Darvozabon (Grigoryev kartinasi)
| Darvozabon | |
|---|---|
| : ' | |
| Rassom | Sergey Grigoryev |
| Yil | 1949-yil |
| Tur | kartina |
| Material | xolst, moyboʻyoq |
| Mavzu | maishiy janr |
| Oʻlchami | 100 sm × 172 sm (6,700 in × 11,500 in) |
| Joylashuvi | Tretyakov Davlat galereyasi, Moskva |
"Darvozabon" (ukraincha: «Воротар») — sovet rassomi Sergey Grigoryevning 1949-yilda yaratgan surati[1]. Sanʼatshunoslarning fikricha, bu urushdan keyingi sotsialistik realizmning ajoyib asari hisoblanadi[1]. Tuval 1950-yilda II darajali Stalin mukofoti bilan taqdirlangan. Rassom tuvalda urushdan keyingi Kiyevdagi sovet bolalarining kundalik hayotidan oddiy haqiqatni shunday tasvirlab berdiki, bu nafaqat rasmdagi qahramonlar, balki tomoshabinlar hayotida ham voqeaga aylanadi[2]. Tuval Tretyakov Davlat galereyasi kollektsiyasida boʻlib, SSSR va zamonaviy Rossiya shaharlari, shuningdek, Xitoy va AQShdagi koʻrgazmalarda koʻp marta namoyish etilgan[3].
Rasm sovet va zamonaviy rus oʻrta maktablari oʻqituvchilari tomonidan foydalanish uchun oʻquv qoʻllanmalarida bir necha bor tavsiya etilgan[4][5].
Yaratilish tarixi
[tahrir | manbasini tahrirlash]Tuvalning har bir tafsiloti oʻziga xos ramziy maʼnoga ega va uning har bir qahramoni oʻziga xos tarzda ishonchli va noyobdir. Bu janr rassomining yetuk mahoratini koʻrsatdi[6].
„Darvozabon“ kartinasi 1949-yilda yaratilgan. Bu vaqtda Grigoryev professor, Kiev sanʼat institutida chizmachilik kafedrasi mudiri edi. Rassomning bolalar mavzusiga murojaati tasodifiy emas. Birinchi marta u 1937-yilda „Sohildagi bolalar“ kartinasi bilan eʼtiborni tortdi[7]. Grigoryev bolalar tasvirlaridagi reaksiyalarning tezkorligi, tabiiyligi, jonliligiga koʻproq urgʻu beradi[6]. Boʻyash texnikasi — tuval ustiga moyboʻyoq. Hajmi — 100×172 santimetr[8]. Pastki oʻng tomonda muallifning imzosi — „SA Grigoriev 1949“, kartinaning orqa tomonida yana bir avtograf — „SA Grigoriev 1949 Kiev“[3].
Koʻrgazmalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Rasm koʻrgazmaga tasodifan kirib keldi, lekin koʻrgazmaning eng mashhur va sevimli asarlaridan biriga aylandi [9]. Maʼlumki, „Darvozabon“ va „Komsomolga qabul qilish“ rasmlari 1949-yilgi Butunittifoq badiiy koʻrgazmasida namoyish etilgan boʻlib, rassom birinchi marta keng omma eʼtirofiga sazovor boʻlgan[2].„Darvozabon“ kartinasi (Grigoryevning boshqa „Komsomolga qabul“ kartinasi bilan birga, 1949) 1950-yil uchun II darajali Stalin mukofoti bilan taqdirlangan[10]. Tuval 1950-yilgi Butunittifoq koʻrgazmasida Tretyakov Davlat galereyasi tomonidan muallifning oʻzidan sotib olingan[3]. U hozirgacha galereya kolleksiyasida[10]. Inventar raqami — 28043.
Rasm koʻplab koʻrgazmalarda taqdim etilgan:
- Moskva (1951-yil);
- Leningrad (1953-yil);
- Xitoyning Pekindan Uxangacha boʻlgan shaharlaridagi sayohatlar koʻrgazmasida (1954-1956-yillar);
- Moskvada (1958-yil va 1971-yil, 1979-yil, 1986-1987-yillar, 2001-2002-yillar;
- „Yangi Manej“da 2002-yilda;
- Kievda (1973-yil, 1979-yil);
- Qozonda (1973-1974-yillar, 1977-1978-yillar);
- AQSh shaharlarida (1979-1980-yillar);
- Moskvada SSSR Badiiy akademiyasining 225 yilligiga bagʻishlangan yubiley koʻrgazmasida (1983-1984-yillar)[3].
Rasmning tavsifi
[tahrir | manbasini tahrirlash]V. A. Afanasiev rasmda tasvirlangan sahnadan oldingi voqealarni shunday tasvirlaydi. Maktabdan qaytgan bir guruh maktab oʻquvchilari portfel, sumkalardan futbol oʻyini darvozasini yasab, kutilmagan futbol oʻyini uyushtirishdi. Rasmdagi tasvirdan tashqarida yangi taxtalar toʻplamida joylashgan oddiy tomoshabinlarning eʼtiborini tortadigan hayajonli epizod sodir boʻladi. Darvozadan joy olgan toʻq sviter kiygan, sargʻish sochli, choʻziluvchan bolakay ham maydondagi voqealarga diqqatini qaratmoqda[9].Kartinada hali issiq boʻlgan erta kuzni tasvirlangan. Ammo baʼzi onalar allaqachon bolalariga palto kiydirib qoʻyishgan[2].
