Crotales
 Crotales, C6–C8 diapazonida (Paiste) | |
| Turi |
Zarbli cholg'u asbobi |
|---|---|
| Hornbostel–Sachs klassifikatsiyasi |
111.22 (chastoto) (Zarb orqali tovush chiqaradigan plaketlar (Percussion plaques)) |
Krotallar (/ˈkroʊtəlz/[1]), baʼzan antikvar tarelkalar deb ham ataladi, kichik, sozlangan bronza yoki mis disklardan tashkil topgan zarbli asboblar toʻplamidir. Har biri taxminan 10 sm (670 in) diametri tekis ustki yuza va tagi soʻrgʻichsimon kichik asbobdan iborat. Ular odatda qattiq bolgʻachalar bilan urish orqali ijro etiladi. Shu bilan birga, ular ikkita diskni barmoqlar bilan bir xil tarzda bir-biriga urish orqali ham ijro etilishi mumkin. Ularning ovozi kichikroq sozlangan qoʻngʻiroqqa oʻxshaydi, faqat yorqinroq ovoz va ancha uzun rezonansga ega. Sozlangan barmoq zillari singari, crotallar qalinroq va kattaroqdir; ularning ichida yengil oluklar ham bor. Bu ism yunoncha crotalon soʻzidan kelib chiqqan boʻlib, kastanet kabi „qarsillash/qirsillash/chirsillash tovushi“ni chiqarish uchun moʻljallangan boʻlgan.
Zamonaviy crotallar kromatik tarzda joylashtirilgan va ikki oktavagacha boʻlingan diapazonga ega. Ular odatda toʻplamlarda mavjud (odatda bir oktava), lekin alohida sotib olish ham mumkin. Crotallar transposting (koʻchma) asboblari sifatida qabul qilinadi.Crotallar uchun musiqa, chiqizlarni minimallashtirish uchun tovush balandligidan ikki oktava pastroq yozilgan.
Crotal qoʻngʻiroqlar kichik qoʻngʻiroqlarning bir turi boʻlib, asosan oʻrta asrlarga tegishli. Crotalning boshqa shakli tarixdan oldingi Irlandiyada uchraydi. Irlandiya Milliy muzeyi va Britaniya muzeyida bronza davrining oxiriga (tax. mil. avv 800-yil) oid bir qancha namunalar mavjud boʻlib, ular Dowris xazinasidan, turli xil puflama asboblari bilan birga topilgan. Bular buqa moyagining qoʻpol shaklidagi bronza silindrlar boʻlib, ichida pishirilgan loy yoki shagʻal boʻlagi bor. Xazina ikkita oʻlchamda jami 48 tadan iborat boʻlgan[2].
Foydalanish
[tahrir | manbasini tahrirlash]Orkestr repertuarida krotallardan eng qadimgi qoʻllanilganlardan biri bu Hector Berliozning „Roméo et Juliette“ (1839) asaridir. Crotallar aks etgan boshqa klassik asarlar qatoriga Claude Debussyning „Prélude à lʼaprès-midi dʼun faune“ asari va Maurice Ravelning „Alborada del gracioso“ asari orkestri kiradi[3].
Zamonaviy amerikalik bastakor John Adams ularni oʻzining koʻplab rang-barang orkestr asarlarida, masalan, "Short Ride in a Fast Machine"da ishlatadi[4]. Bastakor Julia Wolfe oʻzining „Fire in my mouth“ oratoriyasida crotallardan foydalanadi[5].
Crotallar mashhur musiqada, ayniqsa rok musiqasida ham uchraydi. Neil Peart (Rush) ularni bir necha yil davomida oʻzining asosiy baraban toʻplamining bir qismi sifatida ishlatgan. Ushbu musiqiy asbobni YYZ musiqasiga kirishda aks ettirgan va Alan White (Yes) ularni Going for the Onedan „Awaken“ nomli markaziy instrumental qismida ishlatgan.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ Merriam-Webster Dictionray, s.v. "crotales", accessed February 9, 2022.
- ↑ Wallace, Patrick F., OʻFloinn, Raghnall eds. Treasures of the National Museum of Ireland: Irish Antiquities, 2002, Gill & Macmillan, Dublin, ISBN 0717128296
- ↑ Karl Peinkofer and Fritz Tannigel, Handbook of Percussion Instruments, (Mainz, Germany: Schott, 1976), 61.
- ↑ May, Thomas (ed.). The John Adams Reader: Essential Writings on an American Composer. Pompton Plains, N.J.: Amadeus, 2006. p. 108
- ↑ „Concert program: New York Stories: Threads of our City“. New York Philharmonic Leon Levy Digital Archives (2019-yil 24-yanvar). Qaraldi: 2021-yil 19-mart.