Kontent qismiga oʻtish

Chechenlarning 2022-yilgi Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishida ishtiroki

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Checheniston Respublikasi, odatda Checheniston nomi bilan tanilgan, Rossiyaning federal respublikasi boʻlib, 2022-yilda Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi paytida bir necha rollarda ishtirok etgani qayd etilgan. Qodirovchilar qoʻshinlari rus qoʻshinlari bilan bir qatorda jang qilgan boʻlsa, Johar Dudayev va „Shayx Mansur“ batalyonlari Ukraina tomonida jang qilgan. Xalqaro kuzatuvchilar bosqin, Birinchi va Ikkinchi Chechen urushlari oʻrtasidagi bir qator taqqoslashlarni qayd etdilar.

Rossiyaparast Qodirovchilar kuchlari

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ramzan Qodirov, 2022-yilda Rossiyaning mamlakatga bostirib kirishi paytida Ukrainaga qarshi kurashgan rossiyaparast Qodirovchilar yetakchisi

26-fevral kuni Checheniston Respublikasi rahbari Ramzan Qodirov Checheniston harbiy kuchlari Ukrainaga kiritilganini eʼlon qilib, Vladimir Putin „toʻgʻri qaror qabul qildi va biz uning buyruqlarini har qanday sharoitda ham bajaramiz“, deb taʼkidlab oʻtdi[1]. Shu kuni Rossiya davlat ommaviy axborot vositasi RT 12 ming chechen askari Checheniston poytaxti Grozniyning bosh maydonida Ukrainaga qarshi urushga kirishishga hozirlik koʻrayotgani tasvirlangan videoni ommaga taqdim etdi.

27-fevral kuni Ukraina harbiylari Kiyev viloyati shimoli-gʻarbidagi Xostomel shahri yaqinida toʻplangan chechen maxsus kuchlarining katta karvonini yoʻq qilganini eʼlon qildi[2]. Koʻp oʻtmay, ukrainalik harbiylar Qodirov nomidagi gvardiyaning 141-motopolki rahbari general Magomed Tushayev Ukrainadagi janglarda halok boʻlganini eʼlon qildi[3][4].

28-fevral kuni Qodirov Telegramʼdagi postida „Ukrainada tanlangan taktika juda sekin“ deb yozgan va Rossiya kuchlarini yanada tajovuzkor harakatlarga chaqirgan[5].1-mart kuni Qodirov Telegramʼdagi navbatdagi postini tarqatdi va ikki chechen askari halok boʻlgani va olti nafari yaralangani va bosqin „keng koʻlamli chora-tadbirlarga oʻtishi“ kerakligini bildirdi[6].

3-mart kuni, The Times gazetasi bir guruh chechen askarlari Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiyga suiqasd qilish maqsadida Kiyevga bostirib kirish uchun yuborilgani, biroq bu guruh Rossiya Federal Xavfsizlik Xizmatining urushga qarshi boʻlinmalarining sizdirilishi natijasida zararsizlantirilgani haqida xabar berdi[7].

14-mart kuni Qodirov ijtimoiy tarmoqqa Rossiyaning Kiyevga hujumi doirasida Xostomelda boʻlganini daʼvo qilgan videosini joylashtirdi[8].Uning daʼvosini mustaqil tekshirish imkoni yoʻq edi[9]. „Ukrayinska pravda“ internet gazetasi 16-mart kuni ular Qodirovning telefonining geolokatsiyasi Ukraina emas, Chechenistonning Grozniy shahri ekanligini aniqlash maqsadida „RIA Novosti“ rus OAV niqobi ostida Qodirovning IP-manzilini qoʻlga kiritish uchun aldaganliklarini aytgan[10]. Keyinroq Putinning matbuot kotibi Dmitry Peskov Qodirov „toʻgʻridan-toʻgʻri Ukrainada ekanligini daʼvo qilmaganini“ taʼkidlagan[11].

