Angelina Acuña
| Angelina Acuña | |
|---|---|
 | |
| Tavalludi |
31-yanvar 1904-yil |
| Vafoti |
14-iyun 2006-yil (101 yoshda) Xutiapa, Gvatemala |
| Faoliyat yillari | 1938—1999 |
María Angelina Acuña Sagastume de Castañeda (talaffuzi: Mariya Anxelina Akunya Sagastume de Kastaneda ; 1905-yil 31-yanvarda tugʻilgan, 2006-yil 14-iyunda vafot etgan) gvatemalаlik nasr va sheʼriyat ijodkori. Oʻz mamlakatining yirik shoirasi boʻlgan Acuña, ayniqsa sonet janrining mumtoz shaklidan foydalanishdagi qatʼiyligi bilan tanilgan. Yozuvchi Margarita Karrera uni „Gabriela Mistralning maʼnaviy singlisi“ deb taʼriflagan[1].
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]María Angelina Acuña Sagastume de Castañeda[2] was born in Jutiapa[3] Xutiapda[4] Fransisko Acuña va Adela Sagastume de Acuña oilasida tugʻilgan.
Angelina Gvatemalaga koʻchib borib, u yerda boshlangʻich sinf oʻqituvchisi boʻlish uchun oliygohda taʼlim olgan. Belen qizlar uchun moʻljallangan Markaziy institutida fan va adabiyot boʻyicha bakalavr darajasini olgan. Universitetni tugatgach, Belen markaziy pedagogika instituti va Markaziy Amerika milliy instituti (INCA) kabi taʼlim muassasalarida faoliyat yuritgan. Shuningdek, taklif etilgan professor sifatida Floridaning Janubiy kollejida (Leyklend, Florida) ham dars bergan[4]. Acuña 1930-yillarda sheʼrlarini nashr eta boshlagan va Gvatemalaning eng sermahsul shoiralaridan biriga aylangan. Uning asarlari El Imparcial gazetasida, Nosotras nomli yetakchi ayollar jurnalida, shuningdek, muqovali toʻplamlarda chop etilgan[5].
U koʻplab sheʼriy tanlovlarda qatnashib, koʻp mukofotlarni qoʻlga kiritgan, bu esa nashrlarni koʻpaytirish uchun imkoniyatlar yaratgan[6]. Tilni mohirona bilgani tufayli, erkak aql-zakovatini ayol aqlidan ustun deb hisoblovchi jamiyatda ham eʼtirofga sazovor boʻlgan[7][8].
Gvatemalalik baʼzi yozuvchi hamkasblaridan farqli oʻlaroq, masalan, oʻsha paytda hukmron boʻlgan ayollarga nisbatan nafrat tufayli yozishni tashlagan Elisa Hall de Asturias[9] yoki Jorge Ubico Castañeda diktaturasi davrida jamiyatdan chetlatilishga duch kelgan Magdalena Spinoladan farqli ravishda, Akunya tahdidlardan qochish uchun sheʼriy shakllardan mohirona foydalangan[10].
1938-yilda Olga Violeta Luna de Marroquín, María del Pilar de Garcia, and Magdalena Spínola bilan birgalikda Markaziy Amerikadagi birinchi ayollar sheʼriyati toʻplamiga aylangan „Colección lila“ nomli antologiyada ishtirok etgan[11]. U bir nechta adabiy jurnallarga asos solib, ularni boshqargan, shuningdek Gvatemala til akademiyasining aʼzosi boʻlgan. 1944-yilda u Gvatemala ayollarning fuqarolik huquqlari uchun ittifoqini (Unión Femenina Guatemalteca Pro-ciudadanía) tashkil etgan ilgʻor fikrli ayollar guruhiga qoʻshilgan. Bu guruhga Elisa Hall de Asturias, Berta Corleto, Gloria Méndez Mina de Padilla, Rosa de Mora, Irene de Peyré, va Graciela Quan kabi ayollar kirgan. Ittifoq aʼzolari oʻzlarining fuqarolik huquqlarini, jumladan saylov huquqini tan olish uchun kurashganlar. 1944-yilgi Gvatemala inqilobi gʻalabasidan soʻng, 1945-yil 1-martda eʼlon qilingan yangi konstitutsiya barcha savodli fuqarolarga, shu jumladan ayollarga ham ovoz berish huquqini bergan[12].
Vafoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]Acuña 101 yoshida oʻzining vatani Xutiapadagi (Gvatemala) uyida vafot etgan[13].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Gonzalez, Ana Lucia. „Angelina Acuña: maestra del soneto“. Prensa Libre (2014-yil 9-fevral). Qaraldi: 2015-yil 30-may.
- ↑ „Angelina Acuña“ (Spanish). Guatemala: de Guate (2004-yil 12-sentyabr). Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
- ↑ Nag, Leidy Maria „Angelina Acuña“ (Spanish). Buenas Tareas. Guatemala: Buenas Tareas (2011-yil 17-mart). Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
- ↑ 4,0 4,1 „Angelina Acuna Castaneda“ (Spanish). Leo Prensa Libre. Guatemala: Leo Prensa Libre (2011-yil 8-avgust). Qaraldi: 2015-yil 29-iyun.
- ↑ Finzer, Erin S. (August 2008). "Poetisa Chic: Fashioning the Modern Female Poet in Central America, 1929-1944". Dissertations Department of Spanish and Portuguese (University of Kansas): 174. https://kuscholarworks.ku.edu/bitstream/handle/1808/4555/Finzer_ku_0099D_10150_DATA_1.pdf. Qaraldi: 29 June 2015.
- ↑ "Finzer (2008)", p 175
- ↑ "Finzer (2008)", p 176
- ↑ Quirante, Gabriela „Investigación sobre Semilla de mostaza (1938) de Elisa Hall“ (Spanish). Investigacion Semilla de mostaza. Guatemala: ¿Quién dudó y quién duda? (2014-yil 12-dekabr). Qaraldi: 2015-yil 19-iyun.
- ↑ "Finzer (2008)", p 183
- ↑ "Finzer (2008)", pp. 200-01
- ↑ "Finzer (2008)", p 60
- ↑ Rodríguez de Ita, Guadalupe (March 2001). "Participación Política de las Mujeres en la Primavera Democrática Guatemalteca (1944-1954)" (Spanish). Participación política, persecución y exilio femenino al sur de la frontera mexicana (En la segunda mitad del siglo XX) (San Jose, Costa Rica: Universidad de Costa Rica) Chapter 8. Archived from the original on 5 March 2016. https://web.archive.org/web/20160305122555/http://historia.fcs.ucr.ac.cr/articulos/esp-genero/2parte/CAP8Guadalupe.htm. Qaraldi: 19 June 2015.
- ↑ Obituary, prensalibre.com. Accessed 28 April 2022.