Kontent qismiga oʻtish

Bonni Bassler

Vikipediya, erkin ensiklopediya
Bonnie Bassler
Tavalludi 1962 (yoshi 61–62)
Chicago, Illinois, U.S.
Fuqaroligi United States
Ish joylari Princeton University
Mashhur ishlari Quorum sensing
Mukofotlari Wiley Prize in Biomedical Science (2009)
Richard Lounsbery Award (2011)
Shaw Prize (2015)
Pearl Meister Greengard Prize (2016)
Foreign Member of the Royal Society[1]
Genetics Society of America Medal (2020)
Princess of Asturias Award (2023)
Turmush oʻrtogʻi Todd Reichart
Tashqi mediafayllar
"Quorum sensing: Bacteria talks", Bonnie Bassler, TED2014
Tashqi video
video icon</img> "Kvorumni sezish: Bakteriyalar gaplashadi", Bonni Bassler, TED2014
video icon</img> Bonni Bassler Biografiyasi, Biologiya bo'yicha tadqiqotchining qo'llanmasi

Bonni Lin Bassler (1962-yilda tugʻilgan) -amerikalik molekulyar biolog; Molekulyar biologiya boʻyicha Squibb professori va Prinston universitetining molekulyar biologiya kafedrasi mudiri va yana Xovard Xyuz tibbiyot instituti tadqiqotchisi. U bakteriyalarda hujayradan hujayra oʻrtasidagi kimyoviy aloqani tadqiq qildi va bakteriyalarning muloqot qilish mexanizmi haqida asosiy tushunchalarni topdi, bu kvorumni sezish deb nomlanadi. U kimyoviy signalizatsiyaning buzilishi antimikrobiyal terapiya sifatida ishlatilishi mumkinligi haqidagi gʻoyaga hissa qoʻshdi[2][3].

Bassler oʻz tadqiqotlari uchun koʻplab mukofotlarga sazovor boʻlgan, jumladan Asturiya malikasi mukofoti(2023), Pol Erlix va Lyudvig Darmshtedter mukofoti(2021), Pearl Meister Greengard mukofoti(2016), LʼOreal-UNESCO mukofoti(2012), Richard Lounsberi mukofoti(2011), Biotibbiyot fanlari boʻyicha Wiley mukofoti(2009), va MacArtur stipendiyasi(2002)[4].

U Milliy Fanlar akademiyasining saylangan aʼzosi(2006-yil holatiga koʻra)[5], Qirollik jamiyatining xorijiy aʼzosi(2012-yil holatiga), Amerika Mikrobiologiya jamiyatining sobiq prezidenti(2011-yil) va 2016-yil 10-mayda tugash muddati bilan Milliy fan kengashida ishlagan[6][7]. U 2012-2017-yilgacha Genetikaning yillik sharhi muharriri edi[8][9].

Erta hayot va taʼlim

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bassler Chikagoda tugʻilgan va Kaliforniyaning Danvil shahrida oʻsgan[10]. U ilm-fan sohasidagi faoliyatini 13 yoshida "Mayami hayvonot bog'ida veterinar yordamchisi, keyin esa mahalliy it va mushuklar klinikasida" boshlagan[11].

Bassler Devisdagi Kaliforniya universitetiga veterinariya fanlari boʻyicha mutaxassis sifatida oʻqishga kirdi, lekin asosiy eʼtiborni genetika va biokimyoga qaratdi va biokimyo boʻyicha bakalavr darajasini oldi. Bassler UC Davis biokimyosi va yana molekulyar tibbiyot professori Frederik Troyda ishlagan, u uni bakteriyalar boʻyicha tadqiqot loyihasiga tayinlagan. Ushbu loyiha doirasida Bassler E. coli fermentini turli membrana glikoproteinlaridan qandlarni ajratuvchi fermentni tavsifladi. Basslerning taʼkidlashicha, prokaryotlar "ishlash uchun mukammal mavjudotlar"[10]. Bassler Jons Xopkins universitetida o‘qigan va 1990-yilda biokimyo fanlari nomzodi ilmiy darajasini olgan[12].

