[1] „The Search Engine that Does at InfoWeb.net“. 2011-yil 7-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 25-iyul.

[2] {{{заглавие}}}.

[3] „Airman Online | The Official Site of Airman Magazine“. 2011-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2009-yil 15-iyul.

[4] „Модернизации, позволят B-52 летать до 2040-х“ (en). 2012-yil 18-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan.

[1]

[2]

[3]

[4]