Rasm maishiy janrda chizilgan boʻlib, Ulugʻ Vatan urushi tugaganidan keyin SSSR tasviriy sanʼatida keng tarqalgan[1]. Britaniyalik sanʼatshunos OʻMahonining soʻzlariga koʻra, rassom oʻsmir darvozabon jarima zarbasi yoki penalti tepilishini kutayotgan payt sahnasini ataylab tanlagan. Qolgan bolalar oʻyinda qatnashmaydilar, ular faqat tomosha qilishadi. Shu bilan birga, raqib futbolchisini rassom kartinadan tashqarida qoldirdi. Darvozabon oldinga egilib, qoʻllarini tizzalariga qoʻyadi, tashvish va qatʼiyat bilan oʻz vazifasini bajarishga tayyor[1].
OʻMahonining soʻzlariga koʻra, bolaning oʻng tizzasi bogʻlangan. Bu esa oʻz jamoasiga sadoqat, uning uchun sogʻligʻini qurbon qilishga tayyorlik belgisidir. Rasmning fonida mamlakatning tiklanishi haqida hikoya qilinadi — ikkita binoda iskala koʻrinadi; yaqinida, oʻngda, qazish ishlari olib borilmoqda; tomoshabinlar taxtalarda oʻtirishadi, bu ham oʻyin qurilish maydonchasida oʻtayotganiga ishora boʻlib xizmat qiladi[1].
Sanʼatshunoslar va tomoshabinlarni munosabatlari
[tahrir | manbasini tahrirlash]T. G. Guryevaning yozishicha, „Darvozabon“ kartinasi Grigoryevning ijodiy rivojlanishidagi alohida bosqichni, u sovet xalqi hayotining jonli janr eskizlarini yaratganini taʼkidlaydi[11].
O'Mahoni bu rasm uchun Stalin mukofoti berilishini tasodif emas deb hisoblaydi: Grigoryev „mamlakatni tiklash va millatni tiklash“ davrida sportning muhimligini taʼkidlaydi[1].
Grigoryevning boshqa rasmlari bilan bir qatorda, zamonaviy Ukrainada „Darvozabon“ asari ham tanqid qilindi. V. A. Afanasiev va ukrainalik sanʼatshunos L. O. Lotish oʻz maqolalarida sanʼatshunoslar orasida rassomni „ sotsialistik realizmning toyinini egarlagan ayyor kinik“ sifatida koʻrsatish tendentsiyasini taʼkidladilar. Afanasyev va Lotish, bu nuqtai nazardan farqli oʻlaroq, uning „Darvozabon“, „Komsomolga qabul qilish“, „Davlat muhokamasi“, "Qaytganlar " kartinalarining hissiyligi, estetik, tarixiy va madaniy qiymatini, ularning katta muvaffaqiyatini taʼkidladilar[12][13].
Taʼlim sohasida Sergey Grigoryevning rasmi
[tahrir | manbasini tahrirlash]„Darvozabon“ kartinasi umumtaʼlim maktablarida oʻqitish metodikasi boʻyicha oʻquv qoʻllanmalari mualliflari tomonidan bir necha bor oʻquvchilar tahlili uchun tavsiya etilgan[4].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 О’Махоуни 2010.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Членов 1955.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Каталог ГТГ, т. 6, кн. 1 2009.
- ↑ 4,0 4,1 Кожухов В. Н.. Rassmatrivanie kartin na urokax risovaniya: posobie dlya uchitelya.. M.: Uchpedgiz, 1956 — 70-bet.
- ↑ Page Andoza:Шаблон:Comment/styles.css has no content.Ходякова Л. А.. Jivopis na urokax russkogo yazika: teoriya i metodicheskie razrabotki urokov: uchebnoe posobie. M.: Flinta, 2000 — 162—167-bet.
- ↑ 6,0 6,1 Афанасьев 1973.
- ↑ {{{заглавие}}}.
- ↑ „Григорьев Сергей Алексеевич. «Вратарь» (Сталинская премия второй степени, 1950)“. Музей украинской живописи. Днепр. 2017-yil 28-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-iyul.
- ↑ 9,0 9,1 Афанасьев 1967.
- ↑ 10,0 10,1 „Григорьев Сергей Алексеевич“. Музей украинской живописи. Днепр. 2017-yil 29-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2017-yil 2-iyul.
- ↑ Гурьева 1957.
- ↑ Лотиш 2014.
- ↑ Афанасьев 2000.
Adabiyotlar
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Афанасьев В. А.. Сергій Григор`єв. Альбом, Художники України. Київ: Мистецтво, 1973.
- Афанасьев В. А.. Сергей Алексеевич Григорьев. М.: Советский художник, 1967.
- {{{заглавие}}}(ukr.).
- Государственная Третьяковская галерея — каталог собрания. M.: Skanrus, 2009. ISBN 978-5-93221-137-3.
- Page Andoza:Шаблон:Comment/styles.css has no content.Гурьева Т. Г.. Sergey Alekseevich Grigorev. M.: Sovetskiy xudojnik, 1957.
- Page Andoza:Шаблон:Comment/styles.css has no content.Карклинь Г. Н.. S. A. Grigorev, Mastera Akademii xudojestv SSSR. M.: Izobrazitelnoe iskusstvo, 1981.
- Page Andoza:Шаблон:Comment/styles.css has no content.{{{заглавие}}}(ukr.). — P. 12.
- Page Andoza:Шаблон:Comment/styles.css has no content.{{{заглавие}}}(ukr.). — P. 52—55.
- Page Andoza:Шаблон:Comment/styles.css has no content.О’Махоуни Майк. Sport v SSSR. Fizicheskaya kultura vizualnaya kultura. M.: Novoe literaturnoe obozrenie, 2010. ISBN 978-5-8679-3815-4.
- Page Andoza:Шаблон:Comment/styles.css has no content.Членов А. М.. Sergey Alekseevich Grigorev. M.: Iskusstvo, 1955.