Uning doktorlikdan keyingi tadqiqotlari Kaliforniyaning La Jolla shahridagi Agouron institutida olib borilgan va u yerda 1990-1994-yilgacha Maykl R. Silverman bilan ishlagan[10]. Silverman birinchi boʻlib dengiz bakteriyasi Vibrio fischerini oʻrganish orqali kvorum sezgisini kashf etdi. Qorongʻida porlayotgan bakteriyalar oʻzlarining soni haqida kimyoviy aloqada boʻlishadi va faqat kogorta samarali yorugʻlik manbasini yaratish uchun etarlicha katta boʻlganda yorugʻlik chiqaradi. Bassler bakteriyalarning "ko'p tilli" ekanligini va bir-biri bilan aloqa qilish uchun bir nechta kimyoviy signal molekulalaridan foydalanishini aniqladi.

Oʻshandan buyon Bassler bakteriyalar oʻzini va boshqalarni farqlash uchun kvorum sezgisidan foydalanishini koʻrsatdi, bu xususiyat ilgari yuqori darajada rivojlangan organizmlar bilan chegaralangan edi. Bassler viruslar va xost hujayralari (masalan, inson hujayralari), shuningdek, bakteriyalar kvorum sezgisidan foydalanishini va patogen bakteriyalarning virulentligi qisman kvorumni sezish natijasi ekanligini koʻrsatdi. Bassler hayvonlar modellarida global ahamiyatga ega bakterial patogenlardan infektsiyani toʻxtatuvchi anti-kvorumni sezish strategiyalarini ishlab chiqdi[2][13].

1994-yilda Bassler Prinston fakultetiga qoʻshildi. Hozirda u molekulyar biologiya kafedrasi mudiri va molekulyar biologiya boʻyicha Squibb professori[14]. Uning Prinston universitetidagi laboratoriyasi bakteriyalarda hujayra-hujayra aloqasi jarayonini, yaʼni kvorumni aniqlashni oʻrganadi[15][16].

Basslerʼs exploration of the ways in which bacteria communicate and behave collectively can be seen as contributing to a paradigm shift in how scientists view the microbial world. Basslerʼs discoveries are said to "open new vistas in basic science, but are also of practical significance"[17]. Basslerʼs research has contributed new and exciting strategies for treating bacterial disease[18]. In 2002, the MacArthur Foundation awarded Bassler a fellowship in recognition of her contributions to the bacterial lexicon[4][19].

Vibrio harveyi

Doktorlikdan keyingi tadqiqotlari davomida Bassler V. harveyi bakteriyalarida bioluminesans genlarning genetik manipulyatsiyasi boʻyicha tajriba oʻtkazdi va bu bakteriyalarda kvorumni aniqlash uchun bir nechta molekulalar mavjudligini aniqladi. U bu bakteriyalar boshqa bakteriyalarning aloqalariga javoban koʻp sonli genlarni yoqish va oʻchirish uchun kvorum sensoridan foydalanishini aniqladi. Bu aloqalar va javoblar bir xil turdagi va har xil turdagi bakteriyalarga koʻp hujayrali organizmlarga oʻxshash tarzda hamkorlik qilish imkonini beradi. U ushbu tadqiqotni bir qator eksperimentlarda kengaytirdi, bu esa bor bogʻlanishining aloqada yordamchi omil sifatida ishlatilishini kashf etdi..V.harveyi topilgan okeanlarda bor koʻp uchraydi[10].

Bassler laboratoriyasi turlararo va turlararo aloqaga, oʻzini-oʻzi tan olmaslikka, maʼlumot uzatishga va populyatsiya darajasidagi hamkorlikka qaratilgan. Tadqiqot mavzulariga quyidagilar kiradi: Bakteriyalar o'zini boshqalardan qanday ajratib turadi: ligand-retseptorlar o'zaro ta'siri, dinamikasi: kvorumni sezishning kichik RNK regulyatsiyasi, oqim ostidagi biofilmlar va jamoat mollari dilemmasi, talab bo'yicha kvorumni sezish bilan manipulyatsiya va mikrobioma kvorumni sezish va qirolliklararo aloqa[15].

