Baraktom qal’asi
Baraktom qal’asi yoki Baraktam-1 — eng qadimgi Xorazm qal’alarining xarobalari[1]; shu nomdagi arxeologik joyning uchta qal’asidan eng yaxshi saqlanib qolgan biri[2] hisoblanadi. Qal’a IV-asrga toʻgʻri keladi va qadimiy va ilk oʻrta asrlar yerlari boʻyida qurilgan[1].
Baraktom ikki qavatli katta bino boʻlib, yon tomonlari 40-42, qalinligi 9-10 sm boʻlgan toʻrtburchak xomashyodan qurilgan, qalʼa hovli oʻrtasida joylashgan, uning fasadlari qator toʻrtburchak boʻrtiq qirralar bilan bezatilgan[1].
Ikkita parallel va bitta perpendikulyar boʻlgan uchta gumbazli xona pastki qavatni tashkil etgan. Yuqori qavatda faqat ikkita xona bor: choʻzinchoq kirish xonasi va deyarli toʻrtburchak zal, ularning qurilmasi oʻziga xos va koʻp jihatdan sirli koʻrinadi[1]. Supalarga turli rangdagi — koʻk, qizil, sariq gilamlar yotqizilganligi aniqlangan. Gilamning markazi qandaydir syujet tasviri bilan bezatilgan. Zalning oʻrtasida teskari gumbazga oʻxshash oʻchoq oʻrnatilgan[2].
Baraktom zalining shifti Oʻrta Osiyo meʼmorchiligining eng qiziq sirlaridan biridir. Xorazmning madaniy markazlaridan olisda joylashgan bunday qadimgi va provinsial hududdagi binoda uning oʻziga xos murakkab, yuksak mahorat talab qiladigan tuzilishi gʻalati. Na oldingi, na kelajakdagi arxitekturada unga yaqin oʻxshashliklar topilmaydi. Teng tomonli uchburchak yoki oddiy olti burchakli zalning nisbatiga juda mos kelishi ayniqsa qiziq. Arxeologlar bunday shakldagi xonalarni ruzanning olti burchakli chorqirra toshli gumbazlari bilan qoplash mumkinligini taxmin qilishmoqda[1].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Хмельницкий 2000.
- ↑ 2,0 2,1 Джаббаров 2014.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Джаббаров И. Древний Хорезм — страна высокой культуры и уникальной духовности. (Этно-исторические очерки) / акад. АН РУз, д.и.н., проф. Ртвеладзе Э. В. и д.и.н. Дубова Н. А.. — М. : Институт этнологии и антропологии им. Н. Н. Миклухо-Маклая РАН, 2014. — 304 p.
- Хмельницкий С. Г. Между Кушанами и Арабами. Архитектура Средней Азии V—VIII вв. — Берлин—Рига : GAMAJUN, 2000. — 288 p.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- „Археологические и архитектурные памятники“. Sovminrk.gov.uz. 2019-yil 28-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 28-avgust.