Kontent qismiga oʻtish

Bibi Ka Maqbara

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Bibi Ka Maqbaraning koʻrinishi

Bibi Ka Maqbara (inglizcha: „Xonimning qabri“[1][2]) — Hindistonning Maxarashtra shtatidagi Avrangobod shahrida joylashgan qabr. U 1660-yilda boburiy podsho Avrangzeb tomonidan uning rafiqasi Dilras Bonu Begim (oʻlimidan keyin Rabia-ud-Davroni nomi bilan tanilgan) xotirasiga qurilgan va Avrangzebning „nikoh vafodorligi“ timsoli hisoblanadi[3][4][5]. U Toj Mahalga, Avrangzebning onasi Mumtoz Mahal maqbarasiga juda oʻxshaydi[6]. Garchi Avrangzeb Dehlidagi nafis marvarid masjidini qurdirgan boʻlsa-da, arxitekturaga unchalik qiziqmasdi. Bibi Ka Maqbara Aurangzeb qurgan ikkinchi yirik inshootdir. Eng kattasi Badshahi masjididir[7].

Toj Mahal bilan taqqoslash koʻpincha uning oʻziga xos jozibasini koʻrish mumkin[8]. Kuchli oʻxshashligi tufayli u Dakxani Taj deb ham ataladi[9]. Bibi Ka Maqbara — Avrangobod va uning tarixiy shahrining „asosiy yodgorligi“ hisoblanadi[10][11]. Asosiy kirish eshigida topilgan yozuvda bu maqbara meʼmor Ata-ulloh va muhandis Hanspat Ray tomonidan loyihalashtirilgani va barpo etilganligi qayd etilgan[9]. Ata-ulloh Toj Mahalning bosh dizayneri Ustod Ahmad Lahauriyning oʻgʻli edi[12]. Avrangzebning oʻgʻli Muhammad Aʼzamshoh keyingi yillarda Shoh Jahon tomonidan maqbarani taʼmirlash ishlarini nazorat qilish uchun mas’ul boʻlgan.

Tarixi

[tahrir | manbasini tahrirlash]
1880-yillarda maqbara.

Dilras Bonu Begim Eronning (Fors) koʻzga koʻringan Safaviylar sulolasining malikasi[13] va Gujarat noibi boʻlgan Mirzo Badi-uz-Zamon Safaviyning (Shohnavaz Xon laqabli) qizi[14] edi[15]. U 1637-yil 8-mayda Agra shahrida shahzoda Muhiuddinga (keyinchalik uning taxtga kirishi bilan Avrangzeb nomi bilan tanilgan) turmushga chiqqan[16]. Dilras uning birinchi xotini, sevimli rafiqasi, shuningdek, saroyning bosh xonimi edi[17][18][19][20]. Malika Avrangzebga besh farzand — Zebiniso, Ziynatniso, Zubdatniso, Muhammad Aʼzamshoh va Sulton Muhammad Akbarni tugʻib berdi.

Beshinchi farzandi Muhammad Akbarni dunyoga keltirgandan soʻng, Dilras Bonu tugʻruq vaqtidagi isitmadan aziyat chekkan va 1657-yil 8-oktabrda oʻgʻli tugʻilgandan bir oy oʻtib vafot etgan. Uning oʻlimidan soʻng, Avrangzebning sogʻligʻi yomonlashib qoladi va ularning toʻngʻich oʻgʻli Aʼzamshoh ruhiy tushkunlikdan aziyat chekadi[21]. Dilrasning toʻngʻich qizi, malika Zebuniso yangi tugʻilgan ukasini voyaga yetkazib parvarishlashni oʻz zimmasiga oladi[14]. Zebuniso akasi Aʻzamshohni juda yaxshi koʻrardi va shu bilan birga Avrangzebning onasi vafot etgan oʻgʻliga juda mehri tushib qoladi va Muhammad Akbar tez orada uning eng sevimli oʻgʻliga aylanadi[22].

