Boris Morukov

Boris Vladimirovich Morukov
Tavalludi	1-oktyabr 1950-yil Moskva, RSFSR
Vafoti	1-yanvar 2015-yil(2015-01-01) (64 yoshda)
Fuqaroligi	SSSR va Rossiya
Kasbi	Shifokor, kosmonavt
Millati	Rus
Kosmik karyera
Kosmosdagi vaqt	11 kun 19 soat 12 daqiqa
Tanlash	1989
Missiyalar	STS-106
Missiya belgisi

Boris Vladimirovich Morukov (ruscha: Бори́с Влади́мирович Моруков; 1950-yil 1-oktabr - 2015-yil 1-yanvar) RF Davlat tadqiqot markazining biotibbiyot muammolari instituti (IBMP) shifokori. U Rossiya Federal kosmik agentligida tadqiqotchi-kosmonavt sifatida malaka oshirgan va NASA Space Shuttle missiyasi STS-106 bortida missiya mutaxassisi sifatida uchgan.

Biografiya

Morukov 1967-yilda oʻrta maktabni tamomlagan va 1973-yilda 2-Moskva tibbiyot institutida (hozirgi Rossiya Davlat tibbiyot universiteti) tibbiyot fanlari doktori ilmiy darajasini olgan. U 1978-yilda Biotibbiyot muammolari institutida kosmik, aviatsiya va dengiz tibbiyoti professori lavozimiga koʻtarildi va 1979-yilda ushbu fanlar boʻyicha fan nomzodi ilmiy darajasini oldi. Kosmonavt-shifokor sifatida Morukov 1989—1991-yillarda kardiologiya, gastroenterologiya, otorinolaringologiya, stomatologiya, oftalmologiya va yurak-oʻpka reanimatsiyasi boʻyicha tibbiy ta'limni tugatgan. 1995-yilda shoshilinch tibbiy yordam boʻyicha malaka oshirish kursini oʻtagan. 1996-yilda endokrinologiya va gematologiya boʻyicha tibbiy malaka oshirish kursini tamomlagan. 

1990-yil oktabrdan 1992-yil fevralgacha Morukov Gagarin nomidagi Kosmonavtlar tayyorlash markazida asosiy kosmik tayyorgarlik kursida qatnashdi. Yigirma yildan koʻproq vaqt davomida u boshqariladigan kosmik parvozlar uchun tibbiy operatsiyalarni qoʻllab-quvvatlash bilan shugʻullangan. 1979—1980-yillarda “Salyut-6” kosmik stansiyasida uzoq muddatli kosmik missiyalarga tibbiy yordam koʻrsatgan. 1982—1987-yillarda Morukov gipokineziya va mikrogravitatsiya davrida yuzaga keladigan salbiy metabolik oʻzgarishlarga qarshi choralar ishlab chiqishga bagʻishlangan ilmiy loyihalarni muvofiqlashtirdi. Uning ushbu sohadagi oʻziga xos ilmiy qiziqishi kaltsiy metabolizmini tuzatish boʻldi. U uzoq vaqt davomida boshni pastga egish bilan bir qator eksperimentlarni, shu jumladan uzoq muddatli kosmik parvozlar uchun qarshi choralar kompleksini eksperimental sinovga bagʻishlangan 370 kunlik tajribani oʻtkazdi. U STS-60, Mir 18/STS-71 va boshqa Mir-NASA loyihasi missiyalarida Amerika-Rossiya qoʻshma tibbiy eksperimentida ishtirok etdi. 1995—1998-yillarda u NASA-Mir ilmiy dasturining inson hayoti fanlari boʻyicha eksperimentlar koordinatori boʻlib ishlagan. U 100 dan ortiq ilmiy maqolalar chop etgan va toʻrtta ixtiroga patent olgan. 

Kosmik parvoz tajribasi

Morukov birinchi marta 1976-yilda tibbiy-kosmonavt xizmatiga saylangan. Uning malakasiga koʻra, unga doimiy ravishda tibbiy-kosmonavt tanlovi taklif qilindi va 1989-yilda kosmonavt-tadqiqotchi sifatida tanlandi. 1992-yilda asosiy kosmonavtik tayyorgarligini tugatgandan soʻng, u Biotibbiyot muammolari institutida kosmonavt-tadqiqotchi boʻldi. 1993-yil yanvardan iyulgacha Morukov kosmonavt-tadqiqotchi sifatida "Mir" stantsiyasida (Mir 15-17 missiyalari davomida) shifokor-kosmonavt parvozining texnik, tibbiy va ilmiy tayyorgarlik kursini tamomladi. 1997-yil noyabridan 1998-yil fevraligacha u ISS rus segmenti tizimlarini oʻz ichiga olgan muntazam rejalashtirilgan texnik tayyorgarlik kursini tamomladi. 1998-yil avgustidan 1999-yil yanvarigacha Morukov Jonson kosmik markazidagi Parvoz-jarrohlari tayyorlash kursida qatnashdi.

Morukov STS-106 ekipajida xizmat qilgan (2000-yil 8-20). STS-106 ekipaji Xalqaro kosmik stansiyani birinchi doimiy ekipajning kelishi uchun muvaffaqiyatli tayyorladi. Beshta astronavt va ikkita kosmonavt 6600 funtdan ortiq yuk yetkazib berishdi va Koinot stansiyasiga batareyalar, quvvat konvertorlari, xojatxona va yugurish yoʻlakchasi oʻrnatdilar. Ikki ekipaj a'zosi yangi kelgan Zvezda xizmat moduli va Koinot stantsiyasiga quvvat, ma'lumot va aloqa kabellarini ulash uchun kosmik yurish qildi. Morukov kosmosda 11 kun, 19 soat va 10 daqiqani qayd etdi.

O'limi

Morukov 2015-yil 1-yanvarda 64 yoshida noma'lum sabablarga koʻra vafot etdi. Uning rafiqasi Nina, oʻgʻli Ivan, qizi Olga va onasi Lidiya F. Xromovalar qolgan.