Apple A9
Apple A9 Apple Inc tomonidan ishlab chiqilgan 64 bit ARM ga asoslangan chip tizimi (SoC). TSMC hamda Samsung tomonidan Apple uchun ishlab chiqarilgan, u 1-marotaba 2015-yilning 9-sentabrda taqdim etilgan , iPhone 6S va 6S Plusda paydo boʻldi[1]. Apple oʻzidan oldingi Apple A8 ga nisbatan 70%ga koʻproq CPU unumdorligiga ega[1]. 2018-yilning 12-sentabrda iPhone 6S va iPhone 6S Plus hamda 1-avlod iPhone S ishlab chiqarish toʻxtatildi , shu sababli A9 chiplarini ishlab chiqarilishi ham toʻxtatildi. iPhone 6S va 6S Plus uchun eng soʻnggi dasturiy taʼminot yangilanishlari, shu jumladan, ushbu chipdan foydalanadigan iPhone SE (1-avlod) variantlari tizimlari iOS 15.7.6 boʻlib, 2023-yilning 18-mayda chiqarilgan, chunki ular 2022-yilda iOS 16 ning chiqarilishi bilan toʻxtatilgan . Ushbu chipdan foydalanadigan 5-avlod iPad 2023-yilning 18-mayda chiqarilgan iPadOS 16.5 edi, chunki u iPadOS 17ning 2023-yilda chiqarilishi bilan toʻxtatilgan edi.
Dizayn
[tahrir | manbasini tahrirlash]A9 Apple tomonidan ishlab chiqilgan 64 bitli 1.85GHz ega boʻlgan ARMv8 Twister deb nomlangan 2 yadroli CPU. iPhone 6S dagi A9 paketga kiritilgan 2 GB LPDDR4 operativ xotiraga ega. A9 maʼlumotlar uchun 64 KB va yoʻriqnomalar uchun 64 KB L1 keshiga shu jumladan ikkala protsessor yadrolari tomonidan taqsimlangan 3 MB L2 keshiga va butun SoC ga xizmat koʻrsatadigan hamda jabrlanuvchi kesh sifatida ishlaydigan 4 MB L3 keshiga ega[2]. A9 , shuningdek , 650 MGts chastotali maxsus PowerVR Series7XT grafik protsessoriga ega boʻlib va 6x shaxsiy shader yadrolari yana Apple kompilyatoriga ega hisoblanadi[3].
A9 yangi tasvir protsessorini oʻz ichiga oladi hamda bu xususiyat dastlab A5 da taqdim etilgan va oxirgi martaba A7 da yangilangan boʻlib, vaqt va fazoviy shovqinni yaxshiroq pasaytirish uchun hamda mahalliy ohanglarni xaritalash yaxshilangan[4]. A9 toʻgʻridan-toʻgʻri oʻrnatilgan M9 harakat protsessorini birlashtiradi, shuningdek, bu xususiyat dastlab A7 bilan birga alohida chip sifatida taqdim etilgan. Akselerometr; giroskop; kompas va barometrga xizmat koʻrsatishdan tashqari, M9 protsessori Siri ovozli buyruqlarini taniy oladi[4].
A9 H.264 uchun video kodek kodlashni qoʻllab-quvvatlaydi. Hamda u HEVC[5] H.264, MPEG‑4 va Motion JPEG uchun dekodlashni qoʻllab-quvvatlaydi[6].
A9 PCIe ulanishi orqali aloqa qiladigan Apple tomonidan ishlab chiqilgan NVMe ga asoslangan kontrollerdan foydalanadigan maxsus saqlash yechimiga ega[7]. iPhone 6s ning NAND dizayni mobil qurilmalarda keng tarqalgan flesh-xotiradan koʻra, shaxsiy kompyuter sinfdagi SSDga koʻproq oʻxshaydi. Telefonga tez-tez flesh-xotiraga ulanish uchun eMMC yoki UFS dan foydalanadigan raqobatchilarga nisbatan sezilarli darajada saqlash samaradorligini oshirib beradi.
Mikroarxitektura
[tahrir | manbasini tahrirlash]A9 mikroarxitekturasi 2-avlod Cyclone (A8 chipida qoʻllanadi) mikroarxitekturasiga oʻxshaydi. Mikroarxitekturaning baʼzi xususiyatlari shulardan iborat:
| Quvur chuqurligi (bosqichlari) | 16 |
|---|---|
| Emissiya kengligi | 6 ta mikro-operatsiya |
| ROB | 196 mikro-operatsiya |
| Yuklashning kechikishi | 8 tsikl |
| Filialni notoʻgʻri taxmin qilish uchun jarima | 9 |
| Butun sonli quvurlar soni | 4 |
| Oʻzgartiruvchi ALU soni | 4 |
| Yuklash/saqlash birliklari | 2 |
| Butun sonli quvur bufer hajmi | 48 |
| Filiallar soni | 2 |
| Bilvosita filial birliklari | 1 |
| Filial quvurlari buferining oʻlchami | 24 |
| FP ALU |
A8 ga nisbatan unumdorlikni oshirishning taxminan yarmi 1,85 GHz chastotaga toʻgʻri keladi. Taxminan chorak qismi yaxshiroq xotira quyi tizimi esa (3 karra tezroq va kattaroq keshlar) keladi. Qolgan chorak mikroarxitekturani sozlash va kichikroq texnologiya tugunidan keladi.
