Anqara tumanlari
Anqarada 25 ta tuman bor. Anqara Metropolitan Belediyesi tarkibiga kiradigan ushbu tumanlar: Oqyurt, Oltindag, Ayas, Bala, Beypazari, Chamlıdere, Chankaya, Chubuk, Elmadağ, Etimesgut, Evren, Golbasi, Gudul, Haymana, Kahramankazan, Kızılchahamam, Kalechik, Kahramankazan, Millat,Nallihan, Sincan, Sereflikochisar,Po‘latli, Yenimahalle[1].
Tumanlar roʻyxati
[tahrir | manbasini tahrirlash]Markaziy tumanlar:
| xaritada joylashuvi | Nomi |
|---|---|
|
Oltindag |
|
Chankaya |
|
Etimesgut |
|
Golbasi |
|
Kecioren |
|
Mamak |
|
Pursaklar |
|
Sincan |
|
Yenimahalle |
Boshqa tumanlar:
| xaritada joylashuvi | Nomi |
|---|---|
|
Oqyurt |
|
Ayas |
|
Bala |
|
Beypazari |
|
Chamlidere |
|
Chubuk |
|
Elmadag |
|
Evren |
|
Gudul |
|
Haymana |
|
Kahramankazan |
|
Kalechik |
|
Kızılchahamam |
|
Nallihan |
|
Po‘latli |
|
Sereflikochisar |
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Anqara Shehremaneti 1924-yil 16-fevralda qabul qilingan 417-sonli qonun bilan tashkil etilgan va 1930-yilda qabul qilingan 1580-sonli qonun bilan bekor qilingan. 1580-sonli qonun bugungi kunga qadar turli oʻzgarishlarga uchragan boʻlsa-da, bugungi kundagi munitsipalitetlarning vazifalari, vakolatlari va mas’uliyatini belgilab beruvchi asosiy manba boʻlib kelgan[2]. 1936-yilgacha mavjud boʻlgan Anqara tumani Chankaya ajratilganda boʻlingan va 1936-yilda yangi tumanga aylangan[3]. 1953-yilda Oltindagʻ tumani tashkil etilgan. Etimesgut 1968-yilgacha tuman boʻlib qolgan, keyin Anqara shahriga qarashli mahallaga aylantirilgan, 1990-yilda esa tuman boʻlib, shahar tashkiloti tashkil etilgan[4]. 1983-yilda yangi tumanlar guruhi tuzildi: ilgari Oltindag ' tumaniga qarashli boʻlgan Kechiören[5], Mamak, Chankaya mahallasi[6], 1923-yildan beri tuman boʻlgan Gölbaşı[7] va ilgari tuman boʻlgan Sincon . Ushbu tumanlardan biri boʻlgan Sincan, Anqara shahar hokimiyati chegaralariga olindi va 1988-yilda markaziy tumanga aylandi[8]. 1984-yilda Yenimahalle tuman boʻlganidan keyin, bir paytlar shahar boʻlgan Kahramankazan (1987[9]), Oqyurt (1990[10]) va Pursaklar (2008[11]) Anqara tumanlariga aylandi.
Bu jarayonda Anqara viloyatiga bogʻlangan baʼzi hududlar ham viloyatdan ajralib chiqdi. 1989-yilgacha viloyatga qarashli boʻlgan Qırıkkale tumani, 1989-yilda 3578-sonli qonunga binoan alohida viloyatga aylandi. Shu bilan birga, Anqara viloyatiga bogʻlangan Delice, Keskin va Sulakyurt tumanlari ham Qirikkale viloyati bilan bogʻlangan[12]. Shereflikochhisar tumanidagi shahar, Ağaçören 1989-yilda atrofdagi qishloqlar bilan tuman boʻlgan va Aksaray viloyati bilan bogʻlangan.
Aholisi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Joriy aholi qiymatlari (TUIK, 2022-yil 4-fevral maʼlumotlari)
[tahrir | manbasini tahrirlash]Anqara viloyati aholisi: 5 747 325 (2021-yil oxiri). Viloyatning maydoni 25,632 km2. Viloyatda 1 km2 ga 224 kishi toʻgʻri keladi. (Eng yuqori zichlikka ega tuman: 5930 kishi bilan Kechiören)
Viloyat aholisining yillik o‘sish sur’ati 1,48 foizni tashkil etdi. TUIKning 2022-yil 4-fevraldagi maʼlumotlariga koʻra, ushbu munitsipalitetlarda 25 ta tuman va munitsipalitet, jami 1425 ta mahalla mavjud.
