Borvodorodlar

Borvodorodlar, bor gidridlari, boranlar — bornit vodorod bilan hosil qilgan birikmalari; rangsiz, qoʻlansa hidli va juda zaharli moddalar. Molekulasida 2 dan 20 gacha bor atomi boʻlgan B. maʼlum. Xusrav II Parviz saroyida ud chalayotgan Borbad (Firdavsiy "Shohnoma"siga ishlangan miniatyura, 1664-yil)Eng oddiysi — VN3 erkin holda mavjud emas. B. elektrontanqis birikmalardir, yaʼni hamma atomlarni qush elektronli oddiy bogʻlar bilan biriktirish uchun yetarli elektronlari yuq. Quyi B. — diboran V2N6 bilan tetraboran V4N|0 — gaz, pentaboran V5N, bilan geksaboran V5N]0 — suyuqlik, yuqori B. — dekaboran V|0N|4 va boshqa — qattiq moddalardir. 700° dan yuqori trada B. bor bilan vodorodga ajraladi. B. yonganda boshqa birikmalarga nisbatan koʻproq issikushk beradi, shuning uchun istiqbolli raketa yoqilgʻisi sifatida diqqatga sazovor. Diboran oddiy bor olish va metallarga qoplash uchun ishlatiladi. Baʼzi B. dan issiqqa chidamli polimerlar olish mumkin. B. ning metalli hosilalari borgidridlar deb ataladi.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil