Bella Axmadulina
| Bella Akhmadulina | |
|---|---|
 | |
| Asl ismi | Белла Ахмадулина |
| Tavalludi |
10-aprel 1937-yil |
| Vafoti |
29-noyabr 2010-yil (73 yoshida) Peredelkino, Rossiya |
| Taxallusi | Bella |
| Ijod qilgan tillari | Rus tili[1] |
| Fuqaroligi |
 SSSR→ Rossiya |
| Janr | sheriyat |
Bella Akhmadulina(1937-2010) — SSSR va Rossiya shoirasi.[2] U Rossiyaning „Yangi toʻlqin“ adabiy harakatining yetakchilaridan biri.[3] U Iosif Brodskiy tomonidan rus tilida yozuvchi eng yaxshi tirik shoira sifatida tilga olingan .[4]
Bolalik yillari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Izabella Axatovna Ahmadulina 1937 yilning aprel oyida Moskva shahrida ziyoli va o‘ziga to‘q oilada dunyoga keldi. Bellaning otasi ministir o‘rinbosari, onasi bo‘lsa tarjimon bo‘lib ishlardi. Unga Izabbela ismini buvisi qo‘ygan. Bunga sabab 30chi yillarda sovet davlatida Ispaniya va unga bog‘liq nomlar ancha ommalashgandi. Ispancha ism olgan rus qizi keyinchalik o‘z asarlari so‘nggiga qisqacha Bella deb yozadigan bo‘ldi.
Bellaning qon tomirlarida turli millatlar qoni oqardi: tatar, rus, italyan. Uning tarbiyasi bilan asosan buvisi (ona tarafdan) shug‘ullanar, sababi ota-onasi juda band kishilar edi. Aynan Nadejda buvi unda mutolaa va klassik adabiyotga bo‘lgan muhabbatni shakllantirdi. U nabirasiga Gogol va Pushkin asarlarini tez-tez o‘qib berardi.
Biografiya va ijodi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bella Axmadulina 1937 yil 10 aprelda Moskvada tatar otasi Axat Valeevich Axmadulin va rus — italiyalik onasi Nadejda Makarovna Lazarevaning yagona farzandi boʻlib tugʻilgan. Ikkinchi jahon urushi boshlanganda ular Qozonga evakuatsiya qilingan .
Axmadulinaning adabiy faoliyati maktab oʻquvchisi boʻlganida, u Moskvadagi " Metrostroevets " gazetasida jurnalist boʻlib ishlagan va shoir Yevgeniy Vinokurov tomonidan tashkil etilgan toʻgarakda sheʼriy mahoratini oshirgan paytda boshlangan . Uning ilk sheʼrlari sovet shoirlari tomonidan maʼqullangandan keyin " Oktyabr " jurnalida paydo boʻldi .
Bu ilk sheʼrlar 1955-yilda nashr etilgan. Muhojir tanqidchisi Mark Slonim 1964 yilda oʻzining istiqbollarini quyidagicha taʼriflagan (Sovet rus adabiyoti): "Uning ovozida shunday sof ohang, tembr boyligi, oʻziga xos individuallik bor. Agar uning oʻsishi davom etsa, u bir kun muvaffaqiyatga erisha oladiAxmatova „Rossiyadagi eng buyuk tirik ayol shoir“ sifatida. Axmadulina maktabni tugatgach, 1960-yilda Maksim Gorkiy nomidagi Adabiyot institutiga oʻqishga kirdi. Institutda oʻqib yurgan kezlari sheʼr va maqolalarini turli gazetalarda rasmiy va qoʻlyozmalarda chop ettirdi. U 1957 yilda " Komsomolskaya pravda "da tanqidga uchragan . Boris Pasternakning taʼqibiga qarshi chiqqani uchun 1959 yilda haydalgan (lekin vaqt oʻtishi bilan qayta kirishga ruxsat berilgan) .[5] 1962-yilda uning birinchi sheʼrlar toʻplami " Struna " (The String) nashr etildi va ajoyib muvaffaqiyat edi. Oʻchirilganiga qaramay, keyinchalik uning koʻplab sheʼriy toʻplamlari nashr etildi: Musiqa darslari (1970), Sheʼrlar (1975), Sham (1977), Gruziya orzulari (1977), „Sir“ (1983) , Coastline (1991) va boshqalar. " Sad " (Bog‘) nomli to‘plam 1989 yilda Ahmadulina SSSR Davlat mukofotiga sazovor bo‘lishiga olib keldi. Syurreal uslubda yozilgan „Koʻp itlar va bitta it“ qisqa hikoyasi 1979 yilda Samizdatning Metropol Almanaxida nashr etilgan . [6] U Metropolni yaratishda yordam bergan . U Aleksandr Pushkin va Mixail Lermontov haqida insholar yozgan . Bella koʻplab xalqaro sheʼriyat tadbirlarida, jumladan Kuala-Lumpurdagi xalqaro sheʼriyat oʻqishlarida (1988) ishtirok etgan.[6]
Kino va sheʼriyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ahmadulina ikkita filmda suratga tushgan -"Shunday yigit mavjud" va „Sport, sport, sport“. Birinchi filmda u 22 yoshida jurnalist qiz rolini o‘ynab chiqqan. Ikkinchi kartinada esa o‘z sheʼrlarini sportchilarga o‘qib bergan. Atigi ikki marta kinoda ko‘rinish bergan bo‘lsada, uning romantik sheʼrlari va qo‘shiqlari turli filmlarda tez-tez yangrab turardi. Masalan, „Taqdir hazili yoki qushdek yengil bo‘ling“ filmida Bella Ahmadulina sheʼrlaridan foydalanilgan, uni Alla Pugachyova ijro etgan. „Ishdagi ishq“ filmida ham Bellaning sheʼriy to‘plami rejissyorga as qotgan. Shoira ko‘plab xalqaro adabiy festivallarda ishtirok etgan.[7]
Birinchi muhabbat
[tahrir | manbasini tahrirlash]O‘n sakkiz yoshli dilbar shoiraga oshiqlar ko‘p edi. Ular orasida taniqli shoir, yozuvchi, kinossenarist va aktyor Yevgeniy Yevtushenko ham bo‘lib, u Bellani bir ko‘rishdayoq sevib qolgandi. Yevgeniy o‘z xotiralarida uni birinchi muhabbati sifatida taʼriflar va go‘yo qiz bolaga emas, sanʼat asariga boqqandek qaraganini eslardi. Ularning sevgi qissasi bir roman bo‘lgulik edi. Tez tez tortishar va darhol yarashib olardilar. Yevtushenko unga atab sheʼr bitishdan tinmasdi. Ularni tez-tez Moskva ko‘chalarida sayr qilgan holda uchratardilar.
