Bevalik

Bevalik — bu turmush oʻrtogʻi vafot etganidan keyin odamning holati. Bu holatdagi erkakni beva erkak, ayolni beva ayol deb atashadi.

Tarixi

Bevalik, shubhasiz, nikoh instituti tashkil etilganidan keyin koʻp oʻtmay paydo boʻldi. Er va xotinning bir vaqtning oʻzida vafot etishi kamdan-kam uchraydi, odatda, turmush oʻrtoqlardan biri boshqasidan koʻproq yashaydi.

Beva ayollar

Bir qator xalqlarning urf-odatlariga koʻra, eri vafotidan keyin beva ayol oʻz joniga qasd qilgan. Hindistonda bu marosim „Sati“ deb nomlangan va XIX asrgacha davom etgan. Xitoyda beva ayollarni oʻz joniga qasd qilishi V asrdan XX asrgacha amalda boʻlgan. Bu anʼana beva ayollarni begonalarning tajovuzlaridan himoya qilish uchun moʻljallangan edi va oʻlgan turmush oʻrtogʻiga sodiqlik ramzi edi. Koʻchmanchi xalqlarda oʻz joniga qasd qilish oʻz-oʻzini jarohatlash bilan almashtirildi.

Boshqa mamlakatlarda beva ayol nafaqat erining oʻlimida oʻz joniga qasd qilmagan, balki qayta turmush qurishi ham mumkin edi. Qadimgi yunon miflarida Gorgofona (Perseyning qizi) buni birinchi marta amalga oshirgan. Tavrotda toʻgʻridan-toʻgʻri beva ayollarga vafot etgan erlarning qarindoshlari bilan turmush qurishni buyurilgan (Levirat ga qarang).

Patriarxal jamiyat beva ayollarning huquqlarini qonuniy himoya qilgan. Bu Timofeyga birinchi maktubda muhokama qilinadi, unda beva ayollarni qoʻllab-quvvatlash mas’uliyati ularning qarindoshlari va cherkov jamoasiga yuklangan. Osiyo mamlakatlarida jamiyat va qarindoshlar beva ayollarni qoʻllab-quvvatlashlari kerak edi (Qozoqcha Xon Taukening „Yetti qonuni“).

Beva erkaklar

Beva erkaklarning yurish-turishi, qoida tariqasida, tartibga solinmagan, ammo keyingi davrda beva ayollarning muddatidan ikki baravar kam boʻlgan motam tutish shartlari bundan mustasno edi.

Zamonaviylik

Hozirgi vaqtda qonunlar asosan beva ayol va beva erkaklarning meros, nafaqa va kompensatsiya olish huquqlarini tartibga solib, ularning shaxsiy hayotini eʼtiborsiz qoldiradi. Ikkinchi nikohni cheklash bilan bogʻliq anʼanalar ham oʻtmishda qoldi.

Yana qarang

• Quvnoq beva ayol
• „Qora bevalar“ xudkush-terrorchilar
• Beva dengizchilar

Adabiyotlar

• Марков Н. Ф. „Вдовы и вдовство в духовенстве“, . Православная богословская энциклопедия. СПб.: Издание Петроград. Приложение к духовному журналу «Странник», 1902. 
• Injil entsiklopedik lugʻati. M, 1995-yil.
• Odob maktabi. Ekaterinburg, 1998-yil.