Chane

Chane, ispancha: Chané - bir vaqtlar Shimoliy zamonaviy Argentina va Boliviya janubidagi Chako va And togʻlari orasidagi tekisliklarda yashagan katta Aravak etnik guruhi edi. Ular miloddan avvalgi 500-yillarda bir qator boshqa Aravak xalqlari bilan birga Buyuk Konus mintaqasiga koʻchib ketishgan. Hozirgi kunda Guarani tomonidan qattiq taʼsirga uchragan kichik jamoalar mavjud.

Tarixi

Chanlar tinch madaniyat boʻlib, kechua tilida soʻzlashuvchilar (keyinchalik Inka imperiyasini tashkil qilganlar) va boshqa Aravak qabilalari bilan savdo qilishgan. Inka imperiyasi va Chan oʻzlarining janubiy qoʻshnilari — inklar „chiriguano“ deb atagan guarani qabilalariga qarshi birgalikda kurashish uchun shartnoma tuzdilar. Guaranilar doimiy ravishda Chan yerlariga bostirib kirganlar va ispanlar istilosidan oldin ham Chan va inklarning birlashgan qoʻshinlarini magʻlubiyatga uchratib, Sibir tizmasigacha boʻlgan chanlar yashagan hududni egallab olganlar^[1]. Channing bir qismi qul boʻlgan, boshqa qismi esa avvalgi yashash joylaridan janubi-sharqdagi unumdor yerlarga koʻchib ketgan. Koʻplab Chane ayollari Guarani hindulari tomonidan xotinlikka olingan va bu Chane assimilyatsiyasining boshlanishini belgilab qoʻydi. Mustamlaka davrida chan, shu jumladan, guarani tiliga oʻtganlar, yevropaliklar tomonidan assimilyatsiya qilingan.

Ular aholi zich joylashgan qishloqlar, makkajoʻxori, yeryongʻoq, paxta va qovoq yetishtirilgan neolit madaniyatini yaratdilar, oʻziga xos kulolchilik buyumlarini, shuningdek, Santa-Kruz de la Sierra, Samaipata, Portachuelo, Valle Abajo, Okinava, Kotoka, El Pari, Mataral va Warnes^[2] zamonaviy shaharlari yaqinida arxeologlar tomonidan topilgan grafik tasvirlarni yaratdilar. Bundan tashqari ular yogʻochdan niqoblar va matodan kiyimlar yasadilar.

Tarqalishi

Hozirda ikkita kichik Chane jamoalari mavjud — Boliviyada Santa Kruz de la Sierra shahri yaqinidagi Isosog (Izozog) mintaqasida va Argentinada Santa Kruz shahri yaqinidagi Yacui (Yacui) va Che Renda tumanlarida. Tartagal^[3]. Ikkala holatda ham Chanlar guarani tillari va madaniyatlarida soʻzlashuvchilar tomonidan taʼsirga uchragan, ammo baribir oʻzlarining oʻziga xosligini saqlab qolishgan. Channing boshqa avlodlari dastlab guaranilar, keyin ispanlar va keyingi toʻlqinlarning yevropalik koʻchmanchilari tomonidan oʻzlashtirilgan.

Yana qarang

Manbalar

↑ AutoBiografías y Memorias: Nueva Biblioteca de Autores Españoles, por Marcelino Meléndez y Pelayo, 1902
↑ Tras la Huella de los Chané, El Deber, June 1, 2003
↑ Glosario de lenguas indígenas sudamericanas, Edgardo Civallero, Universidad Nacional de Córdoba^{[sayt ishlamaydi]}Andoza:Недоступная ссылка

[1] AutoBiografías y Memorias: Nueva Biblioteca de Autores Españoles, por Marcelino Meléndez y Pelayo, 1902

[2] Tras la Huella de los Chané, El Deber, June 1, 2003

[3] Glosario de lenguas indígenas sudamericanas, Edgardo Civallero, Universidad Nacional de Córdoba^{[sayt ishlamaydi]}Andoza:Недоступная ссылка

[1]

[2]

[3]