 

Tanlangan asarlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. Staff „Professor Bonnie L. Bassler ForMemRS“. The Royal Society. Qaraldi: 2012-yil 21-oktyabr.
  2. 2,0 2,1 „Bonnie L. Bassler, Ph.D.“. Howard Hughes Medical Institute. 2013-yil 16-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 20-may.
  3. „Bonnie L. Bassler“. Princeton University (2016-yil 11-mart).
  4. 4,0 4,1 „Bonnie Bassler Molecular Biologist, Class of 2002“. MacArthur Foundation (2002).
  5. „Bonnie L. Bassler“. National Academy of Sciences. Qaraldi: 2021-yil 17-sentyabr.
  6. „Obama to nominate Princeton's Bassler for National Science Board“. Princeton University (2011-yil 21-oktyabr). Qaraldi: 2021-yil 17-sentyabr.
  7. "Daily Digest". Congressional Record 158 (61). April 26, 2012. https://www.govinfo.gov/content/pkg/CREC-2012-04-26/html/CREC-2012-04-26-pt1-PgD408.htm. Qaraldi: September 17, 2021. Bonni Bassler]]
  8. „CO-EDITORS OF THE ANNUAL REVIEW OF GENETICS – VOLUME 46, 2012“. Annual Reviews. Qaraldi: 2021-yil 29-iyul.
  9. „EDITOR OF THE ANNUAL REVIEW OF GENETICS – VOLUME 51, 2017“. Annual Reviews. Qaraldi: 2021-yil 29-iyul.
  10. 10,0 10,1 10,2 10,3 Ahmed, Farooq (April 1, 2008). "Profile of Bonnie L. Bassler" (en). Proceedings of the National Academy of Sciences 105 (13): 4969–4971. doi:10.1073/pnas.0705870105. ISSN 0027-8424. PMID 18362352. PMC 2278219. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2278219. 
  11. „Autobiography of Bonnie L Bassler“ (en). The Shaw Prize. Qaraldi: 2022-yil 1-fevral.
  12. „L'Oreal-UNESCO Names Professor Bonnie Bassler, Princeton University, For Women in Science 2012 Laureate for North America“ (en). Princeton, New Jersey Patch (2012-yil 13-aprel). Qaraldi: 2022-yil 2-fevral.
  13. Schauder, S.; Bassler, B. L. (2001). "The languages of bacteria". Genes & Development 15 (12): 1468–80. doi:10.1101/gad.899601. PMID 11410527. https://archive.org/details/sim_genes-development_2001-06-15_15_12/page/n15. 
  14. „Bonnie Bassler“ (en). Broad Institute (2018-yil 20-mart). Qaraldi: 2019-yil 3-may.
  15. 15,0 15,1 „Bassler Lab Research“ (en). scholar.princeton.edu. Qaraldi: 2020-yil 2-may.
  16. Hmelo, Laura R. (January 3, 2017). "Quorum Sensing in Marine Microbial Environments". Annual Review of Marine Science 9 (1): 257–281. doi:10.1146/annurev-marine-010816-060656. ISSN 1941-1405. PMID 27814032. https://doi.org/10.1146/annurev-marine-010816-060656. Qaraldi: February 2, 2022. Bonni Bassler]]
  17. „Bonnie Bassler receives Gruber Genetics Prize“ (en). Princeton University (2020-yil 7-fevral). Qaraldi: 2022-yil 2-fevral.
  18. „Bassler receives Gruber Genetics Prize for discoveries on how bacteria communicate“ (en). Princeton University (2020-yil 7-fevral). Qaraldi: 2022-yil 2-fevral.
  19. Marks. „Biologist Bonnie Bassler receives MacArthur Fellowship“. Princeton University News (2002-yil 25-sentyabr).