Chaoui
Shauya (Shaviyya yoki Shaviya)[1][2], (arab tilida "Chaouia yoki Shawiya"[3], pl.h. شاويه; Xauya tilida "Išawiyen")[4], Jazoirdagi berber xalqlarining etnik guruhlaridan biri[3][5]. Ular Jazoirning sharqiy koʻp qismida, asosan togʻli Oresda yashaydilar, ular saqlab qolishga muvaffaq boʻlgan berber tillaridan biri boʻlgan Chauya (Tashauit) tilida gaplashadilar va arabcha Jazoir lahjasi ham Shaviya orasida keng tarqalgan[6][7][8].
Tarqalishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Chaviylar Ores[9] togʻlarida va unga eng yaqin hududlarda (Belezma togʻlari hamda tekisliklari , Chott viloyati va Konstantin viloyatining baland tekisliklari), yaʼni Jazoirning sharqiy qismining koʻp qismida va ularning aholisi mamlakatdagi barcha berberlarning 1/3 qismini tashkil qiladi[2].
Jazoirning markazi va sharqida joylashgan koʻpgina shahar va viloyatlarda, jumladan, Batna, Xenschela, Oum al-Bouaxi, Souq-Ahras, Biskra, Konstantin, Tebessa, Msila, Guelma, Setif, Bordj, Arrerij, Annaba, Mila provinsiyalarida shavilar jamoalari mavjud.
Hayot tarzi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shoviya dehqonchilik bilan bir qatorda chorvachilik bilan ham shugʻullanadilar. Janubda hali ham koʻplab yarim koʻchmanchilar mavjud.
Shoviylar musulmonlar, lekin butparastlikdan urf-odatlarning bir qismini, jumladan, ayollar tomonidan bajariladigan sehrli marosimlarni saqlab qolishadi[9].
Madaniyat
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Amazigh Madaniy Harakati (KDA) Chawiye ziyolilari tomonidan yaratilgan va nafaqat Chawiye, balki boshqa Berber xalqlari uchun ham umumiy berberlarning eng muhim uyushmalaridan biridir. Uning yaratilishi Jazoirning barcha tarmoqlarida berberlar harakatining xilma-xilligini aks ettirdi[10][11].
Til
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shauyi xalqi shauyi (tashauyit) tilida gaplashadi va kobillardan farqli oʻlaroq, ular Berber va arab tillarini bilishadi, bu Rudalar mintaqasining tarixiy rivojlanishi bilan bogʻliq[12]. Koʻpchilik maktablarda oʻqitiladigan fransuz tilida gaplashadi[13].
Shauya — Berber-Liviya oilasining Zenetian guruhining tillaridan biri boʻlib, u Ores mintaqasi va uning atrofidagi Berber lahjalarini, jumladan Batna, Xenshelu, Um al-Buaxi, Souq Ahras, Tebessa va boshqalarni ifodalaydi. Setif janubida va Biskra shimolida.
Tarixiy shaxslar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Hozirgi zamonning eng koʻzga koʻringan shaviyalaridan baʼzilari quyidagilardir: Prezident Lamine Zeroual (1994), Birinchi vazir Ali Benflis (2000)[10], mayor Abdelkader Shabu, Tahar Zbiri, general-mayor Xolid Nezar va boshqa koʻplab shaxslar. Milliy xalq armiyasi (NPA)dagi eng yuqori lavozimlarni egallagan[10].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ „Great Commission Status of the Berber-Shawiya People Cluster in Algeria“ (en). joshuaproject.net. 2013-yil 17-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-noyabr.
- ↑ 2,0 2,1 Шпажников Г.А. 1981.
- ↑ 3,0 3,1 „Работы фотокора Зоры Бенсемра“ (ru) (deadlink). pixanews.com (2012-yil 21-may). — О Хадди Лахерраб (берберка шавия). 2012-yil 16-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 1-sentyabr.
- ↑ „Great Commission Status of the Berber-Shawiya People Cluster in France“ (en). joshuaproject.net. 2013-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-noyabr.
- ↑ „Great Commission Status of the Berber-Shawiya People Cluster in Tunisia“ (en). joshuaproject.net. 2013-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-noyabr.
- ↑ „Great Commission Status of the Berber-Shawiya People Cluster in Italy“ (en). joshuaproject.net. 2013-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-noyabr.
- ↑ „Great Commission Status of the Berber-Shawiya People Cluster in Germany“ (en). joshuaproject.net. 2013-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-noyabr.
- ↑ „Great Commission Status of the Berber-Shawiya People Cluster in Morocco“ (en). joshuaproject.net. 2013-yil 24-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 17-noyabr.
- ↑ 9,0 9,1 Миронова Е. И. 2004.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Сергеев М.С. 2003.
- ↑ Алексей Малашенко. Ветер над Батной // Вокруг света : журнал. — Москва, 1983. — № 4 (2511). — ISSN 0321-0669.
- ↑ Ланда Р.Г. 1976.
- ↑ Алжир / Уткин Г.Н. // А — Ангоб. — М. : Советская энциклопедия, 1969. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 1).
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Светлов В. С.. Алжир сегодня. М.: Наука, 1981 — 59, 149-bet.
- Миронова Е. И. „Глава III. Итоги сорокалетнего развития“, . Проблема берберского меньшинства. М.: Ин-т изучения Израиля и Ближнего Востока, 2004 — 69-70-bet.
- Минц Л. М. „Берберы“, . Большая энциклопедия народов : для школьников и студентов. М.: Олма Медиагрупп, 2007 — 99-100-bet. ISBN 978-5-373-01053-5.
- Шпажников Г.А. „Северная Африка : Алжир“, . Религии стран Африки (Изд. 2-е). М.: Наука, 1981 — 55-bet.
- Ланда Р.Г.. Борьба алжирского народа против европейской колонизации, 1830-1918. М.: Наука, 1976 — 149-260-bet.
- Сергеев М.С.. Берберы Северной Африки: прошлое и настоящее. М.: Ин-т изучения Израиля и Ближнего Востока, 2003 — 7-113-bet. ISBN 5-89394-103-9.