Kontent qismiga oʻtish

Bolalik va oʻsmirlik smirlik davridagi depressiya holati

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Bolalikdagi kayfiyat buzilishi tasvirlangan san'at asari Mark-Entoni Makon tomonidan

Depressiya - bu uzoq davom etadigan baxtsizlik yoki asabiylashish bilan tasvirlangan ruhiy kasallik boʻlib, charchoq, befarqlik, uyqu muammolari, ishtahani yoʻqotish va ishtiyoqni yoʻqotish kabi somatik va kognitiv belgilar va alomatlar turkumi bilan birga keladi; shuning bilan birga oʻzini past baholash yoki qadrsizlik; diqqatni jamlashda qiyinchilik yoki qatʼiyatsizlik; yoki oʻlim yoki oʻz joniga qasd qilish haqidagi takroriy fikrlarni oʻz ichiga oladi. Bolalik va oʻsmirlik davridagi depressiya kattalardagi asosiy depressiv buzilishlarga oʻxshab ketadi, shunga qaramasdan yosh bemorlarda kattalarda koʻproq uchrab turadigan qaygʻuli, boʻsh yoki umidsiz his-tuygʻular oʻrniga asabiylashish yoki xatti-harakatlarning buzilishi kuzatilishi mumkin.[1] Stress ostida boʻlgan, yoʻqolgan yoki boshqa asosiy kasalliklarga duchor boʻlgan bolalarda depressiya xavfi yuqori boʻladi. Bolalik depressiyasi koʻpincha ruhiy kasalliklar bilan birga boshqa ruhiy kasalliklardan tashqarida uchraydi; eng keng tarqalgan turlari anksiyete buzilishi va xatti-harakat buzilishi. Depressiya oilalarda ham uchrab turadi[2] 2016 yilda Cochrane sharhida kognitiv xatti-harakatlar terapiyasi (KHT), uchinchi toʻlqin KHT va shaxslararo terapiya kabilar depressiyaning oldini olishda kichik ijobiy foyda koʻrsatdi.[3] Psixologlar depressiya bilan ogʻrigan bolalar va oʻsmirlarga yordam berish uchun turli xil davolash usullarini ishlab chiqdilar, garchi bolalik depressiyasini psixiatrik kasallik sifatida tashxislashning qonuniyligi ham da baholash va davolashning turli usullarining samaradorligi bahs-munozarali boʻlib qolmoqda.

Asosiy stavkalar va tarqalish

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bolalar va oʻsmirlarning taxminan 8 foizi depressiyadan aziyat chekmoqda.[4] 2016 yilda konsultatsiya markaziga tashrif buyurgan talabalarning (oʻsmirlarning) 51 foizi tashvish (xavotirlanish), shu bilan birga depressiya (41 foiz), munosabatlar tashvishlari (34 foiz) va oʻz joniga qasd qilish fikri (20,5 foiz) borligini xabar qildi.[5] Koʻpgina talabalar bir vaqtning oʻzida ida bir nechta turlarini boshdan kechirishgan. Tadqiqotlarning koʻrsatishicha, Gʻarb madaniyatlarida katta depressiv buzuqlik bilan ogʻrigan bolalarning tarqalishi boshlangʻich maktab oʻquvchilari orasida 1,9% dan 3,4% gacha.[6] Oʻsmirlar orasida 9% gacha maʼlum bir daqiqada depressiya mezonlariga javob beradi va taxminan 20% oʻsmirlik davrida depressiyani boshdan kechiradi.[7] Tadqiqotlar shuni koʻrsatdiki, depressiv epizod tashxisi qoʻyilgan bolalarda besh yil ichida buni takrorlanish darajasi 70% ni tashkil qiladi.[6] Bundan tashqari, depressiya bilan ogʻrigan bolalarning 50 foizi kattalar davrida kamida bir marta takrorlanadi.[8] 15 yoshgacha boʻlgan depressiya darajasida gender farqi boʻlmasa ham, bu yoshdan keyin ayollar orasida erkaklarnikiga nisbatan ikki baravar koʻpayadi. Lekin, takrorlanish tezligi va simptomlarning ogʻirligi boʻyicha jinslar farqi yoʻq.[9] Ushbu topilmalarni tushuntirishga urinib, bir nazariya oʻsmirlik davridagi ayollar erkaklarnikiga qaraganda oʻrtacha depressiya uchun koʻproq xavf omillariga ega ekanligini taʼkidlaydi. Keyinchalik bu xavf omillari depressiyaning boshlanishini qoʻzgʻatish uchun oʻsmirlik rivojlanishining odatiy stresslari va qiyinchiliklari bilan birlashadi.[10] Yoshlik va oʻsmirlik davridagi ruhiy tushkunlikga, taʼsirlangan shaxs uchun keyinchalik hayotda paydo boʻlishi mumkin boʻlgan keng koʻlamli natijalar bilan bogʻliq boʻladi Ushbu natijalardan baʼzilari jismoniy va ruhiy salomatlik, ijtimoiy faoliyatdagi muammolar va oʻz joniga qasd qilishdir.[11]

