Avstraliya — Turkiya munosabatlari
 | |
 Avstraliya |
 Turkiya |
Avstraliya Hamdoʻstligi va Turkiya Respublikasi oʻrtasida tashqi aloqalar mavjud. Ikki davlat oʻrtasida diplomatik munosabatlar 1967-yilda oʻrnatilgan. Avstraliyaning 1968-yildan beri Anqarada elchixonasi, Istanbulda bosh konsulligi va Chanoqqal’ada konsulligi bor. Turkiyaning 1967-yildan beri Kanberrada elchixonasi va Melburn va Sidneyda ikkita bosh konsulligi bor.
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Gelibolu kampaniyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Turkiya va Avstraliyaning birinchi toʻqnashuvi Chanoqqal’a jang maydonlarida boʻldi. Britaniya imperiyasi, Fransiya va Rossiya ittifoqdosh qoʻshinlari Dardanel boʻgʻozidan oʻtishni taʼminlash uchun Gallipoliga kelib, ittifoqchi kuch boʻlgan Rossiyaga dengiz yoʻlini ochib berdilar.
Ikki mamlakat oʻrtasidagi tarix har sohadagi munosabatlarni yanada mustahkamlash va chuqurlashtirish uchun mustahkam poydevor boʻlib xizmat qilmoqda. Mustafo Kamol Otaturkning 1934-yilda avstraliyalik va yangi zelandiyalik onalarga yuborgan xabarida turk va avstraliyalik xalqlar oʻrtasidagi iliq tuygʻular misol boʻla oladi: "Qoni toʻkib, jonini yoʻqotgan oʻsha qahramonlar… sizlar qalbimizdasiz. Farzandlaringiz doʻst yurtning tuprogʻida yotibdi. Shuning uchun tinchlaning. Bu yurtimizda yonma-yon yotgan Jonnilar bilan Mehmetlarning farqi yoʻq… Siz olis yurtlardan oʻgʻillarini yuborgan onalar, koʻz yoshlaringizni arting. Oʻgʻillaringiz hozir bagʻrimizda yotib, tinch-osoyishta. Bu zaminda hayotdan koʻz yumib, bizning oʻgʻillarimiz aylandi"[1].
Chanoqqal’a janglari xotira kuni har yili 24-25-aprel kunlari Chanoqqal’a shahrida avstraliya va turk xalqlarining keng ishtirokida nishonlanadi. Avstraliya va Yangi Zelandiyada, shuningdek, Tinch okeanining janubiy qismidagi boshqa mamlakatlarda Anzak kuni sifatida tanilgan ushbu tadbir davlat miqyosida bayram qilinadi. Bu Avstraliya va Yangi Zelandiya taqvimidagi muhim sana boʻlib, Avstraliya va Yangi Zelandiya askarlarining barcha jang va urushlarda qilgan qurbonliklarini xotirlaydi. Anʼanaga koʻra, bu mamlakatlarda yodgorlik marosimi ertalab soat 5:30 da, ziyorat qilinadi. Bu tongda Gelibolu yarim oroliga qoʻngan qoʻshinlarga ramziy ishoradir. 1985-yilda, jangdan 70 yil oʻtgach, Turkiya hukumati qoʻshinlar qoʻngan joy — ANZAC koʻrfazi nomini rasman tan oldi.
Birinchi jahon urushidan beri
[tahrir | manbasini tahrirlash]
2019-yil mart oyida Avstraliya Bosh vaziri Skott Morrison Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdoʻgʻonning „oʻylamasdan“ va „oʻta haqoratomuz“ izohlarini qoralagan edi[2]. Erdoʻgʻan saylov kampaniyasida oʻz tarafdorlariga Christchurch masjididagi qurolli voqeani nazarda tutib, mahalliy saylovlar va Turkiyaga musulmonlarga qarshi kayfiyat bilan kelgan avstraliyaliklar va yangi zelandiyaliklar Birinchi jahon urushidagi Gelibolu kampaniyasi chogʻidagidek „bobolari kabi tobutlarda qaytarib yuborilishini“ aytdi[3].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Ataturk (Wayback Machine saytida 22-fevral 2014-yil sanasida arxivlangan). Australian War Memorial Online-Encyclopedia, Australian War Memorial. Retrieved 25 April 2011
- ↑ „Turkey's Erdogan directs incendiary comments at Australia, New Zealand“. CBC News (20-mart 2019-yil).
- ↑ „'Deeply offended' PM demands Turkey’s Erdogan withdraws Gallipoli 'coffins' comment“. SBS News (20-mart 2019-yil).
Havolalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Avstraliya Tashqi ishlar vazirligi Turkiya bilan munosabatlari haqida (Wayback Machine saytida 1-sentabr 2014-yil sanasida arxivlangan)