5-aprel kuni Qodirov Telegramʼda bir guruh jangarilar asirda yotgani aks etgan videoni joyladi. Uning taʼkidlashicha, Ukraina harbiy-dengiz kuchlarining 503-batalyonining 267 nafar askari Rossiyaga taslim boʻlgan. AQSh Harbiy-dengiz kuchlarining sobiq harbiy xizmatchisi Chuck Pfarrer bu daʼvoni noaniq deb hisoblab, asirlar deyarli hech qanday shikastlanmagani va Ukraina dengiz piyodalarining rasmiy kiyimiga mos kelmaydigan kiyim kiyganini tushuntirdi[12].

2022-yil iyun oyi oxirida Qodirov faqat etnik chechenlardan iborat toʻrtta yangi batalyon tashkil etilishini eʼlon qildi. Qodirovning soʻzlariga koʻra, bu batalyonlar „Shimoliy-Axmat“, „Janubiy-Axmat“, „Gʻarbiy-Axmat“ va „Vostok-Axmat“ deb nomlanadi va ular Ukrainaga jang qilish uchun yuboriladi[13].

2022-yil iyul oyi oxirida Rossiya Milliy gvardiyasining Axmat SOBR va Axmat OMON polkining chechen aʼzosi ekani aytilayotgan videoda ukrainalik harbiy asirni qiynoqqa solayotgani va jarohatlagani aks etdi[14][15][16][17][18][19].

2022-yil sentyabr oyi boshida Qodirov yana ikkita chechen batalyonini Ukrainaga joʻnatganini eʼlon qildi va telegramga ularning ketishi aks etgan videoni joyladi. Bu eʼlon Rossiyaning Xarkov viloyatidan chekinishi paytida taqdim etildi[20].

Ukrainaparast kuchlar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qodirovga qarshi boʻlgan bir qator chechenlar ixtiyoriy ravishda Ukraina qoʻshinlari safida, masalan, 2014-yildan beri Ukrainada Rossiya qoʻshinlariga qarshi kurashayotgan Joxar Dudayev batalyoni yoki Shayx Mansur batalyonlari safida jang qilishgan[21][22][23]. Ukrainada Rossiyaga qarshi kurashayotgan yana bir ukrainaparast chechen batalyoni bu alohida maxsus maqsadli batalyondir[24].

Reaksiyalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]

28-fevral kuni Ukraina Milliy gvardiyasi oʻng qanot „Azov“ batalyoni aʼzolari oʻqlarni choʻchqa yogʻi bilan yogʻlayotgani aks etgan videoni eʼlon qildi, videoda maʼruzachi „Hurmatli musulmon birodarlar. Bizning yurtda siz jannatga kirmaysiz. Sizni jannatga kiritishmaydi. Uyga boring, iltimos!“- deb buyruq bergan[25].

Bir qator tahlilchilarning taʼkidlashicha, Ukrainada Qodirovchilar kuchlarining mavjudligi janglarda qatnashishdan koʻra koʻproq psixologik taʼsir yaratishga qaratilgan[26]. „Foreign Policy“ nashri uchun yozgan Jastin Ling Rossiya ommaviy axborot vositalari „Ukrainadagi chechen askarlarining mavjudligidan ukrainaliklarga qarshi psixologik qurol sifatida foydalanmoqda“, deb taʼkidlagan boʻlsa, Ottava universiteti professori Jan-Fransua Ratel " bu odamlarni sodir boʻlgan voqeaga ishontirish uchun edi va Chechenistonda nima sodir boʻlsa, Ukrainada sodir boʻladi — ular shaharni bostirib, talon-toroj qiladi, zoʻrlaydi va oʻldiradi, deb aytadi[27]. Gruziya Strategik va xalqaro tadqiqotlar jamgʻarmasi xodimi Aleksandr Kvaxadzening taʼkidlashicha, "kadrlar va metamaʼlumotlarda koʻrinib turibdiki, koʻpchilik chechen qoʻshinlari front chizigʻidan kamida 20 km uzoqlikda joylashgan boʻlib, ular Chechenistondagi odamlarni ruhlantirish va „Qodirov va uning kuchlari“ jangovar imidjini targʻib qilish uchun faqat video yozib olishadi[28].

