Ashlyan-fu
Ash-lyanfu (ashlyamfu, ashlyanfu) — dungan milliy taomi. Bu kraxmal boʻlaklari solingan lapsha. Koʻplab Osiyo mamlakatlarida tayyorlanadi. Postsovet hududida eng mashhuri Qorakoʻl, Qirgʻizistonning Issiqkoʻl viloyatining maʼmuriy markazida tayyorlangan ashlyan-fu hisoblanadi[1][2][3].
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Ushbu taomning tarixi toʻliq aniq emas. Bir manbaga koʻra, uni Xitoydan koʻchmanchi-dunganlar olib kelgan[3].
Xitoy va dunganlar uni len-fyn deb atashadi, bu „sovuq kraxmal“ degan maʼnoni anglatadi, ammo Xitoyda bu taom biroz boshqacha tarzda tayyorlanadi[3].
Sotuvdagi eng qadimgi koʻrinishi taxminan XX-asrning 70-yillarida Prjevalsk (hozirgi Qorakoʻl) koʻchalarida. Joyida yarim tayyor mahsulotlardan tayyorlanib, xususiy shaxslar, asosan dungan ayollari tomonidan sotilgan. 80-yillarning boshlarida u shahar ovqatlanish joylarida paydo boʻla boshladi, 1986-yilda yangi Prjevalskiy bytkombinat kafesida mayda toʻgʻralgan goʻshtli ashlyanfu paydo boʻldi. 80-yillarning oxiriga kelib, u Frunze shahridagi (hozirgi Bishkek) kafelarda paydo boʻla boshladi.
Qirgʻizistonda ashlyan-fu keng tarqaldi, ashlyan-fu tayyorlash va tez yeyish boʻyicha musobaqalar oʻtkaziladi[4]. Xitoyning mashhur „len-fyn“ (dunganlar orasida „lyanfu“) taomi nomiga turkiy „ash“ (taom, ovqat) qoʻshilgan deb taxmin qilish mumkin. „Ashlyanfu“ mana shunday kelib chiqqan. Shubhasiz, „lyanfu“ ga yangi ingredientlar ([apsha, tuxum) qoʻshilishi bilan yangi nom kerak boʻldi: „ashlyanfu“.
Tayyorlash
[tahrir | manbasini tahrirlash]Taomning tarkibiy qismlari — lapsha, sous, qaynatma kraxmal, omlet[5].
Lapsha bugʻdoy unidan yoki loviya kraxmalidan tayyorlanishi mumkin. U qaynatiladi va yuviladi[5]. Sous har xil boʻlishi mumkin, bu „laza (lazdjan)“ (uygʻurcha achchiq ziravor)[5] yoki sabzavotli[1] sous, goʻsht qoʻshilgan variantlari maʼlum[2]. Kraxmal sekin olovda 15-20 daqiqa qaynatiladi, sovutiladi va boʻlaklarga boʻlinadi[1]. Omlet uchun tuxum koʻpirtiriladi, qovuriladi, tayyor „blin“ kichik tasmalarga boʻlinadi[1]. Tortilayotganda barcha masalliqlar tarelkaga solinadi va ustiga maydalangan koʻkatlar sepiladi[5].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 „Ашлямфу — съедобный бренд Кыргызстана“. 2019-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-iyun.
- ↑ 2,0 2,1 „«Вечерка» подскажет рецепт вкусного ашлямфу“. 2019-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-iyun.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 „Новые лица“. 2019-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-iyun.
- ↑ „На летнем фестивале определят лучшего изготовителя каракольского ашлянфу“. 2019-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 18-iyun.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Daniyar Derkembaev „Ya — povar!“
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- „Киргизия.Рецепт Ашлянфу, дунгане, русско-китайский перевод.“ (2010.01.22). Qaraldi: 2014-yil 18-mart.
- „Дунганский Виртуальный Мир. Из книги Данияра ДЕРКЕМБАЕВА "Я – повар!"“ (2012.12.16). 2014-yil 26-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 24-iyun.
- „«Ашлямфу»-»Дунганская Кухня»….Острота азиатских блюд.Ашлямфу на счастье.В средней Азии“ (2012.11.09). 2014-yil 26-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 18-mart.
- http://www.koolinar.ru/recipe/view/91124