Shifrlash
[tahrir | manbasini tahrirlash]Apple maʼlumotlariga koʻra „Har bir iOS qurilmasi flesh-xotira va asosiy tizim xotirasi oʻrtasidagi DMA yoʻliga oʻrnatilgan maxsus AES 256 kripto dvigateliga ega, fayllarni shifrlashni yuqori samarador qiladi. Hamda A9 yoki undan keyingi A seriyali protsessorlarida flesh-xotira quyi tizimi faqat DMA kripto dvigateli orqali foydalanuvchilarning maʼlumotlarini oʻz ichiga olgan xotirsiaga kirish huquqiga ega boʻlgan izolyatsiyalangan avtobusda joylashgan.''
Ikkilamchi manba (Chipgate)
[tahrir | manbasini tahrirlash]Apple A9 chiplari 2 ta kompaniya tomonidan ishlab chiqariladi :
(a) Samsung
(b) TSMC .
Samsung versiyasi APL0898 deb nomlanadi va u 14nm da ishlab chiqariladi. FinFET jarayoni va 96 mm2 ga teng katta, TSMC versiyasi esa 16 nm da ishlab chiqarilgan shuningdek APL1022 deb nomlanadi. FinFET jarayoni va 104,5 mm 2 katta.
Qismlar oʻrtasida unumdorlikda sezilarli farq boʻlmasligi kerak edi[8]. Ammo 2015-yilning oktabr oyida Samsung kompaniyasi tomonidan ishlab chiqarilgan A9 chiplari boʻlgan iPhone 6S modellari TSMC tomonidan ishlab chiqarilgan protsessor ogʻir versiyalariga qaraganda batareyaning ishlash muddatini doimiy ravishda oʻlchaganligini daʼvo qilingan. Foydalanish; veb-sahifalar va grafikalar unchalik farq qilmadi[9]. Apple javob berdi: “Batareya quvvati tugamaguncha protsessorlarni doimiy ogʻir ish yuki bilan ishlatadigan sinovlar haqiqiy foydalanishni aks ettirmaydi" va u mijozlar uchun maʼlumotlari bilan birgalikda ichki testlar atigi 2% yoki 3% farqni koʻrsatganini aytdi[10][11].
Nomlash
[tahrir | manbasini tahrirlash]Twister CPU yadrosi ARM Holdings tomonidan litsenziyalangan, shuningdek, ARMv8-A koʻrsatmalar toʻplami arxitekturasini amalga oshirsa-da, bu mustaqil protsessor dizayni boʻlib, ARM tomonidan ishlab chiqilgan hamda 32 ni amalga oshiradigan juda eski, ammo shunga oʻxshash nomdagi Cortex-A9 va ARM9 protsessorlari bilan bogʻliq emas. Arxitekturaning bit ARMv7-A va ARMv5E versiyalari hisoblanadi.
Galereya
[tahrir | manbasini tahrirlash]Protsessorlar vizual jihatdan deyarli bir xil. Paket bir xil oʻlchamlarga ega boʻlib(taxminan 15,0mm × 14,5mm) va faqat belgilash matini hamda yuzaki farqlar mavjud. Paket ichida kremniy matritsa oʻlchamlari boʻyicha farqlanadi.
| Oʻtmishdoshi: Apple A8 |
Apple A9 2015 |
Vorisi: Apple A10 Fusion |
ARKit
[tahrir | manbasini tahrirlash]A9 protsessori ARKit uchun minimal talab sifatida keltirilgan[12].
Apple A9 ni oʻz ichiga olgan mahsulotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shuningdek qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Apple silicon, Apple tomonidan ishlab chiqilgan ARM-ga asoslangan protsessorlar qatori.
- Apple A9X
Maʼlumotnomalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 Apple (2015-yil 9-sentyabr). „Apple Introduces iPhone 6s & iPhone 6s Plus“. Press-reliz.
- ↑ Smith, Ryan. „Correcting Apple's A9 SoC L3 Cache Size: A 4MB Victim Cache“. AnandTech (2015-yil 30-noyabr). 2015-yil 1-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 1-dekabr.
- ↑ Kanter. „A Look Inside Apple's Custom GPU for the iPhone“ (en-US). 2019-yil 27-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 27-avgust.
- ↑ 4,0 4,1 „iPhone 6s - Technology“. Apple (2015-yil 8-sentyabr). 2015-yil 13-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 10-sentyabr.
- ↑ Thomson. „Introducing HEIF and HEVC“ (English) Slide 71 of presentation. Apple. 2021-yil 27-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 27-dekabr.
- ↑ „iPhone 6s - Technical Specifications“. support.apple.com. Qaraldi: 2022-yil 5-noyabr.
- ↑ „The Apple iPhone 6s and iPhone 6s Plus Review“. Anandtech (2015-yil 2-noyabr). 2016-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 4-aprel.
- ↑ Smith, Ryan. „Apple's A9 SoC Is Dual Sourced From Samsung & TSMC“. AnandTech (2015-yil 28-sentyabr). 2015-yil 30-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 30-sentyabr.
- ↑ Cunningham, Andrew. „Samsung vs. TSMC: Comparing the battery life of two Apple A9s“. Ars Technica. Condé Nast (2015-yil 12-oktyabr). 2015-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 13-oktyabr.
- ↑ „Analyzing Apple's Statement on TSMC and Samsung A9 SoCs“. AnandTech. 2015-yil 13-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 11-oktyabr.
- ↑ Barrett, Brian. „It Doesn't Matter Which A9 Chip Your iPhone Has. Get Over It“. Wired. 12 October 2015da asl nusxadan arxivlandi. Qaraldi: 11 October 2015.
- ↑ „Framework - ARKit“. 2017-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 4-avgust.