Darin shartnomasi
Darin shartnomasi (inglizcha: Treaty of Darin, arabcha: معاهدة دارين yoki Darin pakti (inglizcha: Darin Pact) 1915-yilda Buyuk Britaniya va Najd va Xasa amirligi oʻrtasida tuzilgan.
Imzolanishi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shartnoma 1915-yil 26-dekabrda Abdul-Aziz ibn Abdurrahmon Al Saudi va Ser Persi Koks oʻrtasida Britaniya hukumati[1] oʻrtasida Tarut orolidagi Darinda[2] imzolangan.
Shartlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]Shartnoma amirlikni Britaniya protektoratiga aylantirdi va uning chegaralarini ham belgilab berdi[3][4]. Shartnomaning Britaniya maqsadi Quvayt, Qatar va Ummon shartnomasidagi Britaniya protektoratlarining suverenitetini kafolatlash edi[5]. Bundan tashqari u Buyuk Britaniyaning bevosita ittifoqchisi sifatida Yaqin Sharqda Usmonlilar imperiyasiga qarshi Birinchi jahon urushiga kirishga rozi boʻldi[1].
Ibn Saud Britaniya protektoratlariga hujum qilmaslikka rozi boʻldi, lekin u hali ham Usmonlilar nazorati ostida boʻlgan Hijozga hujum qilmaslikka vaʼda bermadi[6].
Shartnoma tuzilgandan soʻng amirlik inglizlardan quyidagi yordam choralarini oldi:
- Nejd va uning qaramliklari mustaqilligining Britaniya kafolati;
- 1916-yil iyun oyida 20 000 funt sterling miqdorida qarz va qurol-yarogʻ yuborildi;
- 1917-yil yanvar oyida oyiga 5000 funt sterling miqdorida subsidiya,
- Birinchi jahon urushi tugaganidan 1924-yil martigacha har yili 60 000 funt sterling miqdorida subsidiya[7].
- Shuningdek, shartnomaning birinchi moddasida oʻgʻillarning hukmronlik qilish huquqi tan olingan.
Maʼnosi
[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bu amirlik xalqaro miqyosda tan olingan birinchi shartnoma edi. Bundan tashqari Najd tarixida birinchi marta chegaralar belgilandi[5]. Garchi inglizlarning maqsadi, birinchi navbatda, Fors koʻrfazidagi protektoratlarini himoya qilish boʻlsa-da, shartnoma kelajakdagi Saudiya Arabistonining atrofdagi hududlar ustidan nazoratini qonuniylashtirishning kutilmagan taʼsiriga ega edi[5]. Джиддским договором в 1927 году[en] shartnomasi bilan almashtirildi.
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 Абдалла ибн Хусейн. Воспоминания, 1950 — 186-bet.
- ↑ S. Abdul-Razzak. International Boundaries of Saudi Arabia, 1997 — 32-bet. ISBN 978-8172000004.
- ↑ John C. Wilkinson. Arabia's Frontiers: the Story of Britain's Boundary Drawing in the Desert, 1993 — 133–139-bet.
- ↑ Malik Dahlan. The Hijaz: The First Islamic State. Oxford University Press, 2018 — 115-bet. ISBN 978-0-19-093501-6.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Kiren Aziz Chaudhry. The Price of Wealth: Economics and Institutions in the Middle East, 1997 — 53-bet. ISBN 978-0801484308.
- ↑ Khaldoun Hasan Al-Naqeeb. Society and State in the Gulf and Arab Peninsula: A Different Perspective, 1991 — 69-bet. ISBN 978-0415041621.
- ↑ Gerd Nonneman (2002). „Saudi–European relations 1902–2001: a pragmatic quest for relative autonomy“. International Affairs. 77-jild, № 3. 638-bet. doi:10.1111/1468-2346.00211.