Andrey Blagoveshenskiy

Andrey Vasilyevich Blagoveshenskiy
Tavalludi	1889-yil 13-iyun Toshkent, Turkiston oʻlkasi, Rossiya imperiyasi
Vafoti	1982-yil 24-sentabr (93 yoshda) Moskva, SSSR
Fuqaroligi	SSSR → Rossiya imperiyasi
Sohasi	Biologiya
Ish joylari	Toshkentdagi universitet asoschilaridan biri, 1945-yildan Rossiya Fanlar Akademiyasi Bosh botanika bog‘ining o‘simliklar o‘sishi va rivojlanishi fiziologiyasi laboratoriyasining mudiri.
Taʼlimi	Moskva davlat universiteti
Ilmiy darajasi	Biologiya fanlari doktori
Ilmiy unvoni	Professor
Mukofotlari

Andrey Vasilyevich Blagoveshenskiy (1889-yil 13-iyun — 1982-yil 24-sentyabr) rossiyalik biolog, botanik va biokimyogar. Rossiya evolyutsion o‘simlik biokimyosining asoschilaridan biri. Toshkent universitetining asoschilaridan biri va o‘zbek biologiya fanining asoschisi. Biologiya fanlari doktori, professor, Rossiya Fanlar akademiyasining Bosh botanika bogʻi oʻsimliklar oʻsishi va rivojlanishi fiziologiyasi laboratoriyasi mudiri (Moskva). Beruniy nomidagi Davlat mukofoti laureati.

Biografiyasi

Harbiy shifokor oilasida tug‘ilgan onasi o‘qituvchi bo‘lib ishlagan. Uning Viktor ismli ukasi va Yekaterina ismli singlisi bo‘lgan.

1907-yilda A. V. Blagoveshenskiy otasi xizmat qilgan Fargʻona shahridagi gimnaziyani tamomlab, Moskva universitetining fizika-matematika fakultetining tabiiy fanlar fakultetiga o‘qishga kiradi. 1912-yilda universitetni o‘simliklar fiziologiyasi mutaxassisligi bo‘yicha tamomlab, professorlik unvoniga tayyorlash uchun kafedrada qoldiriladi. 1916-yildan Voronej qishloq xoʻjaligi institutining oʻsimliklar fiziologiyasi va mikrobiologiyasi kafedrasida katta assistent bo‘lib ishlagan, 1919-yildan esa ushbu kafedraga rahbarlik qilgan.

1918-yil mart oyida Blagoveshenskiy Moskva universitetida magistrlik imtihonlarini topshirdi. 1919-yilda oʻsha paytda Moskva universiteti negizida tashkil etilayotgan Turkiston universitetining oʻsimliklar fiziologiyasi professori etib saylandi. Keyin bu bo‘limni o‘n yildan ortiq boshqargan.

Toshkentdagi hayotining shu davrida Blagoveshenskiy universitetning tibbiyot fakultetida biologik kimyo, qishloq xo‘jaligi fakultetida mikrobiologiya kurslaridan dars bergan. 1921-1930-yillarda universitetning pedagogika fakulteti va fizika-matematika fakulteti dekani etib saylangan, shuningdek, Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti qoshidagi Botanika fakultetlararo instituti direktori etib saylangan.

1925-yilda biokimyo muammolariga tarixiy yondashuvning muhimligini ko‘rsatadigan „Evolyutsiya jarayonining yo‘nalishi masalasi to‘g‘risida“ asarini nashr etdi, birinchi marta o‘simlik organizmlarining evolyutsiyasini aniqlashga yondashuvni biokimyo va termodinamika nuqtai nazaridan ko‘rib chiqdi. Bu ish Blagoveshenskiyning keyingi nazariy va amaliy tadqiqotlari uchun asos bo‘ldi va unda ishlab chiqilgan qoidalar uni SSSR va Rossiyada evolyutsion biokimyoning asoschisi deb hisoblashga asos bo‘ladi.

1930-yil oxirida A. V. Blagoveshenskiy Moskvaga ko‘chib o‘tdi va Shakar sanoati markaziy ilmiy-tadqiqot instituti (ShSMTI) biokimyo bo‘limi boshlig‘ining o‘rinbosari bo‘ldi. Shu bilan birga, bir qator sanoat institutlarida: Non pishirish sanoati institutida, O‘g‘itlar ilmiy-tadqiqot institutida ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bordi. 1933-yilda SSSR Sog‘liqni saqlash xalq komissarligi A. N. Bax nomidagi Biokimyo institutida proteolitik fermentlar laboratoriyasining mudiri bo‘ldi. 1935-yilda ilmiy ishlar jamlanmasi asosida unga biologiya fanlari doktori ilmiy darajasi berildi. 1934-yilda universitet talabalari uchun „O‘simliklar biokimyosi“ darsligini nashr ettirdi.

