Bahrom Saqai Buxoriy
| Bahrom Saqai Buxoriy | |
|---|---|
| Tavalludi | |
| Vafoti |
1563-yil Hindiston |
| Taxallusi | Saqai |
| Kasbi | shoir |
| Ijod qilgan tillari | fors, turk, urdu |
Bahrom Saqai Buxoriy (?, Buxoro — 1563-yil, Hindistonning Arisa tumani, Bardavon qishlogʻi) — forszabon shoir va olim. Fors, turk va urdu tillarida she’rlar yozgan.
Biografiyasi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Saqai shayx hoji Muhammad Habushoniyning shogirdlaridan biridir. Buxoroda voyaga yetgan Saqai bir muddat Temurlar sulolasi saroyida askar boʻlib xizmat qilgach Hirotga boradi va akasi Mirzo Kamron topshirigʻi bilan Shardiz, Nagar, Bangash, Gʻurband, Zahhok va Bomiyon shaharlari boshqaruvini oʻz qoʻliga oladi. Ammo Kobulga ketish istagi ustunlik qilib, hayotining qolgan qismini darvesh libosida oʻtkazadi.
Bir muddat Buxoroda yashagan Saqai 1558-yilda Lahorga, 1559-yilda esa Dehliga borib, Shayx Nizomiddin Avliyo saroyida istiqomat qildi. Oradan bir yil oʻtib, ukasi Boyazid Bayot („Humoyunu Akbar“ rasmi muallifi) bilan Agra (Akbarobod)da istiqomat qiladi.
Saqai dastlab she’r san’atidan bexabar, hatto ilmiy ta’limdan ham xabari yoʻq edi. U 1546-yilda Shoh Qosim Anvar Tabreziy she’rlariga mehr qoʻyib, asta-sekin sheʼr yozishga qiziqa boshlaydi va xalq orasida katta shuhrat qozonadi. Ba’zan Akbarshoh (1556—1605-yillarda hukmronlik qilgan) va uning amaldorlari uning kulbasi yonidan oʻtib, she’rlarini tinglar edilar. Akbarshoh uni e’zozlab, majlislarda sheʼr oʻqish vazifasini topshiradi. Va buning evaziga maosh tayinlab berdi. Hatto Haj va Kaʼbani ziyorat qilish xarajatlari uchun ham moddiy yordam bergan. Saqai katta izzat va ehtirom qilinadi, Akbarshohning har yili hind hojilari karvoni orqali Makka va Madina podshohlariga yuboriladigan sovgʻalarini yetkazishda hamroh boʻladi.
Ahmad Gulchini Maoni „Meros koʻzgusi“ kitobida yozishicha, Saqai Hindistondan Sarandebga ketayotganda vafot etgan. Uning qabri Arisa tumanining Bardavon hududida, Bangola va Sarandeb yoʻlida joylashgan boʻlib, hozirda ziyoratgohga aylantirilgan.
Ijodi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Abdulqodir Baduniyning „Muntahab-ut-tavarih“ kitobida keltirilishicha, Saqaining bir necha devonlari boʻlgan. Shu sababli ham Saqai tojik va fors tillarida oʻttiz ming misradan iborat gʻazal, muxammas, tarixiy syujetlar, ruboiylar, qasida, masnaviy va she’r qoldirgan. Saqaidan „Mugʻanninama“ ham bizning davrimizga yetib kelgan. U oʻz sheʼrlarida oʻzini ustozlari – Solori Mas’ud, Shayx Ali Loʻlo, Mir Sayidali Hamadoniy, Xoʻja Ishoq Xatloniylarning xizmatkori deb ataydi. Kobullik Sayyid Najmuddinni oʻzining „Xizri roh“ asarida tilga olib, uni naqshbandiya tariqati tarafdori deb taʼriflagan. Uning asarlarining qoʻlyozma nusxalari Pokiston va Hindiston kutubxonalarida saqlanmoqda. Uning kitobi Rudakiy nomidagi Til, adabiyot, sharqshunoslik va yozma meros instituti yozma meros xazinasida 2265 raqami bilan saqlanadi.
Asarlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Devon Saqai Buxoro. Nyu-Dehli, 2010-yil
Adabiyot
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Bahrom Saqai Buxoriy / F. Mahmadulloev // Asos - Yana. - D. _ : SIEMT , 2013. — (Tojik milliy ensiklopediyasi : [ taxminan 25 jild ] / bosh muharrir N. Amirshohiy ; 2011-2021, 2-jild). — ISBN 978-99947-33-52-4 .
- Bayazid Bayati. Humoyun va Akbar. Kalkutta, 1941-yil;
- Abdulqodir Badayuniy. Tanlangan yilnomalar. Kalkutta, 1969-yil;
- Allomi Dehlaviy Shayx Abul Fazl bin Muborak. Ayn Akbari Hindiston, 1894-yil.