Braziliyada islom dini
Braziliyada islom mamlakatdagi asosiy dinlardan biridir. John Meltonning 2010-yildagi “Dinlar ensiklopediyasi”ga ko‘ra, Braziliyada 204 ming musulmon kishi yashagan[1]. Shunga o'xshash raqam Pew Research Center hisobotida ham keltirilgan[2]. Aksariyat musulmonlar sunniylardir .
Tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Umumiy qabul qilingan versiyaga koʻra, Braziliyaga islom XVI asrda portugal mustamlakachilari tomonidan olib kelingan afrikalik qullar (ularni „males“ deb atashgan) orqali kirib kelgan. Biroq, Braziliyada topilgan arab tilidagi, Alloh zikr qilingan arxeologik topilmalar bundan avvalgi vaqtga tegishli ekani aniqlangan. Braziliyaning zamonaviy musulmon aholisi asosan Ikkinchi jahon urushidan keyin mamlakatga kelgan livanlik muhojirlardan iborat.
1835-yilda Baiya shtatida yirik qoʻzgʻolon boʻlib oʻtdi (male qoʻzgʻoloni). 25-yanvarga oʻtar kechasi 300 ga yaqin afrikalik musulmonlar Salvador shahri koʻchalarini egallab olishdi, shundan soʻng ular bir necha soat davomida armiyaning yuqori kuchlari va qurollangan aholi hujumlariga qarshi kurashdilar. Bu qoʻzgʻolon butun qitʼadagi qullarning eng yirik namoyishi boʻlib, milliy norozilikka sabab boʻldi. Qoʻzgʻolon bostirilib, uning ishtirokchilari shafqatsizlarcha jazolanganiga qaramay, hukumat eʼtiborini kuchaytirdi va Braziliya musulmonlariga nisbatan siyosatini oʻzgartirdi. Ular orasida boshlangan katoliklikning majburiy targʻiboti jiddiy muvaffaqiyatga erisha olmadi. 1910-yildagi hisob-kitoblarga koʻra, Braziliyada 100 mingdan ortiq afrikalik musulmonlar yashagan.
1929-yilda mamlakatdagi birinchi islomiy tashkilot — San-Paulu musulmon xayriya jamiyati tuzildi. XX asrning 40-yillarida arab davlatlaridan muhojirlar Braziliyaga, birinchi navbatda Suriya va Livandan kelishdi. 1956-yilda Braziliyada va butun Janubiy Amerikada birinchi masjid San-Pauluda ochildi. Kuritiba, Paranagua, Rio-de-Janeyro, Brazilia va boshqalar shaharlarda musulmon xayriya jamiyatlari mavjud. Shuningdek, Braziliyada Islomni yoyish markazlari boʻlgan San-Paulu va Rio-de-Janeyroda eng kuchli jamoalar shakllangan.
Birinchi shayxlar Yaqin Sharq mamlakatlari, shuningdek, Mavrikiy va Marokashdan taklif qilingan. 1980-yillar boshida San-Paulu musulmonlari bir guruh braziliyaliklarni islom ilmlarini o‘rganish uchun chet elga jo‘natishga qaror qilishdi. 1985-yilda Braziliyada ishlayotgan musulmon diplomatlar tomonidan tashkil etilgan Islom markazi ko‘magida bu g‘oya hayotga tatbiq etildi. Braziliyalik talabalar birinchi marta Saudiya Arabistoni Islom universitetiga yuborildi. Universitetni bitirgan ikki braziliyalik ilk braziliyalik shayxlar boʻldi. Ular ayni damda mamlakatdagi eng nufuzli uchta islom tashkilotining shakllanishida ishtirok etganlar:
- Braziliya musulmon talabalar ittifoqi,
- Butunjahon yoshlar assambleyasi,
- Lotin Amerikasida Islomni rivojlantirish xalqaro markazi (CDIAL).
Braziliyadagi barcha musulmonlarning 40 % ga yaqini islomning Braziliyadagi norasmiy poytaxti sanalgan San-Paulu mintaqasida istiqomat qiladi. Bu yerda mamlakatdagi asosiy islom tashkilotlarining idoralari mavjud.
Braziliya Islom madaniyat markazining 2005-yildagi hisob-kitoblariga ko‘ra, mamlakatda 100 ga yaqin masjid bo‘lgan, musulmonlar soni esa ikki millionga yetgan. Shu bilan birga , 2010-yilgi umumiy aholini roʻyxatga olish paytida atigi 35 ming Braziliyaliklar oʻzlarini musulmonlar deb atashgan[3].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Frank Usarski „Brazil“, . Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices. Oxford, England: ABC CLIO, 2010 — 390-bet. ISBN 1-57607-223-1.
- ↑ „The Future of the Global Muslim Population“ (en). Pew Research Center (2011-yil yanvar). 2014-yil 11-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-iyul.
- ↑ „Tabela 1.4.1 - População residente, por situação do domicílio e sexo, segundo os grupos de religião - Brasil - 2010“ (pt). Instituto Brasileiro de Geografia e Estatistica.