Bibi Ka Maqbara milodiy 1668-1669-yillarda qurilgan deb taxmin qilinadi Gʻulom Mustafoning „Tarix namozi“ga koʻra, maqbara qurilishiga xarajat 500 rupiya[23]. Asosiy kirish eshigida topilgan yozuvda bu maqbara meʼmor Ata-ulloh va muhandis Hanspat Ray tomonidan loyihalashtirilgani va barpo etilganligi qayd etilgan. Ushbu maqbara uchun marmar Jaypur yaqinidagi konlardan olib kelingan. Tavernierning soʻzlariga koʻra, u Suratdan Golkondagacha boʻlgan safari davomida kamida 12 hoʻkiz tortgan marmar bilan toʻldirilgan uch yuzga yaqin aravani koʻrgan. Maqbara Toj Mahal bilan raqobatlashmoqchi edi, ammo arxitektura va strukturaning nisbati pasayishi (ikkalasi ham Avrangzeb tomonidan qoʻyilgan jiddiy byudjet cheklovlari tufayli) oʻziga xos goʻzallikka ega boʻlgan boshqa va oʻziga xos yodgorlikka olib keldi[9].

Xususiyatlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Arxitekturasi
  • Jali masjidi
    Jali masjidi
  • Maqbara ichidagi arklar
    Maqbara ichidagi arklar
  • Gumbazning yaqindan koʻrinishi
    Gumbazning yaqindan koʻrinishi
  • Gumbazning ichki qismidagi dizaynlar
    Gumbazning ichki qismidagi dizaynlar
  • Maqbaraning ichki devorlarida koʻrinib turgan marmar ustidagi gul naqshlari
    Maqbaraning ichki devorlarida koʻrinib turgan marmar ustidagi gul naqshlari
  • Maqbara majmuasidagi masjidning yon koʻrinishi
    Maqbara majmuasidagi masjidning yon koʻrinishi
  • Maqbara yonidagi masjid minorasi
    Maqbara yonidagi masjid minorasi
  • Maqbaraning yuqoridan koʻrinishi.
    Maqbaraning yuqoridan koʻrinishi.

Maqbara Chorbogʻdagi rasmiy bogʻda joylashgan. U taxminan 458 m oʻlchamdagi ulkan toʻsiqning markazida joylashgan. Baradaris yoki ustunli ayvonlar toʻsiq devorining shimoliy, sharqiy va gʻarbiy qismining markazida joylashgan. Baland devori qirrali chuqurchalar va muntazam oraliqda poydevorlar bilan oʻralgan. Chuqurliklar kichik minoralar bilan qoplangan pilasterlar bilan boʻlingan. Maqbara baland toʻrtburchak platformada qurilgan boʻlib, burchaklari toʻrtta minorali. Unga uch tomondan zinapoyalar bilan chiqiladi. Masjid asosiy inshootning gʻarbiy tomonida topilgan. Keyinchalik Haydarobod Nizomi tomonidan qoʻshilgan va gʻarbiy kirish eshigi yopilgan.

Maqbaraga uning janubidagi asosiy kirish eshigi orqali kirish mumkin. Uning tashqi koʻrinishidan yogʻoch qoplamali mis plastinkada bargli naqshlari mavjud. Kirish joyidan oʻtgandan soʻng, asosiy zalga kiriladi. Yoʻlning markazida bir qator favvoralar mavjud.

Maqbara yuksak darajada marmar bilan qoplangan. Pastki sathidan yuqorida gumbaz tagiga qadar bazaltdan qurilgan; ikkinchisi tomoni yana marmardan qurilgan. Nozik gips bazalt tuzogʻini qoplaydi va nozik sayqallangan qoplamani beradi. Maqbara tojlari gul naqshlari bilan bezatilgan panjaralar va unga qoʻshilgan panellar bilan teshilgan gumbaz bilan qoplangan[9]. Inshoot olti burchakli, burchaklari minoralar bilan bezatilgan[24].

Galereya

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Maqbaraning tuman ichidan koʻrinishi
    Maqbaraning tuman ichidan koʻrinishi
  • Dilras Bonu Begimning qabri
    Dilras Bonu Begimning qabri
  • Maqbaraning ichki qismidagi marmar ustidagi gul naqshlar
    Maqbaraning ichki qismidagi marmar ustidagi gul naqshlar
  • Maqbarani tiklash ishlari olib borilmoqda
    Maqbarani tiklash ishlari olib borilmoqda
  • Bogʻ hovuzidagi oqqushlar
    Bogʻ hovuzidagi oqqushlar

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Lach, Donald F.. Asia in the Making of Europe : Volume III, the Century of Advance, Pbk., University of Chicago Press, 1998 — 738-bet. ISBN 9780226467672. 
  2. ↑ Rupani, Bob. India's 100 best destinations. ISBN 9788192526201. OCLC 1027216185. 
  3. ↑ Lach, Donald F.. Asia in the Making of Europe : Volume III, the Century of Advance, Pbk., University of Chicago Press, 1998 — 738-bet. ISBN 9780226467672. 
  4. ↑ Eraly, Abraham. The Mughal world: India's tainted paradise. Weidenfeld & Nicolson, 2008 — 376-bet. 
  5. ↑ „The Taj of Deccan“. Deccan Herald (19-fevral 2011-yil).
  6. ↑ Gopal, Madan. India through the ages K.S. Gautam: . Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India, 1990 — 174-bet. 
  7. ↑ Eraly, Abraham. The Mughal world: India's tainted paradise. Weidenfeld & Nicolson, 2008 — 376-bet. 
  8. ↑ Gascoigne, Bamber. The Great Moghuls. Cape, 1971 — 229-bet. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 „World Heritage Sites. Bibi-Ka-Maqbar“. 11-oktabr 2011-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-yanvar 2013-yil. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "bibi" defined multiple times with different content
  10. ↑ Koch, Ebba. King of the World: The Padshahnama. Azimuth, 1997 — 104-bet. 
  11. ↑ „Bibi Ka Maqbara“. 22-fevral 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 28-yanvar 2013-yil.
  12. ↑ text. Indian architecture : Islamic period : 1192-1857, 1. publ., New Delhi: Prakash Books, 2004 — 150-bet. ISBN 9788172340575. 
  13. ↑ Yust, Walter. Encyclopædia Britannica, Volume 2, 1954 — 694-bet. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Faruqui, Munis D.. The Princes of the Mughal Empire, 1504–1719. Cambridge University Press, 2012 — 72, 90-bet. ISBN 978-1139536752. 
  15. ↑ Annie Krieger-Krynicki. Captive princess: Zebunissa, daughter of Emperor Aurangzeb. Oxford University Press, 2005 — 1-bet. 
  16. ↑ Sir Jadunath Sarkar. A short history of Aurangzib, 1618-1707. Orient Longman, 1979 — 409-bet. 
  17. ↑ Eraly, Abraham. The Mughal World: Life in India's Last Golden Age. Penguin Books India, 2007 — 147-bet. 
  18. ↑ Chandra, Satish. Parties and politics at the Mughal Court, 1707-1740. Oxford University Press, 2002 — 50-bet. 
  19. ↑ Koch, Ebba. King of the world: the Padshahnama. Azimuth Ed, 1997 — 104-bet. 
  20. ↑ Nath, Renuka. Notable Mughal and Hindu women in the 16th and 17th centuries A.D.. New Delhi: Inter-India Publ., 1990 — 148-bet. 
  21. ↑ Hamid, Annie Krieger Krynicki ; translated from French by Enjum. Captive princess : Zebunissa, daughter of Emperor Aurangzeb. Karachi: Oxford University Press, 2005 — 84-bet. ISBN 9780195798371. 
  22. ↑ Eraly, Abraham. Emperors of the Peacock Throne: The Saga of the Great Mughals. Penguin Books India, 2000 — 424-bet. 
  23. ↑ Maharashtra (India). Gazetteers Dept. Maharashtra State gazetteers. Director of Govt. Printing, Stationery and Publications, Maharashtra State, 1977 — 951-bet. Qaraldi: 25-yanvar 2013-yil. 
  24. ↑ Qureshi Dulari, „Tourism Potential in Aurangabad“, p.50 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bibi_Ka_Maqbara&oldid=3998139" dan olindi