Ananke
Ananke, Ananka (qadimgi yunoncha: Ἀνάγκη, „muqarrarlik, taqdir, ehtiyoj, zarurat“ maʼnolarida) — qadimgi yunon mifologiyasida[1] zarurat, muqarrarlik xudosi, qismat, taqdir va taqdirning oldindan belgilanganlik timsoli[2].
U orfizm eʼtiqodlarida hurmatga sazovor bo‘lgan.
Ananka Adrasteya va Dikaga yaqin.
Orfiklarga ko‘ra, Afrodita Uraniyaning qizi[3]. Ularning[4] va Platonning[5] fikricha, onasi moyr (Zevsdan). Plutarxning yozishicha, u Zevsdan Adrasteyani tug‘gan[6].
Uning ibodatxonasi Korinfda joylashgan edi[7].
Platonning so‘zlariga ko‘ra, Ananke tizzalari o‘rtasida urchuq aylanadi, uning o‘qi dunyo o‘qi bo‘lib, moyrlar vaqti-vaqti bilan aylanishga yordam beradi[8].
Ananke haqida tasavvur Esxilning „Prometey“ asarida aniq aks etgan (Anankening qurboni Prometey); bunga quyidagilar: „Evmenidlar“ tragediyasida eriniyalar tomonidan onaqotil Orestning taʼqib qilinishi, Esxilning tugallanmagan fojiasidagi Edip oilasining laʼnati va dahshatli beixtiyor jinoyatlari, ayniqsa Sofoklning „Qirol Edip“ va „Edip Kolonda“ tragediyalari kiradi.
Platonning o‘ninchi kitobi „Davlat“da Ananke urchug‘i tasvirlangan, bu hikoyani yakunlovchi matnda aytib o‘tilgan.
„Ananke“ so‘zi Viktor Gyugoning „Parij Bibi Maryam ibodatxonasi“ romanida uchraydi: romanning asosiy qahramonlaridan biri, Klod Frollo uni ibodatxona devoriga yozadi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Mifi narodov mira. V 2 t. T.1. — M., 1991-92. — S.75
- ↑ Sm. Алкман, fr.102 Peydj, Orficheskie gimni III 13, Симий Родосский. Krilya Erota (AP XV 24); Nonn. Deyaniya Dionisa II 678.
- ↑ Орфические гимны LV 4
- ↑ Орфика, fr.126 Kern
- ↑ Platon. Gosudarstvo X 617s.
- ↑ Плутарх. Pochemu bojestvo medlit s vozdayaniem 25
- ↑ Pavsaniy. Opisanie Elladi II 4, 7
- ↑ Sm. Платон. Gosudarstvo X 616s, Тимей 48a.