Aholi oʻsish sur’atlari eng yuqori va eng past boʻlgan tumanlar: Oltindag (2,91 %), Bala (-10,92 %)
| Tumanlar | 2020-yil aholisi | 2021-yil aholisi | Farqi | Aholi soniortishi % da | Hududi km2[13] |
| Oqyurt | 37.456 | 38.588 | 1.132 | 3,02 | 369 |
| Oltındag | 396.165 | 407.675 | 11.510 | 2,91 | 123 |
| Ayas | 13.686 | 13.093 | −593 | −4,33 | 1041 |
| Bala | 25.780 | 22.966 | −2.814 | −10,92 | 1851 |
| Beypazarı | 48.732 | 48.393 | −339 | −0,70 | 1697 |
| Chamlıdere | 8.883 | 8.350 | −533 | −6,00 | 782 |
| Chankaya | 925.828 | 949.265 | 23.437 | 2,53 | 483 |
| Chubuk | 91.142 | 91.363 | 221 | 0,24 | 1198 |
| Elmadağ | 45.122 | 44.236 | −886 | −1,96 | 647 |
| Etimesgut | 595.305 | 606.472 | 11.167 | 1,88 | 273 |
| Evren | 3.045 | 2.965 | −80 | −2,63 | 222 |
| Golbası | 140.649 | 142.961 | 2.312 | 1,64 | 1364 |
| Gudul | 8.438 | 8.155 | −283 | −3,35 | 540 |
| Haymana | 28.922 | 27.298 | −1.624 | −5,62 | 2164 |
| Kahramankazan | 56.736 | 57.913 | 1.177 | 2,07 | 547 |
| Kalechik | 12.941 | 12.502 | −439 | −3,39 | 1110 |
| Kızılchahamam | 27.507 | 26.968 | −539 | −1,96 | 1623 |
| Mamak | 669.465 | 682.420 | 12.955 | 1,94 | 321 |
| Nallıhan | 27.434 | 26.961 | −473 | −1,72 | 2079 |
| Poʻlatlı | 126.623 | 127.526 | 903 | 0,71 | 3618 |
| Pursaklar | 157.082 | 159.676 | 2.594 | 1,65 | 169 |
| Sincan | 549.108 | 561.411 | 12.303 | 2,24 | 880 |
| Sereflikochisar | 33.310 | 33.475 | 165 | 0,50 | 2155 |
| Yenimahalle | 695.395 | 703.809 | 8.414 | 1,21 | 219 |
| Anqara | 5.663.322 | 5.747.325 | 84.003 | 1,48 | 25.634 |
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „İlçe Belediye Başkanları“. 9 mayıs 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 15 mayıs 2014.
- ↑ „Ankara Büyükşehir Belediyesi Tarihi“. 19 mayıs 2014da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 29 ocak 2012.
- ↑ „T.C. Çankaya Kaymakamlığı - İlçe tanıtımı“. 13 aralık 2009da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 ekim 2009.
- ↑ „Tarih İçinde Etimesgut“. 6 aralık 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 ekim 2009.
- ↑ „Keçiören Belediyesi Tarihçesi“. 6 aralık 2015da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 ekim 2009.
- ↑ „İlçemizin Tarihçesi“. 26-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 ekim 2009.
- ↑ „Gölbaşı Tarihi“. 4 mayıs 2012da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 ekim 2009.
- ↑ „T.C. Ankara Valiliği - İlçeler“. 2 nisan 2010da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 1 ekim 2009.
- ↑ „103 İlçe Kurulması Hakkında Kanun“. 19 kasım 2012da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „130 İlçe Kurulması Hakkında Kanun“. 19 kasım 2012da asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „Büyükşehir belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun“. 17-martda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ „T.C. Kırıkkale Valiliği resmî sitesi, İlin Tarihi Oluşumu sayfası“. 24 ocak 2010da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 10 temmuz 2009.
- ↑ „Arşivlenmiş kopya“. 24 ekim 2019da asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 4 şubat 2020.