Juftlik 1955 yilda turmush qurdi. Bella suyganidan farzand ko‘rishni juda istardi. Biroq Yevtushenko boshqa shoirlar singari bolalar ijod qilishga halal beradi va erkinlikdan mahrum etadi, deb hisoblardi. Ayolning ko‘ngli sindi. Yevgeniy bu istakni rad etib, suyumli rafiqasining mehridan ham ayrilayotganini o‘sha payt bilmas, keyinchalik esa afsus chekkandi. O‘rtada jiddiy kelishmovchiliklar chiqmadi, ammo sevgi so‘ndi. Yevgeniy Bellaning muhabbatini qayta qozonolmadi. Uch yillik turmush nihoyasiga yetdi. Keyinchalik bolajon Bella yetimlar uyidan qizcha asrab oldi. Turmushga chiqib, nihoyat azaliy orzusiga ham yetdi: qizli bo‘ldi. Biroq u farzandlarini azaliy muhabbati Yevgeniy bilan tarbiyalashni juda istagan edi.
Umrining soʻnggi yillari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shoira hayotining so‘nggi yillari og‘ir o‘tdi. U hastalanib qoldi. Bella paypaslanib bazo‘r yurar, sababi butunlay ko‘z nuridan ayrilgandi. Sheʼr ham yozolmay qoldi. Jarrohlik amaliyotidan to‘rt kun o‘tib, 2010 yil 29 noyabrda Izabella hayotdan ko‘z yumdi. Afsonaviy ijodkor bilan vidolashish marosimi poytaxtda, Markaziy adabiyot uyida kamtarona tarzda bo‘lib o‘tdi. Unga faqat yaqinlari tashrif buyurishdi. Bellaning asrandi qizi Anna poligrafiya yo‘nalishida taʼlim olib, kitob bosmaxonasida faoliyat yuritadi. O‘zining qizi Yelizaveta esa onasining izidan borib Adabiyot institutini tamomladi.
O‘zbek tilida
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shoiraning bir qator sheʼrlari mohir tarjimonlar mehnati bilan o‘zbek muxlislariga yetib kelgan. Jumladan, „XX asr rus sheʼriyati“ abadiy-badiiy nashridan (Mirpo‘lat Mirzo tarjimalari) o‘n besh nafar zabardast rus shoirlari qatorida Bella Ahmadulinaning ham sheʼrlari joy olgan. Ahmadulinaning „Gunglik“, „Xayrlashuv“, „Oyparastlar“, „Gurji ayollarin ismlari“, „Sheʼriyat kuni“, „Mehr“, „Aprel“, „Bo‘ron“, „Kuz“, „Manzara“ kabi sheʼrlari o‘zbek tilida ham dilbar va tiniq yangradi, o‘z muxlislariga ega bo‘ldi.
Bibliografiya
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Struna (The String), Moscow, 1962
- Musiqa darsi, (Music Lessons), 1969
- Gruziya tushlari (Dreams of Georgia), 1978-79
- Dekabrning bir kuni (One Day in December), 1996
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ (unspecified title)
- ↑ „Белла Ахмадулина“. www.culture.ru. Qaraldi: 2022-yil 11-iyul.
- ↑ „Белла Ахмадулина (Bella Ahmadulina) Далее: https://uznayvse.ru/znamenitosti/biografiya-bella-ahmadulina.html“. uznayvse.ru/. Qaraldi: 2022-yil 11-iyul.
- ↑ „Избранное by Bella Akhmadulina, Белла Ахмадулина“. www.goodreads.com. Qaraldi: 2022-yil 11-iyul.
- ↑ „Revelations from the Russian Archives“. www.loc.gov. Qaraldi: 2022-yil 11-iyul.
- ↑ „How about reviving KL world poetry reading event?“. www.nst.com. Qaraldi: 2022-yil 11-iyul.
- ↑ „Белла Ахмадулина“. film.ru. Qaraldi: 2022-yil 11-iyul.