Rossiya-Checheniston mojarosini taqqoslash

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bir qator sharhlovchilar Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi va 1990-yillardagi Chechen urushlari, xususan, Grozniy jangi oʻrtasida taqqoslashlar amalga oshirgan[29][30][31][32]. Rossiya inson huquqlari tashkiloti „Memorial“ direktori Aleksandr Cherkasovning aytishicha, „Putin Chechenistonda xuddi Ukrainada boʻlgani kabi yoʻl tutdi va biz mojaroning yangi bosqichiga oʻtayotganimizda ham bu davom etmoqda. U, shuningdek, dastlab „aksilterror operatsiyasi“ deb atalgan va qurolli mojaro sifatida taʼriflanmagan urush bilan boshlandi“[33]. London Kingʻs College professori Treysi German shunday yozgan:

Putin Rossiyaning 2014-yilda Qrimni qatʼiy bosib olishi yoki 2008-yilda Gruziyaga bostirib kirishi takrorlanishini kutganga oʻxshaydi, ammo biz koʻrgan narsa uning Chechenistonga 1994-yil dekabridagi intervensiyasiga oʻxshab ketadi. Harbiy ustunlik (albatta, son jihatidan) va strategik muvaffaqiyatga erishdi va minglab rus qoʻshinlari Shimoliy Kavkaz respublikasini himoya qila olmadi. . .Bu yerda 1994-yil dekabr oyi oxirida Rossiyaning Chechenistonga aralashuvi aks-sadolari bor, oʻshanda Rossiya rahbariyati Checheniston poytaxti Grozniyga qarshi yirik zirhli hujumni rejalashtirgan va Rossiya Checheniston rahbariyatini qoʻlga olish tezligiga tayanib, havo koʻmagida hal qiluvchi zarba berish orqali tashabbusni qoʻlga kiritgan. Ammo chechen qoʻshinlari uzoq vaqtdan beri shaharga zarba berishga tayyor edilar va hujum muvaffaqiyatsiz tugadi[34].

Shotlandiyalik jurnalist Nil Ascherson „Putinning rejasi ikki bosqichdan iborat koʻrinadi. Birinchidan, ruslar Chechenistonda Grozniyga qilgani kabi bir necha shaharlarda qarshilik koʻrsatish orqali harbiy gʻalabaga erishish va keyin ularni qoraygan qobiqlarga oʻqqa tutish“- deb yozadi[35].

