Aqtas masjidi (Janaqorg‘an tumani)
| Aqtas masjidi | |
|---|---|
qozoqcha: Ақтас мешіті | |
| Umumiy maʼlumot | |
| Maqomi | Respublika ahamiyatiga ega Qozogʻiston tarixi va madaniyati yodgorligi |
| Turi | Juma masjidi |
| Joylashuvi | Qiziloʻrda (viloyat) |
| Mamlakat |
 Qozogʻiston |
| Balandligi | 20 |
| Oʻlchamlari | |
| Boshqa oʻlchamlari | 20*20 m |
Aqtas masjidi — arxitektura saʼnatining yodgorligi. Hozirgi Qiziloʻrda viloyati, Jangaqorgʻan tumani, Besariq stansiyasining gʻarbida 7—8 km masofada, Sirdaryo daryosining sohilida joylashgan. 1884-yili qurilgan. Muallif nomaʼlum. Masjidning yonida qozoqlarning XVI-XIX asrlardagi doimiy manzilgohlari boʻlganga oʻxshaydi. Rivoyatlarga koʻra, masjidni toʻngʻich oʻgʻli Ibodulla qurishga kirishgan, oʻgʻli Otamagʻzum esa uni tugatgan, qurilishni maʼlum bir Toshkenboy moliyalagan, Samarqanddan hunarmandlar taklif qilingan (ozin Manap Kukenov). Bino Sirdaryoning oʻng qirgʻogʻidagi sel boʻyi ustidagi baland ayvonda joylashgan boʻlib, ayvon etagida shifobaxsh kuchiga ega buloq bor. Masjid shu qadar baland ediki, Xoja Ahmad Yassaviy va Ariston-bobo maqbaralari koʻrinib turardi. Makkaga jo‘nab ketish oldidan ziyoratchilar masjid yaqinidagi hududga to‘planishdi[1].
Tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Bino toʻgʻri burchakli kuydirilgan gʻishtdan (6,5x13x26 sm, 10 qator + 10 ip = 0,77 m) qurilgan. Shakli kvadrat shaklida qilib solingan gumbazli masjidning polidan gumbazgacha boʻlgan balandligi 19,15 m. Kirishi sharq tomonda[2]. Masjid gumbaziga 4 qirrali, 2 qavatli boʻyin orqali chiqishga boʻladi. Devorlari bezakli naqshlar bilan bezatilgan . Kirish tomonida 3 ta baland, nafis ark bor, masjidga kirish oʻrta arkdan qilingan[3]. Shimol va janubiy devorlarga bezatilgan derazalar oʻrnatiladi; shimoliy deraza ostida va bitta eshik bor.
Masjidning mehrobi gʻarb tomondagi devorning oʻrtasida joylashgan. Shimoliy poydevoriga olib boriladigan qazish ishlari davomida toʻrt burchakli xonalarning poydevori topildi. Shu bilan solishtirsak, masjid yonida madrasa bo‘lgandek tuyuladi.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]1982-yili davlat ahamiyatiga molik tarix va madaniyat yodgorliklari roʻyxatiga kiritgan, davlat muhofazasiga olingan.
1984-86-yillari masjidni qayta tiklash ishlari olib borildi[4].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Памятники истории: мечеть Актас“ (ruscha) (памятники истории: мечеть актас).
- ↑ "Qazaqstan": Ұlttiq ensklopediya/Bas redaktor Ә. Nisanbaev — Almati „Qazaq ensiklopediyasi“ Bas redaksiyasi, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- ↑ Qazaq mәdenietі. Ensiklopediyaliq aniqtamaliq. Almati: „Aruna Ltd.“ JShS, 2005 ISBN 9965-26-095-8
- ↑ Islam. Ensiklopediyaliq aniqtamaliq. Almati: „Aruna Ltd.“ JShS, 2010 ISBN 9965-26-322-1