1935-yilda Suxumi shahrida BETI (Gorkiy nomidagi Butunittifoq eksperimental tibbiyot instituti) filialida laboratoriya tashkil qildi, o‘sha paytda uning laboratoriyasini o‘z ichiga oldi. Ushbu laboratoriyada yangi paydo bo‘lgan xavfli neoplazmalarni transplantatsiya qilishda qon fermentlari va subtropik o‘simliklarning vegetativ organlarining proteolitik fermentlari bilan ishladi.

1941-yilda Andrey Vasilyevich Toshkentga evakuatsiya qilindi va u yerda urush oxirigacha Oʻrta Osiyo universiteti (O‘ODU) oʻsimliklar fiziologiyasi kafedrasini boshqargan. 1944-yilda Toshkentdagi samarali ilmiy-tadqiqot ishlari uchun A. V. Blagoveshenskiyga O‘zbekiston SSRda xizmat ko‘rsatgan fan arbobi faxriy unvoni berildi. 1967-yilda mehnatlari uchun O‘zbekiston SSR Beruniy nomidagi Davlat mukofoti bilan taqdirlangan.

1945-yildan umrining oxirigacha Andrey Vasilyevich Blagoveshenskiy Moskvadagi SSSR Fanlar akademiyasining Bosh botanika bog‘ida tashkil etilgan o‘simliklarning o‘sishi va rivojlanishi fiziologiyasi laboratoriyasiga rahbarlik qildi.

Uning ilmiy faoliyati natijasi 200 dan ortiq bosma asarlar, shu jumladan bir nechta monografiyalar hisoblanadi.

A. V. Blagoveshenskiy o‘qituvchilik faoliyatini davom ettirdi, shu bois V. I. Lenin nomidagi Moskva davlat pedagogika institutida 10 yildan ortiq ishladi. „Bilim“ jamiyati ishida ham faol ishtirok etdi: radioda maʼruzalar hamda ilmiy-ommabop maʼruzalar o‘qidi, sovet fanining yutuqlarini namoyish etishda faol ishtirok etdi, ikki marta SSSR XXYK kumush medallari bilan taqdirlangan.

1916-yildan umrining oxirigacha Rossiya botanika jamiyati (keyinchalik Butunittifoq botanika jamiyati) aʼzosi, kengash aʼzosi boʻlgan.

O‘zi tashkil etgan Rus geografiya jamiyatining Turkiston boʻlimi boshqaruvi aʼzosi bo‘lgan. Moskva Olimlar uyida biologiya bo‘limining tashkilotchilaridan biri va faol aʼzosi, SSSR Fanlar akademiyasining Bosh botanika bog‘i byulleteni tahririyati aʼzosi bo‘lgan.

Andrey Vasilyevich Blagoveshenskiy 1982-yil 24-sentyabr kuni Moskvada vafot etdi. Moskvadagi Donskoy qabristoniga dafn etilgan.

Mukofot va jamoatchilik eʼtirofi

Andrey Vasilyevich Blagoveshenskiy — Lenin va Oktabr inqilobi ordenlari Kavaleri, medallar bilan taqdirlangan.

Ayrim ilmiy ishlar va monografiyalar

• „O‘simliklardagi evolyutsiya jarayonining biokimyoviy asoslari“ (1950-yil)
• „O‘simliklarda azotni o‘z ichiga olgan moddalar almashinuvining biokimyosi“ (1958-yil)
• „Gulli o‘simliklarning biokimyoviy evolutsiyasi“ (1966-yil)

Adabiyot

• Blagoveshenskiy A. V. Markaziy Osiyoning birinchi universitetidagi ish xotiralaridan // „Qiyin yo‘llar xotirasi“ xotiralar to‘plami. — Toshkent: „O‘qituvchi“, 1980-yil. — 5-55-betlar.
• Blagoveshenskiy A. V. G‘arbiy Tyan-Shan etaklari haqida. — M.-L.: Yosh gvardiya, 1929-yil. — 61, [3] bet.
• Sokolova S. M., Tixomirov V. N. Andrey Vasilyevich Blagoveshenskiy — taniqli rus fiziologi va biokimyogari, rus o‘simlik evolyutsion biokimyosining asoschilaridan biri (tug‘ilganining 100 yilligiga) // MOIP byulliteni. „Biologiya“ bo‘linmasi. — 1989-yil. — T. 94, 6-son — 3-8-betlar.