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ „Chechen leader, a Putin ally, says his forces deployed to Ukraine“. Al Jazeera (26-fevral 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  2. ↑ „The destruction of a convoy of Chechen special forces near Hostomel on Feb. 26 officially confirmed by the President's Office.“. The Kyiv Independent (27-fevral 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  3. ↑ „Did Chechen Commander Die After Threatening Ukraine On Video?“. Daily Dot (2022-yil mart). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  4. ↑ „Warlord who helped oversee Chechnya's brutal 'gay purge' killed in Ukraine“. PinkNews (28-fevral 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  5. ↑ Jankowicz. „Key Putin ally admits Russian tactics in Ukraine failed in early days of invasion and calls for more brutal approach“. Business Insider (28-fevral 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  6. ↑ Jankowicz. „Putin ally repeats call for Russia to use more brutal tactics in Ukraine, admits some of his own troops were killed“. Business Insider (1-mart 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  7. ↑ „Volodymyr Zelenskyy Has Reportedly Survived 3 Assassination Attempts In The Last Week“. HuffPost (4-mart 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  8. ↑ „Chechen leader Ramzan Kadyrov says he is in Ukraine“. TheGuardian.com (14-mart 2022-yil).
  9. ↑ „Who is Ramzan Kadyrov, the brutal Chechen leader claiming to be in Ukraine?“ (inglizcha). The Economist (16-mart 2022-yil). Qaraldi: 27-mart 2022-yil.
  10. ↑ „Kadyrov did not come to Ukraine, his phone data reveals“, Ukrayinska Pravda (inglizcha), 16-mart 2022-yil, qaraldi: 26-mart 2022-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  11. ↑ „Chechen leader Kadyrov claims he travelled to Ukraine“ (inglizcha). Al Jazeera (14-mart 2022-yil). Qaraldi: 27-mart 2022-yil.
  12. ↑ „'All wrong' Navy Seal picks apart Russia's desperate video of 'Mariupol surrender'“, Daily Express (ingliz (Britaniya)), 5-aprel 2022-yil, qaraldi: 7-aprel 2022-yil{{citation}}: CS1 maint: date format ()
  13. ↑ „Putin's Chechen warlord ally plans to bolster Russia's forces in Ukraine with 4 new battalions“. Insider (28-iyun 2022-yil). Qaraldi: 28-iyun 2022-yil.
  14. ↑ „In video, Russian troops appear to castrate Ukrainian war prisoner“. Times of Israel (30-iyul 2022-yil). Qaraldi: 1-avgust 2022-yil.
  15. ↑ „Horrifying footage appears to show Russian captors castrating a Ukrainian prisoner of war“. news.yahoo.com.
  16. ↑ Cole. „Video of Russian soldier allegedly castrating Ukraine POW sparks outrage“. Newsweek (29-iyul 2022-yil).
  17. ↑ „Russian soldiers branded 'cannibals over video 'of Ukrainian fighter being castrated'“. news.yahoo.com.
  18. ↑ „Outrage as footage appears to show Ukrainian prisoner of war being castrated by Russian soldiers“. Sky News.
  19. ↑ Beaumont, Peter. „Video appears to show Russian soldier castrating Ukrainian prisoner“. The Guardian (29-iyul 2022-yil).
  20. ↑ „Kadyrov announced the dispatch of the National Guard from Chechnya to the war in Ukraine“. The Odessa Journal (8-sentabr 2022-yil).
  21. ↑ Prothero. „'My MMA Gym Will Be Empty': Chechens Head to Ukraine to Fight Kadyrov“. Vice Media (2-mart 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  22. ↑ MacKinnon, Mark. „Chechens and Georgians in Ukraine preparing to continue fight against Putin on a new front“. The Globe and Mail (13-fevral 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  23. ↑ „Jihadis in Idlib bash Chechen leader Ramzan Kadyrov for role in Ukraine war - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East“. Al-Monitor (6-mart 2022-yil). Qaraldi: 27-mart 2022-yil.
  24. ↑ „Chechen batallions in Ukraine: Common fight against Russia“. Ukraine Сrisis Media Center (19-avgust 2022-yil).
  25. ↑ „Ukrainian fighters grease bullets against Chechens with pig fat“. Al Jazeera (28-fevral 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  26. ↑ „What role is Chechnya's Ramzan Kadyrov playing in Ukraine war?“. Al Jazeera (24-mart 2022-yil). Qaraldi: 27-mart 2022-yil.
  27. ↑ Ling. „Russia Tries to Terrorize Ukraine With Images of Chechen Soldiers“. Foreign Policy (26-fevral 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  28. ↑ „Chechnya's losses in Ukraine may be leader Ramzan Kadyrov's undoing“. TheGuardian.com (22-mart 2022-yil).
  29. ↑ „From Grozny to Aleppo to Ukraine, Russia meets resistance with more firepower“. BBC News (5-mart 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  30. ↑ „Ukraine invasion: Why is Kyiv being likened to the 'next Grozny'?“. The Independent. Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  31. ↑ „Boris Johnson: Putin is 'backed into cul-de-sac' and may 'double down to Grozny-fy Kyiv'“. itv.com (2022-yil mart). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  32. ↑ „Putin's Syria and Chechnya playbooks foretell a grim direction for Ukraine war“. The Times of Israel. Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  33. ↑ Sokolyanskaya. „Putin May Use Chechen War Playbook In Ukraine, Says Russian Human Rights Activist“. Radio Free Europe/Radio Liberty (6-mart 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  34. ↑ German. „Analysis: Is Russia repeating mistakes of past wars in Ukraine?“. Al Jazeera (5-mart 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil.
  35. ↑ „History replays like a half-forgotten song, but once we remember, it's far too late Andoza:Pipe Neal Ascherson“. The Guardian (6-mart 2022-yil). Qaraldi: 7-mart 2022-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Chechenlarning_2022-yilgi_Rossiyaning_Ukrainaga_bostirib_kirishida_ishtiroki&oldid=4077498" dan olindi