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Childhood and adolescent depression: a review of the past 10 years. Part I“. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. 35-jild, № 11. November 1996. 1427–1439-bet. doi:10.1097/00004583-199611000-00011. PMID 8936909.
  2. ↑ American Academy of Child & Adolescent Psychiatry. The Depressed Child, "Facts for Families," No. 4 (5/08)
  3. ↑ „Cognitive behavioural therapy (CBT), third-wave CBT and interpersonal therapy (IPT) based interventions for preventing depression in children and adolescents“. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016-jild, № 8. August 2016. CD003380-bet. doi:10.1002/14651858.CD003380.pub4. PMC 8407360. PMID 27501438.
  4. ↑ „Strategies and challenges in the management of adolescent depression“. Current Opinion in Psychiatry. 25-jild, № 1. January 2012. 7–13-bet. doi:10.1097/yco.0b013e32834de3bd. PMID 22156932.
  5. ↑ The Association for University and College ... - AUCCCD. www.aucccd.org/assets/documents/aucccd 2016 monograph - public.pdf.
  6. ↑ 6,0 6,1 „Depressive disorders in childhood. I. A longitudinal prospective study of characteristics and recovery“. Archives of General Psychiatry. 41-jild, № 3. March 1984. 229–237-bet. doi:10.1001/archpsyc.1984.01790140019002. PMID 6367688.
  7. ↑ „Guidelines for Adolescent Depression in Primary Care (GLAD-PC): Part II. Treatment and Ongoing Management“. Pediatrics. 141-jild, № 3. March 2018. doi:10.1542/peds.2017-4082. PMID 29483201.
  8. ↑ „Mood disorders in children and adolescents: an epidemiologic perspective“. Biological Psychiatry. 49-jild, № 12. June 2001. 1002–1014-bet. doi:10.1016/s0006-3223(01)01129-5. PMID 11430842.
  9. ↑ „Development of depression from preadolescence to young adulthood: emerging gender differences in a 10-year longitudinal study“. Journal of Abnormal Psychology. 107-jild, № 1. February 1998. 128–140-bet. doi:10.1037/0021-843x.107.1.128. PMID 9505045.
  10. ↑ „The emergence of gender differences in depression during adolescence“. Psychological Bulletin. 115-jild, № 3. May 1994. 424–443-bet. doi:10.1037/0033-2909.115.3.424. PMID 8016286.
  11. ↑ Maughan, Barbara; Collishaw, Stephan; Stringaris, Argyris (Feb 2013). „Depression in Childhood and Adolescence“. J Can Acad Child Adolesc Psychiatry. 22-jild, № 1. 35–40-bet. PMC 3565713. PMID 23390431. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bolalik_va_oʻsmirlik_smirlik_davridagi_depressiya_holati&oldid=5320276" dan olindi