Astronomik asbob xatosi

Astronomik asbob xatosi — biror bir yoritqichni kuzatishda yoki kattalikni oʻlchashda asbobning nuqsonir notoʻgʻri ishlashi va b. sabablarga koʻra kelib chiqadigan xato. Hamma vaqt kuzatish va oʻlchash natijalarini koʻpaytirib yoki kamaytirib yuboradi. Osmon ismlarini kuzatishdakelib chiqadigan xato teleskop obyektivlari va koʻzgularining turli abberatsiyalari, mikroskoplarining notoʻgʻri ishlashi va texnik nuqsonlari bilan bogʻliqdir. Bularning hammasi izchil (sistematik) xato hisoblanadi. Astrofotografiyalarni laboratoriyada koordinatalarni oʻlchash mashinasi, astrofotometr, astrospektrometr va hokazo yordamida oʻlchashda, asboblarni yasashda, oʻrnatish yoki notoʻgʻri ishlashida yoʻl qoʻyilgan izchil xatolar uchraydi. Xatolarning hammasi atrof muhitdagi temperatura oʻzgarishiga bogʻliq. Kuzatish va oʻlchash davrida hamma izchil xatolar tekshiriladi va hisobga olinadi. Shu bilan birga kuzatishda teleskopga bogʻliq boʻlmagan, ammo kuzatish natijalarini izchil oʻzgartiradigan refraksiyani ham hisobga olishga toʻgʻri keladi. Yuqorida aytilgan hamma xatolar hisobga olinganda ham oʻlchash natijalari hisoblab topilgan natijalarga mos tushmaydi. Bu hol oʻlchashda tasodifiy xato borligini koʻrsatadi. Tasodifiy xatoning kelib chiqishi sabablari (qoʻpol xato bundan mustasno) juda murakkab va koʻp. Oʻlchash natijalarini bunday xatodan xoli qilish uchun har bir kattalikni bir necha marta qayta oʻlchash usuli qoʻllanadi. Tasodifiy xatolar nazariyasiga koʻra, istalgan kattalikni koʻp marta oʻlchash uning haqiqiy qiymatiga eng yaqin qiymatni topish imkonini beradi.

Havolalar

• http://referat.arxiv.uz (Wayback Machine saytida 2019-11-28 sanasida arxivlangan)